Middle Triassic Scleractinia from the Cracow-Silesia region, Poland

• Autorzy: Morycova E.

Warianty tytułu

PL

Środkowotriasowe Skleractinia z regionu śląsko- krakowskiego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Scleractinian coral buildups from the Karchowice Beds (uppermost part of the Lower Muschelkalk) and from the Dlplopora Dolomite (Middle Muschelkalk) of the Cracow-Silesia region were examined. Described corals comprise: three species known from literature — Coelocenla cf. declplens (Laube), Pamlroseris silesiaca (Beyrich), Eckastraea prlsca (Weissermel); four new species — Volzela szulcl, Morycastraea opollensis, Sileslastraea welssermell, Chevalierla tenuiseptata; and three determined as Stylophyllopsis sp., Cyathocoenia sp. and Pamiroseris sp. New genera, Eckastraea and Sileslastraea, are established. The most frequent component of coral communities appears Pamlroseris silesiaca.

PL

Występowanie koralowców w utworach wapienia muszlowego na obszarze Śląska znane jest już od ponad 130 lat. Były one opisywane lub tylko cytowane w pracach: Beyricha (1852), Ecka (1865, 1879), Roemera (1870), Ahlburga (1906), Weissermela (1925), Schmidta (1928, 1938), Assmanna (1937) i Morycowej (1974, 1981; Morycowa, Roniewicz 1986). Największe znaczenie w tym względzie ma praca Weissermela (l.c.), w której autor opisał wszystkie gatunki znane dotychczas z wapienia muszlowego Śląska. Koralowce opisane przez wymienionych autorów pochodzą z wapieni, wapieni dolomitycznych i dolomitów należących do facji epikontynentalnej, środkowoeuropejskiej. Zostały one znalezione w warstwach górażdżańskich (rzadkie wystąpienia), karchowickich (częste) i w dolomicie diploporowym (częste). Podawane są też z dolomitów kruszconośnych dolnego i częściowo środkowego wapienia muszlowego (tabl. 1 i 2). Wiek osadów z koralowcami, w nawiązaniu do podziału biostratygraficznego (Zawidzka 1975, Trammer 1980), odpowiada anizykowi, ściślej pelsonowi — wczesnemu illyrowi (tabl. 1). Opracowany przez Weissermela zespól koralowców triasowych Śląska jest ubogi zarówno pod względem okazów jak i gatunków (tabl. 2). Autorka dysponuje nowym zbiorem koralowców z regionu śląsko-krakowskiego (tabl. 1, 2). Zostały one zebrane z warstw karchowickich, które odsłaniały się w starym kamieniołomie w Kamieniu Śląskim koło Opola oraz z odsłonięć w Tarnowie Opolskim i Izbicku w rejonie Opola. Okazy koralowców z dolomitu diploporowego pochodzą z kamieniołomów w Starych Glinach koło Klucz (rejon Olkusza) i Pogorzyc k. Chrzanowa oraz z rdzeni wiertniczych otworów Zawiercie — Huta Szkła i Zawiercie-Południe (fig. 1). Stan zachowania koralowców z wapienia muszlowego obszaru śląsko-krakowskiego jest bardzo zły. Autorka podjęła się jednak ich opracowania gdyż fauna koralowców anizyku jest niezmiernie ważna z punktu widzenia filogenezy tej grupy organizmów. Najstarsze bowiem Scleractinia znane są właśnie z utworów anizyku. W święcie, jak dotychczas, znaleziono zaledwie kilka miejsc występowania koralowców tego wieku (Flügel 1982). Opracowany zbiór składa się z 41 okazów (tabl. 1), w tym kolonii, ułamków kolonii i odcisków ich powierzchni kielichowych. Kolonie są najczęściej cienkopłytowe, rzadziej faceloidalne i dendroidalne. Szkielety koralowców są przekrystalizowane, często również częściowo zdolomityzowane. W zbiorze