Drewniane chordofony w polskich zbiorach archeologicznych

• Autorzy: Poplawska D. , Lachowicz H.

Warianty tytułu

EN

Wooden chordophones in Polish archaeological collections

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article describes eight wooden string instruments found during archaeological excavations in Poland. The instruments are currently housed in Polish museums and research institutes and are a part of the national heritage. They date back to the period between the end of the 10th century and the first half of the 16th century. The instruments originating from the Middle Ages and early Renaissance reflect a high wood culture in Poland in the early centuries of its history. These archaeological collections include four different types of string instruments: lyres, vielles (fiddles), rebecs, and lutes. Individual parts of all the instruments were subjected to detailed measurements including the total length, width and thickness of the body, the total length, width and thickness of the soundboard and the wall height. The type of wood used for their construction was also determined and included: Norway spruce (Picea abies) – the older lyre from Opole and the soundboards of the gittern from Elbląg, lime (Tilia sp.) – the younger lyre from Opole and the lyre from Gdańsk, aspen (Alnus sp.) – the bodies of the vielles from Elbląg and Płock and the body of the gittern from Elbląg, European beech (Fagus sylvatica) – the peg board of the hypothetical rebec from Ostrów Lednicki, as well as Scots pine (Pinus sylvestris) – the soundboards of the vielles from Płock and of the supposed nyckelharp from Wolin. The soundboards of the vielles from Elbląg was made of alder or poplar, while the pegs and bridges – of maple (Acer sp.), birch (Betula sp.) and oak (Quercus sp.). The body of the instruments: the soundbox with the neck and with a peg board or pegbox was usually made of one piece of wood and covered with a separate soundboard made of different or the same type of wood as the body. However, the soundboards are found less often than the instrument bodies because the plates with a few−millimetre thickness are more prone to decay.

Słowa kluczowe

PL

zbiory archeologiczne; instrumenty drewniane; instrumenty strunowe; chordofony; drewno archeologiczne; identyfikacja

• Wydawca: -
• Czasopismo: Sylwan
• Rocznik: 2017
• Tom: 161
• Numer: 08
• Opis fizyczny: s.693-704,fot.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Poplawska D.

• Zespół Państwowych Ogólnokształcących Szkół Muzycznych I i II st. nr 3 im.Grażyny Bacewicz w Warszawie, ul.Tyszkiewicza 42, 01-172 Warszawa

autor

Lachowicz H.

• Katedra Użytkowania Lasu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul.Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa

