Liczebność i rozmieszczenie głuszca w Polsce w XXI wieku

• Autorzy: Zawadzka D. , Zurek Z. , Armatys P. , Stachyra P. , Szewczyk P. , Korga M. , Merta D. , Kobielski J. , Kmiec M. , Pregler B. , Krzan P. , Rzonca Z. , Zawadzki G. , Zawadzki J. , Soltys B. , Bielanski J. , Czaja J. , Flis-Martyniuk E. , Wediuk A. , Rutkowski R. , Krzywinski A.

Warianty tytułu

EN

Population size and distribution of the capercaillie in Poland in the 21st century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The data on the distribution and number of the capercaillie Tetrao urogallus in Poland for the period from the end of the 20th century up to 2017−2018 is presented. The capercaillie is a sedentary forest grouse living in old mountain forests and within the boreal zone. Since more than a century, the decrease in the numbers of the species has been observed, interlinked with the extinction of isolated populations. Within the present borders of Poland, a 1925 questionnaire study noted 2200−2700 individuals. In the 1960s, the national population was estimated at 1700−2000 birds, living in five isolated populations. In 1985−1995, the population numbers of the capercaillie dropped to approx. 466−700 individuals in four regions, and in 2000 it was estimated at 470−570 birds. According to the results of the censuses performed in 2017−2018, the size of the capercaillie population risen to 523−631 individuals and 59−69 lekking grounds. Currently the capercaillie occurs in four isolated regions. These are the Western Carpathians (the Beskid Sądecki, Tatry, Gorce, Babia Góra, Beskid Żywiecki, and the Beskid Śląski ranges) where 284−326 individuals live and 35−41 leks are active. In the Solska and the Lasy Janowskie Forests (Lublin region), the population was estimated at 132−184 individuals and 12−13 lekking grounds. In the Augustów Forest (Podlasie region) 36−46 individuals and 5−7 leks were found. In the Bory Dolnośląskie Forest, where native capercaillies got extinct during the last decade, the reintroduction program resulted in the rebuilding of their 65−75 population (with 6−7 leks). The restitution of the species in the Piska Forest has begun. During the last 20 years, populations in the Carpathian national parks have been stable, although fluctuating in numbers. The increase in the number of individuals in the Augustów Forest as well as in the Sądecki and Beskid Śląski Mountains is an after−effect of the release of birds from breeding centers or translocations. In other strongholds, fluctuations or decreases have been recorded, including wisible in the Beskid Żywiecki Mountains.

Słowa kluczowe

PL

lesnictwo; lowiectwo; ptaki lowne; gatunki chronione; gluszec; Tetrao urogallus; wystepowanie; liczebnosc populacji; rozmieszczenie przestrzenne; Polska; wiek XXI

• Wydawca: -
• Czasopismo: Sylwan
• Rocznik: 2019
• Tom: 163
• Numer: 09
• Opis fizyczny: s.773-783,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Zawadzka D.

• Instytut Nauk Leśnych, Uniwersytet Łódzki, Filia w Tomaszowie Mazowieckim, ul.Konstytucji 3 Maja 65/67, 97-200 Tomaszów Mazowiecki
• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka

autor

Zurek Z.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka
• Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka

autor

Armatys P.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka
• Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka

autor

Stachyra P.

• Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne, Szostaki 20, 23-412 Łukowa

autor

Szewczyk P.

• Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne, Szostaki 20, 23-412 Łukowa

autor

Korga M.

• Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne, Szostaki 20, 23-412 Łukowa

autor

Merta D.

• Zakład Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, ul.Podbrzezie 3, 31-054 Kraków

autor

Kobielski J.

• Nadleśnictwo Ruszów, ul.Leśna 2, 59-950 Ruszów

autor

Kmiec M.

• Nadleśnictwo Ruszów, ul.Leśna 2, 59-950 Ruszów

autor

Pregler B.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka
• Babiogórski Park Narodowy, Zawoja 1403, 34-222 Zawoja

autor

Krzan P.

• Tatrzański Park Narodowy, Kuźnice 1, 34-500 Zakopane

autor

Rzonca Z.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka
• Nadleśnictwo Wisła, Czarne 6, 43-460 Wisła

autor

Zawadzki G.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka
• Katedra Ochrony Lasu i Ekologii, Szkoła Główna Gospodrstwa Wiejskiego w Warszawie, ul.Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa

autor

Zawadzki J.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka

autor

Soltys B.

• Nadleśnictwo Nawojowa, Lipowa 1, 33-335 Nawojowa

autor

Bielanski J.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka

autor

Czaja J.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka

autor

Flis-Martyniuk E.

• Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka 590, 34-585 Poręba Wielka
• Nadleśnictwo Janów Lubelski, ul.Bohaterów Porytowego Wzgórza 35, 23-300 Janów Lubelski

autor

Wediuk A.

