Antropogeniczne zmiany fauny bezkręgowców jaskiń Gór Towarnych (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska)

• Autorzy: Dumnicka E. , Plotek M.

Warianty tytułu

EN

Anthropogenic changes in the invertebrate fauna of Gory Towarne (Mts) caves (Krakow-Czestochowa Upland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W badanych jaskiniach skład fauny naściennej różnił się nieco, co prawdopodobnie spowodowane było drobnymi różnicami mikroklimatycznymi (temperatura, wilgotność i przepływ powietrza) między jaskiniami. Skład fauny osadów obu jaskiń był podobny, natomiast wyraźne zmniejszenie i wahania liczebności bezkręgowców w Jaskini Towarnej były skutkiem antropopresji. W obu obiektach stwierdzono utrzymywanie się populacji troglobiontycznego chrząszcza Speonomus hydrophilus – introdukowanego do Jaskini Dzwonnica ponad 30 lat temu z jaskiń Pirenejów

EN

Parietal fauna was studied in autumn and winter of 2006/07 and 2007/08, whereas invertebrates in sediments − in 2008/09 in two caves different in shape and anthropogenic impact. Insects (Insecta) represented by flies (Diptera) and butterflies (Lepidoptera) dominated on cave walls; furthermore, one spider species (Meta menardi), snails (Gastropoda) and woodlouses (Oniscidae) were found. The composition of parietal fauna slightly differed between the studied caves, which was probably caused by slightly different microclimatic conditions. The composition of sediment fauna in both caves was similar, but a significant reduction and fluctuations in the number of invertebrates in Towarne cave were a consequence of anthropogenic impact. Invertebrate fauna of sediments was represented by the groups of troglobites such as: nematodes (Nematoda), oligochaetes (Oligochaeta), woodlouses (Oniscidae), springtails (Collembola) and mites (Acari). Moreover, larvae of flies and beetles (Coleoptera) and a few snails were found. Although the organic matter content in sediments of Towarna cave was higher than in Dzwonnica cave, the density of fauna was lower, probably due to contamination of sediments. The beetle Speonomus hydrophilus introduced 30 years ago (from Pyreneean caves) was the only troglobite species found in both caves

Słowa kluczowe

PL

fauna; bezkregowce; troglokseny; troglofile; zmiany faunistyczne; zmiany antropogeniczne; jaskinie; Gory Towarne; Wyzyna Krakowsko-Czestochowska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2013
• Tom: 69
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.285-296,rys.,tab.,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Dumnicka E.

• Instytut Chemii, Ochrony Środowiska i Biotechnologii, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, al.Armii Krajowej 13/15, 42-120 Częstochowa

autor

Plotek M.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, ul.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

