Odszkodowania za szkody powodowane przez niedźwiedzie brunatne w województwie podkarpackim w latach 1999-2014

• Autorzy: Bautista C. , Olszanska A. , Berezowska-Cnota T. , Fedyn H. , Jastrzebski T. , Nowakowski R. , Marcela A. , Selva N.

Warianty tytułu

EN

Compensations for brown bear damages in the Podkarpackie Voivodship in 1999-2014

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Szkody powodowane przez niedźwiedzie są rekompensowane w wielu krajach Europy. W Polsce odszkodowania za szkody powodowane przez niedźwiedzie wypłacane są już od 1970 roku, jednak badania dotyczące rodzaju szkód, ich przyczyn oraz konsekwencji wypłacanych odszkodowań są nieliczne. W niniejszym artykule przedstawiono przestrzenny i czasowy rozkład odszkodowań wypłaconych za szkody powodowane przez niedźwiedzie na Podkarpaciu w latach 1999-2014. W badanym okresie na terenie woj. podkarpackiego wypłacono 545 rekompensat, w większości (97%) za szkody w pasiekach. Rocznie wypłacano średnio 34 (SD = 26,5) odszkodowania za szkody powodowane przez niedźwiedzie, jednak różnice pomiędzy poszczególnymi latami były wysokie (od 0 w 2006 r. do 99 w 2010 r.). Średni roczny sumaryczny koszt wypłacanych odszkodowań wyniósł 60 575 zł (SD = 65 077,1), a średni koszt jednego odszkodowania - 1785 zł (SD = 1942,8). Większość zrekompensowanych szkód powodowanych przez niedźwiedzie (70%) zgłaszano od kwietnia do sierpnia, a najwięcej szkód notowano w kwietniu. Szkody były wyrządzane w całym zasięgu występowania niedźwiedzia na Podkarpaciu, wyróżniono jednak miejsca częstszego ich pojawiania się (tzw. hotspotów). W porównaniu z kosztami odszkodowań za szkody powodowane przez inne gatunki chronione czy kosztami odszkodowań wypłacanych w innych krajach, sumaryczne kwoty odszkodowań za szkody powodowane przez niedźwiedzie w Polsce są bardzo niskie. W artykule zwrócono uwagę na znaczenie polityk ochrony i zarządzania przyrodą, wdrażających i dofinansowujących mechanizmy zapobiegania szkodom, a co za tym idzie - minimalizujących koszty odszkodowań. Podkreślono również konieczność stworzenia tzw. map ryzyka, które pozwolą na identyfikację obszarów częstszego występowania szkód i ukierunkowanie tam działań ochronnych.

EN

The damages caused by brown bears are compensated in many countries of Europe. In Poland damages caused by bears are compensated by the government since 1970; however the study of the compensation of bear damages and its underlying causes is still poorly addressed. Here we aimed at analyzing the spatial and temporal distribution of the compensation of damages caused by bears in Podkarpackie Voivodeship from 1999 to 2014. A total of 545 damages were compensated in the study period, from which 97% were damages to apiaries. An average of 34 (SD = 26.5) damages were compensated per year, although the variations were high, ranging from 0 to 99 compensations in 2006 and 2010, respectively. On average, 60,575 PLN (SD = 65,077.1) were compensated per year, and 1,785 PLN (SD = 1,942.8) were compensated per damage. The majority of the compensated damages (70%) occurred between April and August, with the highest peak in April (Fig. 3). Although compensated properties were located across the whole bear distribution in Podkarpackie, damages occurred more frequently in certain areas or hotspots. In comparison with other protected species and other countries with compensation schemes, the costs associated with damages caused by bears in Poland are very low. We highlight the importance of management and conservation policies that implement and subsidize measures to prevent damages in order to minimize compensation costs. To prevent efficiently the occurrence of damages caused by bears, we propose the creation of risk maps that allow the identification of more vulnerable areas to prioritize conservation efforts.