• Nadleśnictwo Janów Lubelski, ul.Bohaterów Porytowego Wzgórza 35, 23-300 Janów Lubelski

autor

Rutkowski R.

• Muzeum i Instytut Zoologii, Polska Akademia Nauk w Warszawie, ul.Wilcza 64, 00-679 Warszawa

autor

Krzywinski A.

• Park Dzikich Zwierząt Kadzidłowo, Kadzidłowo 1, 12-220 Ruciane Nida

Bibliografia

• Anglart R., Kobielski J., Merta D. 2017. Czynna ochrona nizinnych populacji głuszca na terenie Borów Dolno-śląskich – podsumowanie efektów projektu LIFE11 NAT/PL/428. Konferencja „Biologia, ekologia i ochrona kuraków w Polsce i Europie”. 6-8 września 2017, Kliczków. Książka abstraktów. 7-8.
• Armatys P., Żurek Z. 2016. Głuszec Tetrao urogallus. W: Wilk T., Bobrek R., Pępkowska-Król A., Neubauer G., Kosicki J. Z. [red.]. Ptaki polskich Karpat – stan, zagrożenia, ochrona. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Pta-ków, Marki. 121-135.
• Bollmann K., Mollet P., Ehrbar R. 2013. The capercaillie Tetrao urogallus in Alpine habitats: distribution, population size, habitat use and management. Vogelwelt 134 (1): 19-28.
• Cichocki W. 2015. Ptaki Tatr i Podtatrza. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane.
• Cichocki W., Głowacz M., Pawlikowski P., Zięba F. 2008. Rozmieszczenie i liczebność cietrzewia i głuszca w woje-wództwie małopolskim – stan na rok 2003. W: Ochrona kuraków leśnych. Monografia pokonferencyjna. Janów Lubelski 16-18 października 2007. CEPL, Warszawa. 56-70.
• Coppes J., Kochs M., Ehlacher J., Suchant R., Braunisch V. 2015. The challenge of creating a large-scale capercaillie distribution map. Grouse News 50: 21-23.
• Domaniewski J. 1933. Materiały do rozmieszczenia głuszca (Tetrao urogallus L.) w Polsce. Acta Ornithologica 1: 88-123.
• Głowaciński Z., Profus P. 1992. Tetrao urogallus (Linne, 1758). Głuszec. W: Głowaciński Z. [red.]. Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL, Warszawa. 150-154.
• Głowaciński Z., Profus P. 2001. Tetrao urogallus (Linne, 1758). Głuszec W: Głowaciński Z. [red.]. Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. PWRiL, Warszawa. 173-177.
• Graczyk R., Kwiatkowska G., Lempaszak U. 1986. Rozprzestrzenienie i liczebność głuszca Tetrao urogallus L. i cie-trzewia Lyrurus tetrix L. w Polsce w latach 1977-1983. Roczniki AR w Poznaniu 178: 69-82.
• Jamrozy G. 1991. Występowanie głuszca Tetrao urogallus (L.), cietrzewia Tetrao tetrix (L.) i jarząbka Bonasa bonasia (L.) w polskich Karpatach. Przegl. Przyr. 35: 361-368.
• Jamrozy G. 1999. Projekt planu ochrony Babiogórskiego Parku Narodowego. Operat ochrony fauny. Cz. I. Zwierzęta kręgowe. ISEZ PAN, Kraków.
• Kajtoch Ł., Matysek M., Skucha P. 2011. Kuraki leśne Tetraoninae Beskidów Wyspowego i Makowskiego oraz przyległych pogórzy. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 67 (1): 27-38.
• Keller M. [red.]. 2000. Wpływ gospodarki leśnej na populacje głuszca Tetrao urogallus i cietrzewia Tetrao tetrix. Zalecenia dla praktyki leśnej. Maszynopis. DGLP, Warszawa.
• Kobielski J., Merta D. 2016. Rejon Bory Dolnośląskie. W: Zawadzka D., Żurek Z. [red.]. Krajowy program ochrony głuszca Tetrao urogallus. Maszynopis. Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka. 58-59.
• Kobielski J., Merta D. 2017. Plan działań ochronnych after-LIFE dla Borów Dolnośląskich. Konferencja „Biologia, ekologia i ekologia kuraków w Polsce i w Europie”. 6-8 września 2017, Kliczków. Książka abstraktów. 59-60.
• Kobielski J., Merta D., Zawadzka D., Krzywiński, A., Myszczyński G., Wilczyński T. , Rzońca Z., Zawadzki J. 2013. Assumption and conditions of the Project LIFE11 NAT/PL/428 „Active protection of lowland populations of Capercaillie in the Bory Dolnośląskie Forest and Augustowska Primeval Forest”. Grouse News 45: 19-23.
• Kopij G., Profus P. 2014. Rozmieszczenie i liczebność kuraków leśnych (Galliformes) na Śląsku w latach 2002-2014 oraz zmiany ich liczebności w ostatnich 140 latach. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 70 (5): 387-409.