tym wyróżniono 10 gatunków, w tym trzy znane z literatury (Coelocoenia cf. decipiens (Laube), Pamiroseris silesiaca (Beyrich) i Eckastraea prisca (Weissermel)), cztery gatunki nowe (Volzeia szulci, Morycastraea opoliensis, Silesiastraea weissermeli i Chevalieria tenuiseptata) oraz trzy pozostawione w nomenklaturze otwartej Stylophyllopsis sp., Cyathocoenia sp. i Pamiroseris sp.). Wprowadzono też dwa nowe rodzaje (Eckastraea i Silesiastraea). Z utworów wapienia muszlowego regionu śląsko-krakowskiego znamy 19 gatunków koralowców (łącznie z oznaczonymi przez dawnych autorów). Najczęściej, zarówno w starych jak i nowych zbiorach, reprezentowany jest Pamiroseris silesiaca. Gatunek ten znany jest z podobnych wiekowo utworów Dolnego Śląska, NRD i RFN (Eck 1879, Schmidt 1938) oraz osadów anizyku Alp (Schauroth 1859, Eck 1879, Weissermel 1925) i z Chin (Ghizhou and Yunnan: Qi Wentog 1984, Deng Zhanqiu and Kong Lei 1984). Jeden z gatunków przedstawionych w tej pracy (Coelocoenia cf. decipiens) zbliżony jest do gatunku znanego z karniku Alp (Volz 1896, Cuif 1972). Dwa inne gatunki ze zbioru Weissermela (“Thecosmilia” compressa Weiss, i “Th.” caespitosa Reuss) znane są z utworów środkowo- bądź późnotriasowych prowincji tetydzkiej (m.in. Frech 1890, Kolosvary 1966) a jeden z nich (Retiophyllia caespitosa, oznaczenie rodzajowe poprawione) też z prowincji pacyficznej (Stanley 1986). Jeśli jednak idzie o ten ostatni, można mieć poważne wątpliwości czy Weissermel dokonał właściwego oznaczenia gatunkowego, zważywszy, że Retiophyllia caespitosa (Reuss) jest gatunkiem charakterystycznym dla późnego noryku. Opracowany zespół koralowców górnej części dolnego wapienia muszlowego (warstwy karchowickie) reprezentuje prawdopodobnie typ ekologiczny hermatypowy. Koralowce te rozwijały się w basenie sedymentacyjnym w mało sprzyjających warunkach życia. Świadczą o tym niewielkie wymiary kolonii i częsty ich pokrój cienkopłytowy. Środowisko życia tych koralowców było ciepło- i płytkowodne (najprawdopodobniej o głębokości nie przekraczającej 40 m), nieco oddalone od brzegu, o względnie małej energii wody. Za ciepło- i płytkowodnym środowiskiem przemawia zespół koralowców oraz obecność glonów Dasycladaceae. O względnie spokojnym środowisku świadczy typ osadu, w którym koralowce te występują oraz delikatne cienkopłytowe, rzadziej drobnogałązkowe formy kolonii w pozycji życiowej, a także niepokruszone, delikatne skorupki małżów i w wielu przypadkach zachowane dość długie łodyżki liliowców. Osiedlanie się koralowców w basenie sedymentacyjnym warstw karchowickich ułatwiał zapewne obfity detrytus krynoidowy. W odniesieniu do warunków życia koralowców występujących w utworach środkowego wapienia muszlowego (dolomit diploporowy) można stwierdzić, że asocjacja koralowcowo-glonowa (koralowce prawdopodobnie hermatypowe i glony Dasycladaceae) przemawia również za ciepło- i płytkowodnym środowiskiem ich życia (głębokość do kilkunastu metrów?). Charakter osadów (detrytyczny i onkolitowy) świadczy ponadto o dość znacznej energii ich środowiska. Koralowce w dolomicie diploporowym nie są znajdowane w pozycji życia, są jednak niewątpliwie autochtonicznym składnikiem osadu.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1988
• Tom: 33
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.91-121,fig.,ref.