Słowa kluczowe

PL

zwierzeta dziko zyjace; niedzwiedz brunatny; Ursus arctos; szkody lowieckie; odszkodowania lowieckie; woj.podkarpackie; lata 1999-2014

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2015
• Tom: 71
• Numer: 6
• Opis fizyczny: s.442-453,rys.,tab.,wykr.,fot.,map.,bibliogr.

Twórcy

autor

Bautista C.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, al.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Olszanska A.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, al.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Berezowska-Cnota T.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, al.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Fedyn H.

• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie, al.Marszałka Józefa Piłsudskiego 38, 35-001 Rzeszów

autor

Jastrzebski T.

• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie, al.Marszałka Józefa Piłsudskiego 38, 35-001 Rzeszów

autor

Nowakowski R.

• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie, al.Marszałka Józefa Piłsudskiego 38, 35-001 Rzeszów

autor

Marcela A.

• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie, al.Marszałka Józefa Piłsudskiego 38, 35-001 Rzeszów

autor

Selva N.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, al.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

Bibliografia

• Bautista С., Selva N., Naves J., Revilla E., Fernandez N., Albrecht J., Scharf A.K., Rigg R., Karamanlidis A.A., Jerina K., Huber D., Palazón S., Raido K., Ciucci P., GrofF С., Dutsov A., Seijas J., Quenette P. Y., Olszańska A., Shkvyria M., Adamec M., Ozolins J., Jonozovič M. (w druku). Pattern and correlates of claims for brown bear damages on a continental scale. Journal of Applied Ecology.
• Bojarska К., Selva N. 2012. Spatial patterns in brown bear Ursus arctos diet: The role of geographical and environmental factors. Mammal Review 42: 120-143.
• Buchalczyk T. 1980. The brown bear in Poland. International Conference of Bear Research and Management. Kalispell, Montana, USA: 229-232.
• Chapron G., Kaczensky P., Linneil J.D.C., von Arx M., Huber D., Andren H., López-Bao J.V., Adamec M., Alvares F., Anders O., Balčiauskas L., Balys V., Bedö P., Bego F., Blanco J.C., Breitenmoser U., Brřseth H., Bufka L., Bunikyte R., Ciucci P., Dutsov A., Engleder Т., Fuxjäger С., Groff С., Holmala К., Hoxha В., Iliopoulos Y., Ionescu O., Jeremić J., Jerina K, Kluth G., Knauer F., Kojola I., Kos I., Krofel M., Kubala J., Kunovac S., Kusak J., Kutal M., Liberg O., Majić A., Männil P., Manz R., Marboutin E., Marucco F., Melovski D., Mersini K, Mertzanis Y., Mysłajek R.W., Nowak S., Odden J., Ozolins J., Palomero G., Paunovič M., Persson J., Potočnik H., Quenette P.-Y., Rauer G., Reinhardt I., Rigg R., Ryser A., Salvatori V., Skrbinšek Т., Stojanov A., Swenson J.E., Szemethy L., Trajęe A., Tsingarska-Sedefcheva E., Váňa M., Veeroja R., Wabakken P., Wölfl M., Wölfl S., Zimmermann F., Zlatanova D., Boitani L. 2014. Recovery of large carnivores in Europe's modern human-dominated landscapes. Science 346: 1517-1519.
• Dickman A.J., Macdonald E., Macdonald D.W. 2011. A review of financial instruments to pay for predator conservation and encourage human-carnivore coexistence. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 108: 13937-13944.
• Garcia-Gaona J.F. 1990. Damages attributed to the brown bear in Spain: the case of Asturias. International Conference of Bear Research and Management 9: 97-105.
• Garshelis D.L., Noyce K.V. 2008. Seeing the world through the nose of a bear - Diversity of foods fosters behavioral and demographic stability. W: Fullbright Т.Е., Hewitt D.G. (red.). Wildlife Science: Linking Ecological Theory and Management Applications. CRC Press, Boca Raton, Florida, USA: 139-163.
