Biologiczne i produkcyjne skutki zgryzania roślin rzepaku ozimego przez zwierzęta z rodziny jeleniowatych (Cervidae)

• Autorzy: Oleksy A. , Zajac T. , Kulig B. , Klimek A.

Warianty tytułu

EN

Biological and yield effects of the deer family (Cervidae) grazing on winter oilseed rape

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Oszacowanie rozmiarów ilościowych strat w produkcyjności roślin i łanu rzepaku ozimego, spowodowanych przez zwierzęta jeleniowate przeprowadzono w dwóch sezonach wegetacyjnych – 2007/2008 i 2008/2009 na Śląsku Zielonym. Oceną objęto pola rzepaku ozimego odmiany Californium. W badaniach uwzględniono pola rzepaku ozimego o powierzchni od 1 do 10 ha, położone w pobliżu kompleksów leśnych – „Lasy Kobiórskie” i „Lasy Pszczyńskie”. Przed zbiorem pobrano próby roślin z pól uszkodzonych i nieuszkodzonych w celu dokonania wybranych pomiarów biometrycznych. Żerowanie jeleniowatych na roślinach rzepaku zmniejszyło kilkakrotnie plon nasion z jednostki powierzchni. Całkowite uszkodzenie pędu głównego u roślin rzepaku ozimego prowadziło do zmniejszenia się liczby wykształconych łuszczyn. Liczba nasion w tych łuszczynach była bardzo mała, a nasiona drobne, słabo wykształcone i odznaczały się obniżoną masą. W odniesieniu do odgałęzień bocznych wyrosłych na uszkodzonych roślinach rzepaku, żerowanie jeleniowatych prowadziło głównie do spadku liczby łuszczyn. Łuszczyny wyrosłe na pędach bocznych uszkodzonych roślin rzepaku wykształciły zbliżoną liczbę nasion, których masa 1000 nasion była podobna do roślin nieuszkodzonych. Żerowanie jeleniowatych prowadziło do skrócenia ogonka łuszczyny wyrastającej z pędu głównego rzepaku. Znaczne skrócenie ogonka i części owocującej łuszczyny prowadziło do istotnego zmniejszenia się w niej liczby nasion.

EN

Quantitative assessment of the extent of losses in productivity of winter oilseed rape plants and crop caused by deer animals was conducted during two growing seasons – 2007/2008 and 2008/2009 in Śląsk Zielony (Green Silesia). The assessment included the fields of winter oilseed rape Californium cultivar. Oilseed rape fields which were taken into account had an area of 1 to 10 hectares, and were situated near the forest complex – „Kobiórskie Forest” and „Pszczyna Forest”. Before the harvest, plant samples were collected from damaged and undamaged fields in order to make selected biometric measurements. Deer feeding on rape plants reduced seed yield several times per unit area. Main shoot total damage decreased the number of developed pods. The number of seeds in the pods was very low, and small seeds, poorly developed, were characterized by reduced weight. In relation to side branches grown on damaged rape plants deer feeding led mainly to a decline in the pods number. The pods grown on the damaged side shoots of oilseed rape developed a similar number of seeds, whose weight of 1000 seeds was similar to that of intact plants. Deer feeding led to the reduction of the length of pod stems which grew out of the rape main shoot. Significant reduction of the stem and fruitful part of pods caused a considerable decrease in the number of seeds.

Słowa kluczowe

PL

rzepak ozimy; szkody lowieckie; jeleniowate; Cervidae; jelenie; sarny; uszkodzenia roslin; skutki produkcyjne; straty ilosciowe; skutki biologiczne

EN

winter rape; hunting damage; Cervidae; deer; roe deer; plant damage; production effect; quantitative loss; biological effect

• Wydawca: -
• Czasopismo: Rośliny Oleiste - Oilseed Crops
• Rocznik: 2013
• Tom: 34
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.215-226,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Oleksy A.

• Instytut Produkcji Roślinnej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

autor

Zajac T.

• Instytut Produkcji Roślinnej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

autor

Kulig B.

• Instytut Produkcji Roślinnej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

autor

Klimek A.