Twórcy

autor

Morycova E.

• Institute of Geological Sciences, The Jagiellonian University, Oleandry 2a, 30-083 Krakow, Poland

Bibliografia

• ALLOITEAU, J. 1952. Madréporaires post-paleozoïques. In: J. Piveteau (ed.). — Traité de Paléontologie, 539—684, Paris.
• AHLBURG, J. 1906. Die Trias im südlichen Oberschlesien. — Abh. Preuss. Geol. Landes. Bergakad., N.F., 50, 3—156.
• ASSMANN, P. 1937. Revision der Fauna der Wirbellosen der oberschlesischen Trias.— Abh. Preuss. Geol. L.-A., N.F., 170, 5—134.
• ASSMANN, P. 1944. Die Stratigraphie der Oberschlesischen Trias, Teil II, Der Muschelkalk.— Abh. Reichs. Bodenforsch., N.F., 208, 1—125.
• BEAUVAIS, L. 1981. Sur la taxinomie des Madréporaires mésozoïques. — Acta Palaeont. Polonica, 25, 3—4 (1980), 345—360.
• BEYRICH, E. 1852. Ueber das Vorkommen von Korallen und Schwämmen im Muschelkalk ausserhalb der Alpen (Vortag). — Z. deutsch, geol. Ges., 4, 210—219.
• CUIF, J.-P. 1966. Structure de quelques Polypiers phacéloïdes triassiques. — Bull. Soc. Géol. France, sér. 7, 8, 125—132.
• CUIF, J.-P. 1972. Recherches sur les Madréporaires du Trias. I. Famille des Stylophyllidae. — Bull. Mus. Nation. Hist. Nat., sér. 3, Sci. Terre, 17, 211—291.
• CUIF, J.-P. 1974. Recherches sur les Madréporaires du Trias. II. Astraeoida. Révision des genres Montlivaltia et Thecosmilia. Étude de quelques types structuraux du Turquie. — Ibidem, 40, 293—400.
• CUIF, J.-P. 1976. Recherches sur les Madréporaires du Trias. IV. Formes cériomeandroïdes et thamnastérioïdes du Trias des Alpes et du Taurus sud anatolien. — Ibidem, 53, 65—195.
• DENG ZHANQIU and KONG LEI. 1984. Middle Triassic corals and sponges southern Guizhou and eastern Yunnan. — Acta Geologien Sinica, 23, 4, 489—504.
• DUNKER, W. 1851. Uber die im Muschelkalk von Oberschlesien bis jetzt gefunden Mollusken. — Palaeontographica, 1.
• DŻUŁYŃSKI, S. and KUBICZ, A. 1971. Recrystallized and disaggregated limestones in the Triassic of Silesia. — Ann. Soc. Geol. Pol., 41, 3, 519—530.
• ECK, H. 1865. Ueber die Formationen des bunten Sandsteins und des Muschelkalk in Oberschlesien und ihre Versteinerungen, 1—148. Berlin.
• ECK, H. 1879. Ueber einige Triasversteinerungen (Korallen, Encrinen, Asterien, Ammoniten, “Stylorhynchus”). — Z. deutsch, geol. Ges., 31, 254—281.
• ELIÁŠOVÁ, H. 1978. La redefinition de l’ordre Hexanthiniaria Montanaro Gallitelli, 1975 (Zoantharia). — Vest. Ústř. Úst. geol., 53, 89—101.
• FLÜGEL, E. 1961. Eine Koralle aus dem schwarzen Stuaria-Kalk (Anis) des Tretto (Vicentin). — Verh. Geol. Bundesanst., 1—3, 79—83.
• FLÜGEL, E. 1982. Evolution of Triassic Reefs: Current Concepts and Problems; Entwicklung der Trias-Riffe: Kenntnisstand und Probleme. — Facies, 6, 297—328.
• FRECH, F. 1890. Die Korallenfauna der Trias. Die Korallen der juvavischen Triasprovinz. — Palaeontographica, 37, 1—199.
• KOLOSVARY, G. 1958. Über die Trias Korallen fauna aus CSSR. — Geol. prace, 19—24.
• KOLOSVARY, G. 1966. Über Triaskorallenfauna Ungarns. — Acta Biol., n.s., 3—4, 125—137.
• LAUBE, G. 1865. Die Fauna der Schichten von St. Cassian., I Abt. — Denkschr. Akad. Wiss., 24, 223—296.
• [MELNIKOVA, G.] МЕЛЬНИКОВА, Г. 1971. Новые данные о морфологии, микроструктуре и систематике позднетриасовых Thamnasterioidea. — Палеонт. Ж., 2, 21—35.
• [MELNIKOVA, G.] МЕЛЬНИКОВА, Г. 1972. К ревизии некоторых позднетриасовых и раннеюрских Stylophyllidae. — Ibidem, Z, 53—63.
• [MELNIKOVA, G.] МЕЛЬНИКОВА, Г. 1975. Позднетриасовые склерактинии юго-восточного Памира. — Акад. Наук Тадж. С.С.Р. Инст. Геол., 3—234. Изд. „Дониш”, Душанбе.