• Krzywiński A., Kasperczyk B., Kobus A., Krzywińska K. 2017. Metoda „born to be free” i jej dotychczasowe wykorzystanie do reintrodukcji głuszca ze szczególnym uwzględnieniem wyników z terenu Puszczy Piskiej. Konferencja „Biologia, ekologia i ochrona kuraków w Polsce i Europie”. 6-8 września 2017, Kliczków. Książka abstraktów. 31-32.
• Krzywiński A., Keller M., Kobus A. 2013. „Born to be free” an Innovatory Method of Restitution and Protection of Endangered and Isolated Grouse Population (Tetraonidae). Vogelwelt 134 (1): 55-64.
• Lőhmus A., Leivits M., Pętrehofs E., Zisas R., Hofmanis H., Ojaste I., Kurlavičius P. 2017. The Capercaillie Tetrao urogallus: an iconic focal species for knowledge-based integrative management and conservation of Baltic forest. Biodiversity and Conservation 26 (1): 1-21.
• Ławreszuk D., Gałęzia T., Wilczyński T., Myszczyński G., Konarzewski M. 2018. Capercaillie (Tetrao urogallus) conservation program in the Augustowska Forest, Poland, 2013-2018. 14th International Grouse Symposium, Logan, Utah, USA. September 24-28 2018. 24.
• Merta D., Kobielski J., Krzywiński A., Rzońca Z. 2013. Preliminary results of the Capercaillie Tetrao urogallus recovery program in Bory Dolnośląskie Forest, SW Poland. Vogelwelt 134: 65-74.
• Merta D., Kobielski J, Krzywiński A., Theuerkauf J., Gula R. 2015a. Mother-assisted rearing (‘born to be free’ method) increases post-release survival and reduces the exploratory movements of young Capercaillies. Eur. Jour. Wildl. Res. 61 (2): 299-302.
• Merta D., Zawadzka D., Krzywiński A. 2015b. Efektywność projektów reintrodukcji głuszca (Tetrao urogallus) w Euro-pie. Sylwan 159 (10): 863-871. DOI: https://doi.org/10.26202/sylwan.2015035.
• Miettinen, J., Helle P., Nikula A., Niemelä P. 2008. Large-scale landscape composition and capercaillie (Tetrao urogallus) density in Finland. Annales Zoologici Fennici 45: 161-173.
• Miettinen J., Helle P., Nikula A., Niemelä P. 2010. Capercaillie (Tetrao urogallus) habitat characteristics in north-boreal Finland. Silva Fennica 44 (2). article id 151. DOI: https://doi.org/10.14214/sf.151.
• Mikoláš M., Svitok M., Tejkal M., Leităo P. J., Morrissey R. C., Svoboda M., Seedre M., Fontaine J. B. 2015. Evaluating forest management intensity on an umbrella species: Capercaillie presence in Central Europe. Forest Ecology and Management 354: 26-34.
• Pawluszczyk T. 2008. Stan populacji głuszca na Białorusi. W: Ochrona Kuraków Leśnych. Monografia Pokonferencyjna. Janów Lubelski 16-18 października 2007. CILP, Warszawa. 262-275.
• Pęksa Ł. 2010. Inwentaryzacja cietrzewia Tetrao tetrix i głuszca Tetrao urogallus w Tatrzańskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 66 (5): 384-390.
• Piotrowska M. 2008. Historia badań nad liczebnością głuszca na Lubelszczyźnie. W: Ochrona kuraków leśnych. Monografia Pokonferencyjna. Janów Lubelski 16-18 października 2007. CILP, Warszawa. 11-24.
• Rutkowski R., Dulisz B., Szczepański S., Nowakowski J. J., Zwijacz-Kozica T., Krzan P. 2017a. Conservation genetics of the capercaillie in Poland – estimating the size of the Tatra National Park population by the genotyping of non-invasive samples. Fragmenta Faunistica 60 (2): 119-128.
• Rutkowski R., Krzan P., Suchecka E. 2015. Charakterystyka genetyczna populacji głuszca w Tatrzańskim Parku Narodowym na tle innych karpackich populacji gatunku. Nauka Tatrom. T. II. Nauki biologiczne. 47-52.
• Rutkowski R., Zawadzka D., Suchecka E., Merta D. 2017b. Conservation Genetics of the Capercaillie in Poland – Delineation of Conservation Units. PloS One 12(4): e0174901.
• Rzońca Z. 2015. Hodowla głuszców w Nadleśnictwie Wisła. Nadleśnictwo Wisła, Wisła.
• Santorek A., Kuligowska B., Szczepański S., Dulisz B., Rutkowski R. 2018. Ocena liczebności głuszca (Tetrao urogallus) w Babiogórskim Parku Narodowym na podstawie analiz genetycznych prób nieinwazyjnych. Studia i Materiały CEPL 54 (4): 125-133.