• Instytut Produkcji Roślinnej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Bibliografia

• Bereś K., Korbas M., Walczak F., Węgorek P., Złotkowski J. 2007. Poradnik Sygnalizatora Ochrony Zbóż. Inst. Ochr. Roślin, 111 ss.
• Budny M., Kamieniarz R., Kolanoś B., Mąka H., Panek M. 2010. Sytuacja zwierząt łownych w Polsce w latach 2008–2009. Biuletyn Stacji Badawczej w Czempiniu, 6: 1-56.
• Budzyński W. 2010. Rośliny Oleiste. Uprawa i zastosowanie. PWRiL, Poznań.
• Budzyński W., Majkowski K., Wróbel E. 1985. The effect of plant density on the wintering and yields of winter rape doubly improved cultivars. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst. Agricult., 42: 67-79.
• Flis M. 2009a. Szkody w uprawach rolniczych w świetle szkodliwego oddziaływania rolnictwa na ekosystemy. Biotop. Zagrożenia biotopów leśnych. Uniwersytet Opolski, Opole: 123-132.
• Flis M. 2009b. Wielkość szkód wyrządzanych przez dziki w uprawach rolniczych w obwodzie łowieckim polnym w latach 1999–2000 i 2008–2009. Biul. IHAR, 254: 179-187.
• Flis M. 2010. Zmienność wielkości szkód wyrządzanych przez dziki w zróżnicowanych strukturach agrocenoz. Biul. IHAR, 256: 193-204.
• Fils M. 2011. Zróżnicowanie szkód wyrządzanych przez dzikie zwierzęta w warunkach obwodu łowieckiego leśnego nr 123. Biul. IHAR, 262: 215-224.
• Flis M. 2013. Intensywność występowania szkód wyrządzonych przez dziki w zróżnicowanych warunkach środowiskowych, na tle dynamiki liczebności populacji. Annales UMCS, sec. EE, Zootechnica, 31 (1): 10-21.
• http://www.orl.katowice.pl/orl-katowice-okreg/zo-pzl-katowice-w-liczbach.html – odczyt z dn. 7.11.2013 r.
• Mackin R. 1970. Dynamics of damage caused by wild boar to different agricultural crops. Acta Theriologica, 15: 447-458.
• Muśnicki Cz. 1989. Charakterystyka botaniczno-rolnicza rzepaku ozimego i jego plonowanie w zmien-nych warunkach siedliskowo-agrotechnicznych. Rocz. AR w Poznaniu, Rozp. Nauk., 191: 153.
• Rathke G.W., Behrens T., Diepenbrock W. 2006. Integrated nitrogen management strategies to improve seed field, oil content and nitrogen efficiency of winter oilseed rape (Brassica napus L.): a review. Agric. Ecosyst. Environ., 117, 80-108.
• Szukiel E. 2001. Ochrona drzew przed roślinożernymi ssakami. Wyd. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych. Warszawa: 7-141.
• Węgorek P. 2006. Dzików ciągle przybywa. Top Agrar Polska 5: 95-98.
• Węgorek P. 2007. Szkody łowieckie – narastający problem. Rolnik Dzierżawca, 1 (118): 70–73.
• Węgorek P., Giebel J. 2005. Szkody łowieckie – uwarunkowania i możliwości zapobiegania. Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 44 ss.
• Węgorek P., Korbas M., Zamojska J., Bandyk A. 2011. Wpływ wielkości i rodzaju uszkodzeń rzepaku ozimego przez zwierzęta łowne na plonowanie roślin. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 51 (1): 227-231.
• Wielebski F., Wójtowicz M. 1998. Zagęszczenie roślin w łanie jako istotny element kształtowania plonu nasion odmian populacyjnych i odmiany mieszańcowej rzepaku ozimego. Rośliny Oleiste – Oilseed Crops, XIX (2): 645-651.
• Wielebski F., Wójtowicz M. 2001. Wpływ gęstości siewu na plon nasion oraz cechy morfologiczne i elementy struktury plonu odmian populacyjnych i mieszańcowych rzepaku ozimego. Rośliny Oleiste – Oilseed Crops, XXII (2): 349-362.
• Wilson C.J., Britton A.M., Symes R.G. 2009. An Assessment of Agricultural Damage Caused by Red Deer (Cervus elaphus L.) and Fallow Deer (Dama dama L.) in Southwest England. Wildl. Biol. Pract., 5 (2): 104-114.