Bibliografia

• Błoszyk J., Napierała A. 2004. Roztocze z podrzędu Uropodina (Acari: Mesostigmata) Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W: Partyka J. (red.). Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo-kulturowego Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej. Tom 1: Przyroda. Ojcowski Park Narodowy, Ojców: 285-290.
• Demel K. 1918. Fauna jaskiń Ojcowskich. Sprawozdania z posiedzeń Tow. Nauk. Warsz., Wydz. Mat.-Przyr. 11 (4): 623-659.
• Dumnicka E. 1981. Skąposzczety (Oligochaeta) jaskiń południowej Polski. V Rocz. Muz. Okręg, w Częstochowie, Przyr. 2: 15-22.
• Dumnicka E. 2000. Studies on Oligochaeta taxocens in streams, interstitial and cave waters of southern Poland with remarks on Aphanoneura and Polychaeta distribution. Acta zool. cracov. 43: 339-392.
• Dvořak L., Belicek J., Fric Z. 2009. Observations of overwintering nymphalid butterflies in underground shelters in SW and W Bohemia (Czech Republic) (Lepidoptera: Nymphalidae: Nymphalini). J. Res. Lepid. 41: 45-52.
• Gradziński M., Szelerewicz M. 2004. Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej - liczba i rozmieszczenie. W: Partyka J. (red.). Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo kulturowego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Tom 1: Przyroda, Ojcowski Park Narodowy, Ojców: 69-82.
• Juberthie Ch„ Decu V. 1994. Encyclopaedia Biospeologica. Tom. I. Societě de Biospéologie, Moulis.
• Kowalski K. 1951. Jaskinie Polslci. Tom 1: Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa.
• Łęski Z. 1971. Badania nad termiką kilku jaskiń w okolicy Częstochowy. Mat. III i IV Symp. Speleologiczne: 75-83.
• Pomorski R. J. 1992. Collembola of caves and some adits of the Polish Sudetes. Acta Univ. Wratisl., Prace Zool. 25: 27-44.
• Rozporządzenie 2003. Rozporządzenie Wojewody Nr 17/03 z 29 lipca 2013 roku. Dz. Urz. Nr 77/03 z 8.08.2003 r„ poz. 2147.
• Sanocka-Wołoszynowa E. 1981. Badania pajęczaków jaskiń Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Acta Univ. Wratisl. 486 Prace Zool. 11: 1-90.
• Skalski A.W. 1973. Materiały do znajomości bezkręgowców jaskiń Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. III Rocz. Muzeum w Częstochowie. Przyroda: 161-200.
• Skalski A.W. 1993. Flora i fauna jaskiń Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Sympozjum Jurajskie: Człowiek i środowisko naturalne Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, 5-6.05.1992 r., Dąbrowa Górnicza: 145-187.
• Skalski A.W.1995. Acclimation of Speonomus hydrophilus in cave in Kraków Częstochowa Upland. XII Colloque Internat. Biospeol. 28.08- 02.09 Moulis.
• Stach J. 1918. Skoczogonki jaskiń Ojcowa. Rozprawy Wydz. Mat.-Przyr. Akad. Um. 58B: 371-387.
• Starzecki W. 1959. Badania mikroklimatyczne w jaskiniach południowej części wyżyny Małopolskiej. Ekol. Pol., ser. A, 7 (7): 189-219.
• Szelerewicz M., Górny A. 1986. Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Wyd. PTTK „Kraj”, Kraków.
• Szeptycki A., Radwański J„ Bieniek M., Weiner W.M. 2008. Owady bezskrzydłe Ojcowskiego Parku Narodowego. Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Przyroda, Ojców: 535-544.
• Szymczakowski W. 1953. Preferendum termiczne pająka Meta menardi Latr. Folia Biol. (Kraków) 1:154-168.
• Szymczakowski W. 1955. Kilka uwag o rezerwacie Sokole Góry w powiecie częstochowskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 11: 44-48.
• Trajano E. 2005. Evolution of lineages. W: Culver D.C., White W.B. (red.). Encyclopedia of Caves. Elsevier Academic Press, Burlington MA: 230-234.
• Turquin M.J. 1994. Lepidoptera. W: Juberthie Ch., Decu V. (red). Encyclopaedia Biospeologica. Tom. I. Société de Biospéologie, Moulis: 333-339.
• Żbikowska-Zdun K., Made) G., Solarz K. 2004. Fauna roztoczy glebowych (Acari, Oribatida, Gamasida) wybranych stanowisk w pobliżu Skałek Twardowskiego i na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. W: Partyka J. (red.). Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo-kulturowego wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Tom 1: Przyroda. Ojcowski Park Narodowy, Ojców: 291-294.
• Zygmunt J., Czepiel M., Lisoń D., Grzybek I., Sznober N., Matysiak S., Pulina M., Plonius A., Rysiecki Zb. 2011. Jaskinie Wyżyny Częstochowskiej. Tom 1: Jaskinie Wzgórz Częstochowskich, Wzgórz Olsztyńskich, Sokolich Gór, Wzgórz Siedleckich i Doliny Wiercić, Grodzicki J. (red.). Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.