PL
W pracy analizowano formy fosforu w kompostach wyprodukowanych z nieselekcjonowanych odpadów komunalnych. Badane komposty dojrzewały w pryzmach przez 2, 6, 10, 14 i 18 tygodni. Wykazano, że zawartość poszczególnych form fosforu była warunkowana stopniem dojrzałości kompostów, jak też rodzajem zastosowanego rozpuszczalnika. W kompostach świeżych najwyższą zawartością charakteryzowała się forma fosforu wyekstrahowana roztworem 0,5 mol HCl∙dm-3. W miarę upływu czasu kompostowania udział tej formy w całkowitej zawartości fosforu zmniejszał się. W kompostach 18-tygodniowych udział fosforu wyekstrahowanego 0,5 mol HCl∙dm-3 w ogólnej zawartości tego pierwiastka był 1,2-krotnie mniejszy w porównaniu z kompostem świeżym. Odwrotnie układała się ta zależność w przypadku form fosforu wyekstrahowanych zbuforowanym roztworem mleczanu wapnia oraz 0,01 mol CaCl2∙dm-3. Wyraźnie korzystne efekty w zwiększeniu stopnia rozpuszczalności fosforu zaobserwowano po zastosowaniu zbuforowanego roztworu (CH3CHOCOO)2Ca∙5H2O. Wykazano, że podczas kompostowania rozpuszczalność fosforu przy użyciu tego rozpuszczalnika zwiększała się, uzyskując najwyższy udział w fosforze całkowitym w czternastym tygodniu dojrzewania kompostów.
EN
Paper presents the analysis of phosphorus forms in composts produced from unsorted municipal wastes. The composts matured in piles for 2, 6, 10, 14 and 18 weeks. It was proved that the content of particular phosphorus forms depended on the maturity of composts as well as on the type of solvent applied. In fresh composts, the form of phosphorus extracted with 0.5 mol HCl∙dm-3 solution appeared to be in the highest concentration. As the composting time was prolonged, the share of this phosphorus form in total phosphorus content tended to decline. In 18-week old composts, the contribution of 0.5 mol HCl∙dm-3 extracted phosphorus was 1.2-fold lower in relation to fresh compost. A reverse tendency was observed for the forms of phosphorus extracted with buffered calcium lactate solution or with 0.01 mol CaCl2∙dm-3. Using buffered solution of (CH3CHOCOO)2Ca∙5H2O produced evidently beneficial effects, such as increased solubility of phosphorus. It was stated that when this solvent was used the solubility of phosphorus rose during composting, reaching the highest share in total phosphorus content in the 14th week of compost maturing.