• Segelbacher G., Hoglund J., Storch I. 2003. From conectivity to isolation: genetic consequences of population fragmentation in capercaillie across Europe. Mol. Ecol. 12: 1773-1780.
• Sirkiä S., Lindén A., Helle P., Nikula A, Knape J., Lindén H. 2010. Are the declining trends in forest grouse populations due to changes in the forest age structure? A case study of Capercaillie in Finland. Biological Conservation 143: 1540-1548.
• Stachyra P., Szewczyk P., Korga M. [red.]. 2018. Monitoring głuszca na terenie nadleśnictw Biłgoraj, Zwierzyniec, Józefów. Puszcza Solska. Maszynopis.
• Stachyra P., Szewczyk P., Wediuk A., Piotrowska M. 2017. Głuszec Tetrao urogallus na Lubelszczyźnie – rys histo-ryczny i stan obecny. Konferencja „Biologia, ekologia i ochrona kuraków w Polsce i Europie”. 6-8 września 2017, Kliczków. Książka abstraktów. 11-12.
• Storch I. 2001. Capercaillie. BWP Update. The handbook of birds of the Western Palearctic 3 (1): 1-24.
• Storch I. 2007. Grouse – Status Survey and Conservation Action Plan 2006-2010. WPA/BirdLife/SSC Grouse Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK and the World Pheasant Association, Reading, UK.
• Thiel D., Jenni-Eiermann S., Palme R., Jenni L. 2011. Winter tourism increases stress hormone levels in the Capercaillie Tetrao urogallus. Ibis 153: 122-133.
• Tomášek V., Lorenc T., Myslikovjan T. 2017. Dynamika liczebności i zarządzanie populacją głuszca w Republice Czeskiej. Konferencja „Biologia, ekologia i ochrona kuraków w Polsce i Europie”. 6-8 września 2017, Kliczków. Książka abstraktów. 45-46.
• Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP pro Natura, Wrocław.
• Wegge P., Rolstad J. 2011. Clearcutting forestry and Eurasian boreal forest grouse: long-term monitoring of sympatric capercaillie Tetrao urogallus and black grouse T. tetrix reveals unexpected effect on their population performances. For. Ecol. Manage. 261: 1520-1529.
• Zawadzka D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony głuszca i cietrzewia. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa.
• Zawadzka D., Zawadzki J. 2003. Głuszec. Monografie przyrodnicze 11. Klub Przyrodników, Świebodzin.
• Zawadzka D., Zawadzki J. 2008. Dynamika populacji głuszca w Puszczy Augustowskiej w latach 1911-2005. W: Ochrona Kuraków Leśnych. Monografia pokonferencyjna. Janów Lubelski 16-18 października 2007. CILP, Warszawa. 25-34.
• Zawadzka D., Zawadzki J., Keller M. 2009. Głuszec Tetrao urogallus. W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. [red.]. Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa. 302-311.
• Zawadzka D., Zawadzki J., Keller M., Żurek Z. 2015. Głuszec Tetrao urogallus. W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. [red.]. Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny. GIOŚ, Warszawa. 145-153.
• Zawadzka D., Żurek Z. [red.]. 2016. Krajowy program ochrony głuszca Tetrao urogallus. Maszynopis. Komitet Ochrony Kuraków, Poręba Wielka.
• Zawadzki J., Sudnik W., Zawadzka D. 1999. Zmiany rozmieszczenia i liczebności głuszca Tetrao urogallus L. w Puszczy Augustowskiej oraz propozycje aktywnej ochrony gatunku. Sylwan 143 (11): 69-78.
• Zawadzki J., Zawadzka D. 2012. Population decline of Capercaillies Tetrao urogallus in the Augustów Forest (NE Poland). Acta Ornithologica 47 (2): 199-204.
• Zizas R., Mozgeris G., Baliuckas V., Brazatis G., Belova O., Grašyte˙ G., Kurlavičius P. 2017. The Effect of Forest Landscape Structure on the Location and Occupancy of Capercaillie (Tetrao urogatllus L.) Leks. Baltic Forestry 23 (2): 411-422.
• Żurek Z., Armatys P. 2011. Występowanie głuszca Tetrao urogallus w polskich Karpatach Zachodnich – wnioski z mo-nitoringu w latach 2005-2010 oraz końcowa ocena liczebności karpackich subpopulacji głuszca i cietrzewia. Studia i Materiały CEPL 27: 229-240.

Identyfikatory

DOI

10.26202/sylwan.2019029