Wielkie inwestycje a model rozwoju wsi karpackiej na przykładzie zbiorników wodnych w Czorsztynie

• Autorzy: Rebowska A.

Warianty tytułu

EN

Large capital projects and a model of the Carpathian village development based on the example of the Czorsztyn man-made Lakes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł zawiera historię budowy zbiorników oraz omówienie środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych i społeczno-gospodarczych skutków ich realizacji w skali krajowej i regionalnej oraz lokalnej. Na tym tle oparto wnioski natury ogólnej. Potrzebę ochrony doliny Dunajca przed powodziami rozważano już od początków XX wieku, podobnie jak możliwość wykorzystania potencjału rzeki w hydroenergetyce — zbiornik w okolicach Czorsztyna stanowić miał ważny element obu tych systemów. Jednak do pierwszych prac projektowych przystąpiono dopiero po tragicznej powodzi w 1934 r. Po wojnie parokrotnie zmieniano koncepcję zbiornika pod wpływem blisko 40-letniej dyskusji, w której przeważały, albo względy techniczno-ekonomiczne, albo sprzeciw ekologów i konserwatorów przeciwko realizacji tej inwestycji w imię ochrony walorów środowiska. W ostatecznej wersji (której realizacja ukończona została w roku 1997) starano się uwzględnić racje obu stron. Ograniczono powierzchnię zalewu, przed rozpoczęciem prac przy zbiorniku przebudowano drogi, mosty i sieci infrastruktury, przeprowadzono wieś (nie bez kłopotów) oraz przeniesiono wszystkie obiekty zabytkowe. Przygotowano także program ochrony wód, gospodarki odpadami i monitorowania środowiska. W samej inwestycji hydrotechnicznej, na którą składają się: zbiornik główny i wyrównawczy, 2 zapory i 2 elektrownie, zastosowano najnowsze rozwiązania techniczne. Dla mieszkańców przyległych gmin inwestycja stała się wielką szansą gospodarczą i cywilizacyjną przyspieszając rozwój i nieuchronne zmiany, jakim podlegać będzie wieś, nawet, jeśli położona jest w obszarze chronionym. Daje to asumpt do szerszych rozważań na temat modelu rozwoju wsi karpackiej w XXI wieku. Przyszłościowa wizja rozwoju ziem górskich musi uwzględniać przesłanki ekologiczne — ale winna być zbudowana przy czynnym udziale mieszkańców tych ziem, musi zatem uwzględniać także ich aspiracje i potrzeby. Praca oparta została na analizie materiałów istniejących, uzupełnionej aktualnymi własnymi wywiadami w terenie oraz wywiadami wśród uczestników ówczesnych wydarzeń.

EN

This article contains a history of the construction of man-made lakes and a discussion of environmental, spatial, functional, social and economic effects of such projects on local, regional and national scales. Our general conclusions are based on that background. The need to protect the Dunajec River Valley against floods was considered early in the 20th century, similarly to an option of using the water power for the purpose of electricity generation: the man-made lake to be located in the Czorsztyn area was supposed to constitute a significant element of both functions. However, initial design works started only after the tragic floods of 1934. After World War II, the dam conception was changed several times under the influence of nearly 40-year-long discussions in which technical and economic reasons dominated, as well as objections of ecologists and environmental protection specialists acting in the name of natural values. In the final version (which was completed in 1997), designers tried to take into account positions of both parties. The lake surface area was limited, roads, bridges and infrastructure were constructed in advance and a village was relocated (not without problems), together with all landmarks. In addition, programmes of protecting water, waste management and environment monitoring were implemented. And the hydro-technological project, composed of the main lake, the equalising reservoir, two dams and two power stations, was equipped with the most recent solutions. The project created a considerable business and civilisation opportunity for the local rural residents. It accelerated development and imminent changes affecting villages, even those located on protected areas. That situation suggests broader considerations of a model for the development of the Carpathian village in the 21st century. A vision of mountain area development must take into account ecological aspects, although it should also be built with active participation of local residents, so it has to comprise their needs and aspirations. This work is based on the analysis of existing materials, supplemented with own field interviews conducted among those who participated in the respective events.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Problemy Rozwoju Miast
• Rocznik: 2004
• Tom: 01
• Numer: 1-2
• Opis fizyczny: s.25-37

Twórcy

autor

Rebowska A.

• Instytut Rozwoju Miast, Kraków

Uwagi

Rekord w opracowaniu