PL
W pracy dokonano przeglądu aktualnego stanu wiedzy na temat przydatności najważniejszych gatunków roślin energetycznych do rekultywacji gleb zdegradowanych chemicznie oraz gruntów rekultywowanych, szczególnie w warunkach nawożenia osadami ściekowymi lub kompostami. Pod uwagę wzięto tolerancję na zanieczyszczenie metalami ciężkimi oraz zdolność ich akumulacji przez wierzbę, topolę, miskant, ślazowiec i topinambur na glebach zanieczyszczonych lub przy nawożeniu osadami zawierającymi wysokie stężenia pierwiastków śladowych. Większość analizo¬wanych roślin odznacza się zdolnością akumulacji cynku i kadmu w biomasie części nadziemnych oraz gromadzenia miedzi i ołowiu w korzeniach. Na glebach słabo zanieczyszczonych, a także na gruntach rekultywowanych możliwa jest uprawa wszystkich roślin energetycznych, w tym miskan- ta i ślazowca, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej zasobności podłoża w składniki nawozo¬we oraz wilgotności. Do uprawy na glebach średnio i silnie zanieczyszczonych metalami ciężkimi zalecane są wybrane klony wierzby wiciowej, o relatywnie dużej tolerancji na zanieczyszczenie, dużych zdolnościach fitoekstrakcji metali oraz zadowalająco wysokim plonie biomasy. Plantacje topoli stosowane są przede wszystkim do fitostabilizacji ołowiu, miedzi i kadmu. Potwierdzono dużą przydatność osadów ściekowych do nawożenia plantacji roślin energetycznych. Najwyższą łączną efektywność plonowania oraz fitoekstrakcji metali uzyskuje się przy nawożeniu osadami, w których stężenie metali ciężkich nie przekracza zawartości dopuszczalnych we właściwych przepisach prawnych. Postępy inżynierii genetycznej pozwalają przypuszczać, że w najbliższej przyszłości pojawią się nowe odmiany roślin energetycznych o coraz wyższej zdolności plonowania, zapewniającej ekonomiczną efektywność plantacji, oraz o zdecydowanie większych zdolnościach fitoekstrakcji pierwiastków śladowych.
EN
The paper summarizes current knowledge on the usefulness of leading species of energetic plants to reclamation of chemically degraded soils and management of reclaimed grounds fertil¬ized with municipal sewage sludge or composts. Tolerance and ability of heavy metals accumula¬tion was analyzed of such species as willow, poplar, miscanthus, sida and topinambur cropped on contaminated soils or fertilized with sewage sludge containing large concentration of heavy metals. Most of plants under analysis have significant ability to zinc and cadmium accumulation in above- ground biomass, as well as copper and lead accumulation in roots. Cultivation of all energetic plant species is allowed on soils slightly contaminated and on reclaimed grounds, however, sufficient availability of nutrients and humidity have to be allowed. Inversely, on soils highly contaminated with trace elements, only selected clones of willow are recommended to energetic plantation. The preferred clones have relatively higher tolerance on soil contamination, larger ability to phytoex- traction of metals, and satisfactory high yields of biomass. Poplar plantations are generally rec¬ommended to phytostabilization of lead, copper, and cadmium in contaminated soils. Municipal sewage sludge has large testified usability to fertilization of energetic crops. The best combined effectiveness of biomass yields and metal's phytoextraction is achieved with use of sewage sludges that contain trace elements in amounts officially allowed by Polish law regulations. Advances in genetic engineering allow expecting, in close future, an introduction of new transgenetic clones of energetic plants, those large yields will secure economic effectiveness of plantation, and will open up new avenues for efficient phytoremediation of contaminated soils.