• Griffiths P., Müller D., Kuemmerle Т., Hostert P. 2013. Agricultural land change in the Carpathian ecoregion after the breakdown of socialism and expansion of the European Union. Environmental Research Letters 8: 045024: 1-12.
• Gula R., Frąckowiak W., Perzanowski К. 1995. Current status and conservation needs of brown bears in the Polish Carpathians. Ursus 10: 81-86.
• Howe E.J., Obbard M.E., Black R., Wall L.L. 2010. Do public complaints reflect trends in human-bear conflict? Ursus 21: 131-142.
• Jakubiec Z. 1990. Distribution of the brown bear in Poland and problems concerning its protection. Aquilo Series Zoologica 27: 51-57.
• Karamanlidis A.A., Sanopoulos A., Georgiadis L., Zedrosser A. 2011. Structural and economic aspects of human-bear conflicts in Greece. Ursus 22: 141-151.
• Mabille G., Stien A., Tveraa Т., Mysterud A., Broseth H., Linnell J.D.C. 2015. Sheep farming and large carnivores: What are the factors influencing claimed losses? Ecosphere 6:1-17.
• Marcela A. 2011. Praktyczne zasady szacowania szkód i wypłacaniaodszkodowań za szkody wyrządzone przez gatunki chronione w Polsce. Polsko-słowacka konferencja „Zasady gospodarowania populacjami wilka, niedźwiedzia i kormorana w regionie transgranicznym". Kraków: 1-50.
• MRiRW [Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Ministry of Agriculture and Rural Development)] 2012. Agriculture and Rural Economy in Poland. Opracowanie pod redakcją Teresy Jabłońskiej-Urbaniak. Warszawa [http://docplay-er.net/3473899-Agriculture-and-rural-economy-in-poland-ministry-of-agriculture-and-rural-de-velopment.html]; dostęp: 1.11.2015 r.
• Northrup J.M., Stenhouse G.B., Boyce M.S. 2012. Agricultural lands as ecological traps for grizzly bears. Animal Conservation 15: 369-377.
• Polio C.J. 2006. Typology, spatial distribution and temporal variation of the damages attributed to brown bear (Ursus arctos) in the province of León (1974-2003). Galemys 18: 3-17.
• Potena G., Sammarone L., Posillico M., Petrella A., Latini R. 2005. Brown bear (Ursus arctos) impact on livestock and agriculture in the southern LAquila Province, Italy. Biologia e Conservazi-one della Fauna 115:126-140.
• Selva N., Sergiel A., Olszańska A., Berezowska Т., Zwijacz-Kozica Т., Zięba F. 2011a. Warsztaty jako narzędzie do opracowania strategii zarządzania populacją niedźwiedzia brunatnego Ursus arctos w Polsce. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 67: 494-503.
• Selva N., Zwijacz-Kozica Т., Sergiel A., Olszańska A., Zięba F. 201 lb. Program Ochrony Niedźwiedzia Brunatnego Ursus arctos w Polsce - projekt. SGGW, Warszawa.
• Selva N.. Zwijacz-Kozica Т., Sergiel A., Olszańska A., Zięba F. 2012. The brown bear management plan for Poland. 23rd International conference on bear research and management. Poster presentation. New Delhi.
• Sorensen O.J. 1990. The brown bear in Europe in the mid 1980s. Aquilo Series Zoologica 27: 3-16.
• Straka M., Paule L., Ionescu O., Štofík J., Adamec M. 2012. Microsatellite diversity and structure of Carpathian brown bears (Ursus arctos): Consequences of human caused fragmentation. Conservation Genetics 13: 153-164.
• Swenson J.E., Andren H. 2005. A tale of two countries: large carnivore depredation and compensation schemes in Sweden and Norway. W: Woodroffe R., Thirgood S., Rabinowitz A. (red.). People and wildlife: conflict or coexistence? Cambridge University Press, Cambridge: 324-339.
• UNEP (United Nations Environmental Programme) 2007. Carpathian Environmental Outlook. Geneva, Switzerland.
• Wilson S.M., Madel M.J., Mattson D.J., Graham J.M., Merrill T. 2006. Landscape conditions predisposing grizzly bears to conflicts on private agricultural lands in the western USA. Biological Conservation 130: 47-59.