• [MELNIKOVA, G.] МЕЛЬНИКОВА, Г. 1983. Новые позднетриасовые склерактинии Памира — Палеонт. Ж., 1, 45—52.
• [MELNIKOVA, G.] МЕЛЬНИКОВА, Г. 1984а. Новые позднетриасовые кораллы отриада Archaeocoeniida Alloiteau, 1952 юго-восточного Памира. In: Новые виды ископаемой флоры и фауны Таджикистана, 42—55. Изд. „Дониш”, Душанбе.
• [MELNIKOVA, G.] МЕЛЬНИКОВА, Г. 1984b. Новые позднетриасовые кораллы подотриада Protoheterastraeina Melnikova, subord. nov. юго-восточного Памира. Ibidem, 56—74.
• MORYCOWA, E. 1964. Hexacoralla des couches de Grodziszcze (Néocomien, Carpathes). — Acta Palaeont. Polonica, 9, 1, 3—114.
• MORYCOWA, E. 1971. Hexacorallia et Octocorallia du Crétacé inférieur de Rarău (Carpathes Orientales Roumaines). — Ibidem, 16, 1—2, 3—149.
• MORYCOWA, E. 1974. Koralowce z warstw karchowickich z Kamienia Śląskiego k. Opola.— Przewodnik 46 Zjazdu PTG, Opole, 2—14 września, 163—165, Warszawa.
• MORYCOWA, E. 1981. Koralowce w utworach środkowego triasu Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. In: Fauna i flora triasu obrzeżenia Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Śląsko-Krakowskiej.— Materiały V Krajowej Konferencji Paleontologów, Kielce-Sosnowiec, 24—30.
• MORYCOWA, E. and RONIEWICZ, E. 1986. Class Anthozoa Ehrenberg, 1834. In: L. Malinowska (ed.), Geology of Poland, 3, Atlas of guide and characteristic fossils, part 2a, Mesozoic, Triassic, 36—39. Wyd. Geol. Warszawa.
• QI WENTOG. 1984. An Anisian coral Fauna in Guizhou South China. — Fourth International Symposium on Fossil Cnidaria, Washington, D. C., August 1983. — Palaeontographica Americana, 54,
• ROEMER, F. 1870. Geologie von Oberschlesien. Pls. 1—50, Breslau.
• RONIEWICZ, E. 1974. Rhaetian corals of the Tatra Mts. — Acta Geol. Polonica, 24, 1, 97—116.
• RONIEWICZ, E. 1982. Pennular and non-pennular Jurassis scleractinians — some examples.— Acta Palaeont. Polonica, 27, 1—4, 157—193.
• SCHAUROTH, C. Frh. 1859. Kritisches Verzeichnis der Versteinerungen der Trias im Vicentinischen. — Sitz. Ber. math.-nat. Kl. Akad. Wiss., 34, 285—356.
• SCHMIDT, M. 1928. Die Lebewelt unserer Trias, 5—461. Oehringen.
• SCHMIDT, M. 1938. Die Lebewelt unserer Trias, 5—144, Oehringen.
• SIEDLECKI, S. 1949. Zagadnienia stratygrafii morskich osadów triasu krakowskiego (Problems of stratigraphy of marine Triassic in the Cracow area). — An. Soc. Geol. Pol., 18, 191—243.
• SIEDLECKI, S. 1952. Utwory geologiczne obszaru między Chrzanowem a Kwaczałą. — Biul. Państw. Inst. Geol., 60, 1—153.
• STANLEY, G. D., Jr. 1986. Late Triassic coelenterate faunas of Western Idaho and northeastern Oregon: Implications for biostratigraphy and paleogeography. — U.S. Geol. Surv. Prof. Pap. 1435, 23—36.
• TRAMMER, J. 1980. The isochronous synsedimentary movements at the Anisian/Ladinian boundary in the Muschelkalk basin and the Alps. — Riv. Ital. Paleont., 85, 3—4, 931—936.
• VAUGHAN, T. W. and WELLS, J. W. 1943. Revision of the suborders, families, and genera of the Scleractinia. — Geol. Soc. Amer., Spec. Pap., 44, 1—63.
• VOLZ, W. 1896. Die Korallen der Schichten von St. Cassian Sudtirol. — Palaeontographica, 43, 1—124.
• WEISSERMEL, W. 1925. Die Korallen des deutschen Muschelkalk. I. Unterer Muschelkalk.— Jb. Preuss. Geol. Landesanst., 46, 1—33.
• WEISSERMEL, W. 1928. Die Korallen des deutschen Muschelkalk. II. Ober Muschelkalk. —Ibidem, 224—238.
• ZAWIDZKA, K. 1975. Conodont stratigraphy and sedimentary environment of the Muschelkalk in the Upper Silesia. — Acta Geol. Polonica, 25, 2, 217—256.