Bibliografia

• Alburger M. A. 2000. The ‘Fydyll in Fist’: Bowed String Instruments from the Mary Rose. The Galpin Society Journal 53: 12-24.
• Ansorge J. 2005. Bemerkenswerte Funde und Befunde vom Grundstück Markt 23 in Greifswald, Bodendenkmalpflege in Mecklenhurg-Vorpommern, Jahrbuch 2004-52, Serie 547-580. Schwerin.
• Bischop D. 2002. Das Leierfragment aus der kaiserzeitlichen Siedlung Bremen-Habenhausen. Archäologisches Korrespondenzblatt 32: 229-246.
• Bukowska-Gedigowa J., Gediga B. 1986. Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu. Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław.
• Crane F. 1972. Extant medieval musical instruments: A Provisional Catalogue by Types. University of Iowa Press. Iowa City.
• Dahlig-Turek E. 1988. Chordofon płocki: przyczynek do historii instrumentów smyczkowych na ziemiach polskich. Muzyka 3: 35-52.
• Dahlig-Turek E. 2001. Ludowe instrumenty skrzypcowe w Polsce. ISPAN, Warszawa.
• Fell V. 1996. The Anglo-Saxon cemetery at Snape, Suffolk: Scientific analyses of the artefacts and other materials. Ancient Monuments Laboratory. Report 9/96.
• Gediga B. 1972. Badania wykopaliskowe na Ostrówku w Opolu w 1968 i 1969 r. oraz omówienie najważniejszych wyników zakończonych prac. Sprawozdania Archeologiczne 24: 175-216.
• Gerasimova N. G., Kolosova M. I., Plotkin K. M., Povetkin V. I. 2008. Gudki XIII beka uz raskopok v Pskove. Ich issledovanje, stabilizacja i rekonstrukcja. Relikvja. Restavracja, konservacja, muzej 17: 10-18.
• Heyde H. 1986. Musikinstrumentenbau. 15.-19. Jahrhundert: Kunst – Handwerk – Entwurf (Gebundene Ausgabe). Leipzig.
• Hillberg J. 2015. Early lyres in context: a comparative contextual study on early lyres and the identity of their owner/user, Lund University. http://www.academia.edu/15384201/. Data dostępu: 28.07.2016.
• Hołubowicz W., Pietkiewicz L. 1959. „Skrzypce polskie” z XI wieku z badań w Opolu. Archeologia Śląska, t. II. 191-198.
• Janowski A., Mazurek S., Popławska D., Szychowska-Krąpiec E. 2015. Nyckelharpa z Wolina. Przyczynek do historii instrumentów strunowych w średniowiecznej Europie. Slavia Antiqua 56: 215-230.
• Jażdżewski K. 1966. O zagadnieniu polskich instrumentów strunowych z wczesnego średniowiecza. Prace i materiały muzeum archeologicznego i etnograficznego w Łodzi, Seria archeologiczna 12: 7-35.
• Kamiński W. 1971. Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich. Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, Kraków.
• Klemelti H. 1934. Vanha soitin löydetty Turussa. Mahdolliisesti keskiajaita peräisin oleva viulumuoto. Suomen musiikkilehti 3: 51-58.
• Kolchin B. A. 1968. Muzykalnyje smyczkowyje instrumenty drevniego Novgoroda. W: Krupnov E. I. [red.]. Slavianie i Ruś. 66-71.
• Kolltveit G. 2000. The Early Lyre in Scandinavia. A survey. Tiltai/bridges 3 (12): 19-25.
• Kossykh A. M. 2012. Myzykalnyje instrumenty i zvuczaszcie prisposoblenija iz raskopok w Vielikom Novgorodie i Staroj Russie (polevoj sezon 2011 goda). Novgorod i Novgorodskaja ziemla Istoria i Archeologia. Materiały naucznoj konferencji, posviaszczonnoj 1150-letju rossijskoj gosydarstviennosti, Novgorod, 24-26 janvaria 2012, vypusk 26. 214-227.
• Kossykh A. M. 2014. Novgorod conference, January (poster).
• Lawson G. 1984. Zwei Saiteninstrumente aus Haithabu. W: Schietzel K. [red.]. Berichte über die Ausgrabungen in Haithabu, 19. Das archäologische Fundmaterial 4. Neumünster, 151-159.
• Popławska D. 1996a. String instruments in Mediaeval Russia. Répertoire International d’Iconographie Musicale, Newsletter 21 (1): 24-27.
• Popławska D. 1996b. Średniowieczne instrumenty strunowe na ziemiach Polski, Czech i Rusi. Rozprawa doktorska. Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa.
• Popławska D. 1997. Instrumenty muzyczne średniowiecznego Elbląga. W: Nawrolska G., Tandecki J. [red.]. Archeo-logia Elbigensis 2: 145-154.
• Popławska D. 2007. Średniowieczne instrumenty strunowe w polskich badaniach archeologicznych. W: Dzieduszycki W. [red.]. Opusculum Archaeologica. Opera dedicata in Professorem Thaddeum Malinowski, Zielona Góra. 303--311.
• Popławska D., Czechak T. 2002. The Tuning and Playing of a Medieval Gittern and Fiddle from Elbląg, Poland, Consort, Summer 58: 5-12.
• Popławska D., Lachowicz H. 2014. Drewniane flety proste z wykopalisk archeologicznych na terenie Europy. Sylwan 158 (1): 72-80.
• Povetkin V. I. 1997. Novgorod muzykalnyj po materialam archeologiczskich isledovanij. Nachodki 1996 g. Novogrod i novgorodskaja zemla. Istoria i archeologia. 166-176.
• Povetkin V. I. 1998. Novgorod muzykalnyj po materialam archeologiceskich issledovanij. Polevoe raboty 1997 g. Novogrod i novgorodskaja zemla. Istoria i archeologia. 121-127.
• Povetkin V. I. 2000. W mire instrumentalnych zvukov drevnego Novgoroda i okrestnych gorodov. Materialy archeologiczeskich issledovanij 1999 g. Novogrod i novgorodskaja zemla. Istoria i archeologia. 166-178.
• Povetkin V. I. 2007. Iz muzykalnogo obichoda drevnich Novgorodcev. (Archeologiczeskije Nachodki 2006 goda, a także nekotoryje itogi rekonstruktorskich rabot). Novogrod i novgorodskaja zemla. Istoria i archeologia. Materialy naucznoj konferencji. Novgorod 23-25 janvaria 2007. Velikij Novgrod. 93-106.
• Tamboer A. 2000. Dźwięki z przeszłości. Archeologiczne instrumenty muzyczne na przestrzeni wieków. Muzeum Narodowe.
• Theune-Großkopf B. 2006. Die vollständig erhaltene Leier des 6. Jahrhunderts aus Grab 58 von Trossingen, Ldkr. Tuttlingen, Baden-Württemberg. Germania 84: 93-142.
• Theune-Großkopf B. 2011. Neu im Archäologischen Landesmuseum in Konstanz. Das Leiergrab von Trossingen. Denkmalpflege in Baden-Württemberg 40 (1): 40-44.
• Tiella M. 1975. La Violeta of S. Caterina de ‘Virgi’, The Galpin Society Journal 28: 60-70.
• Vogel B. 2007. Słownik lutników działających na historycznych i obecnych ziemiach polskich oraz lutników polskich działających za granicą do 1950 roku. WNUSZ, Szczecin.
• Zloch M. 2005. Reste vergangener Klangwelten – Achäologische Funde von Musikinstrumenten. W: Achäologie unter Straßenflaster. Breiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns. Band 39. 355-360.