Rozwój i funkcjonowanie lessowej skarpy uprawowej w okresie zwiększonej częstości wysokich opadów

• Autorzy: Rodzik J. , Janicki G.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rozwój procesów erozyjnych na lessowej skarpie uprawowej koło Garbowa na Wyżynie Lubelskiej obserwowano w obfitujących w opady ulewne latach 1995-2001. Badana skarpa powstała przy dnie doliny nieckowatej w miejscu, gdzie biegnąca prawie równolegle do jej osi miedza, podcina garb na zboczu. Analiza profilu glebowego dowodzi, że utworzenie skarpy spowodowała głównie erozja pod miedzą, uwarunkowana jej położeniem. W okresie badań kilkakrotnie, z 2-2,5 cm przed 1995 r., do 8-10 cm, zwiększyło się średnie roczne tempo erozji pod skarpą, powodując jej wzrost z 1,7-1,8 m do 2,4 m. Uniemożliwia to akumulację w dnie doliny i powoduje „ściąganie” pod miedzę jej osi, co zagraża stabilności skarpy. Skarpa ulega również bezpośredniej degradacji poprzez rozcinanie i sufozję. Wynika to z możliwości koncentracji nad nią wody w bruzdach i zagłębieniach, szczególnie w uprawach okopowych oraz zbożach jarych. Przed degradacją nie chroni skarpy również obsianie pola trawą, gdyż intensywna infiltracja wywołuje ruchy masowe. Procesy grawitacyjne są szczególnie aktywne poniżej pola trawy, zasianej na gruncie wcześniej naruszonym przez sufozję. W takich warunkach, najwłaściwsze wydają się uprawy, zapewniające jednocześnie umiarkowaną infiltrację oraz powierzchniowe, rozproszone odprowadzanie nadmiaru wody, jak np. oziminy (zwłaszcza żyto) i rośliny motylkowe (zwłaszcza koniczyna).

EN

The erosion processes on a loessy agricultural scarp near Garbów in the Lublin Upland were studied in the years 1995-2001, when heavy rainfalls were frequent. The examined scarp developed near the bottom of a trough-like valley, where a balk almost parallel to the valley axis occurs. This balk undercuts a small ridge-like slope. The investigations of a soil profile indicate that the scarp was formed mainly by erosion below the balk, conditioned by its situation. Mean erosion rate, which was calculated as 2-2.5 cm/year before 1995, increased several times (up to 8-10 cm/year) during the mentioned period, and resulted in the increase of the scarp height from 1.7-1.8 m to 2.4 m. This makes the accumulation in the valley bottom impossible, and shifts the valley axis towards the scarp. That is why the scarp stability is endangered. The scarp is also directly degraded by dissection and piping. This results from the concentration of water flow in the rills and small depressions above the scarp, especially when root plants or spring crops are cultivated. Grassing does not prevent the scarp degradation, because intensive infiltration initiates mass movements. These processes are especially active on the scarp below the grass field which was earlier affected by piping. Therefore, crops which provide a moderate infiltration and scatter the flow of water surplus, e.g. winter crops (especially rye) and papilionaceous plants (especially clover), seem to be the best in these circumstances.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2002
• Tom: 487
• Opis fizyczny: s.315-325,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Rodzik J.

• Roztoczaska Stacja Naukowa Instytutu Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej, Lublin

autor

Janicki G.

• Zaklad Geografii Fizyczej i Paleogeografii, Instytut Nauk o Ziemi, Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej, Lublin

Bibliografia

• Deelstra J. 2000. A field guide to the Vandsemb catchment, w: International Symposium on Snowmelt Erosion and Related Problems. Kvćmř S., Řygarden L. (red.). Oslo, Norway, 28-30 March 2001. Excursion Guide: 20-32.
• Kvćrnř S., Řygarden L., (red.). Gerlach T. 1966. Współczesny rozwój stoków w dorzeczu górnego Grajcarka (Beskid Wysoki - Karpaty Zachodnie). Prace Geogr. IG PAN 52: 111 ss.
• Józefaciuk A., Józefaciuk C. 1996. Mechanizm i wskazówki metodyczne badania procesów erozji. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa: 148 ss.
• Malinowski J. 1971. Badania geologiczno-inżynierskie lessów. Wyd. Geol., W-wa: 119 ss.
• Mazur Z., Orlik T. 1972. Pomiary zmywu gleby na kilku użytkach za pomocą sztucznie wywołanego spływu. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 130: 117-127.
• Niewiadomski 1959. Studia nad doborem roślin uprawnych w zagospodarowaniu gleb lekkich na stokach. Zesz. Probl. Post. Nauk. Rol. 21: 285-304.
• Poesen J., Vandaele K., Van Wesemael B. 1996. Contribution of gully erosion to sediment production on cultivated and rangelands, w: Erosion and Sediment Yield. Global and Regional Perspectives. Proceedings of the Exeter Symposium, VII 1996. Walling D„ Webb W. (red.). IAHS Publ. 236: 251-266.
• Rodzik J., Janicki G., Zgłobicki W. 1996. Reakcja agroekosystemu zlewni lessowej na epizodyczny spływ podczas gwałtownej ulewy. Ogólnopolskie Sympozjum Naukowe „Ochrona agroekosytemów zagrożonych erozją”. Prace Naukowe 1, Puławy, 11-13 IX 1996, IUNiG: 201-214.
• Rodzik J., Zgłobicki W. 2000. Współczesny rozwój wąwozu lessowego na tle układu pól, w: Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych. Radwan S., Lorkiewicz Z. (red.). Wyd. UMCS, Lublin: 257-261.
• Sinkiewicz M. 1998. Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski Północnej. Wyd. UMK, Toruń: 103 ss.
• Słownik 1880. Słownik geograficzny królestwa polskiego i innych krajów słowiańskich. Praca zbiorowa pod red. Sulimierskiego F., Chlebowskiego B., Walewskiego W. Warszawa, Tom 10: 960 ss.
• Ślusarczyk E. 1967. Zagadnienie podatności gleb i gruntów na żłobienie przez wodę. Pamiętnik Puławski - Prace IUNG, 27: 161-169.
• Teisseyre A. K. 1994. Spływ stokowy i współczesne osady deluwialne w lessowym rejonie Henrykowa na Dolnym Śląsku. AUW, Prace Geol.-Mineral., Nr 43, Wrocław: 188 ss.
• Twardy J. 1995. Dynamika denudacji holoceńskiej w strefie krawędziowej Wyżyny Łódzkiej. Acta Geogr. Lodz., 69: 213 ss.
• Turski R., Paluszek J., Słowińska-Jurkiewicz A. 1987. Wpływ erozji na fizyczne właściwości gleb wytworzonych z lessu. Rocz. Gleb. 38(1): 37-49.
• Wołk A. 1978. Zagadnienie nachylenia terenu w rolniczym krajobrazie lessowym. Pam. Puł. - Prace IUNG 69: 61-82.
• Zgłobicki W. 2002. Dynamika współczesnych procesów denudacyjnych w północno- zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Wyd. UMCS, Lublin: 159 ss.
• Ziemnicki S. 1959. Znaczenie skarpy w terenie erozyjnym. Rocz. Nauk Rol., Ser. F 73(4): 715-746.
• Ziemnicki S. 1960. Zmiany urzeźbienia terenu w Sławinie pod wpływem zabiegów przeciwerozyjnych w latach 1948-1958. Rocz. Nauk Rol., Ser. F 74(2): 375-396.