Charakterystyka procesów korytowych Odry granicznej w obrębie przerwanego Meandra nr I

• Autorzy: Kasperek R. , Parzonka W. , Bartnik W. , Struzynski A.

Warianty tytułu

EN

Characteristic of channel processes in the border Odra in the frame of Ist meander

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca dotyczy badań rumowiska dennego na meandrującym odcinku Odry granicznej w rejonie Meandra nr I. Na skutek procesów fluwialnych koryto Odry podlega przeobrażeniom prowadzącym do częstych zmian trasy rzeki. W czasie historycznym nastąpiło wielokrotne przerwanie meandrów, ostatnie dwa w 1967 r. (Meander IV) i w 1997 r. (Meander I). W starym korycie maleje stopniowo natężenie przepływu, a większość wody płynie nowym korytem. Wskutek tego następuje stopniowe zamulanie starego koryta. Stwierdzono intensywny rozwój form korytowych w postaci odsypisk oraz wysp. W górnej części odciętego Meandra nr I osadza się głównie rumowisko wleczone, natomiast w środkowej i dolnej jego części rumowisko unoszone. Wierzchnia warstwa rumowiska dennego podlega procesowi sortowania ziarnowego i tworzenia obrukowania. Wielkość ziaren tworzących opancerzenie wynosi 8,4–9,8 cm, a głębsze warstwy (20–40 cm) mają uziarnienie d50 = 2,3–2,9 cm. Wyspy zbudowane z materiałów drobnoziarnistych zostały w ciągu 3–4 lat pokryte roślinnością krzewiastą i drzewiastą. Ten proces prowadzi do znacznego zmniejszenia prędkości przepływu w starorzeczu. Wzrost natężenia przepływu w nowym korycie powoduje erozję brzegów i odkładanie erodowanego materiału (żwir i kamienie) poniżej Meandra nr I w postaci odsypisk (fot. 1, 2).

EN

Paper concerns the investigations of riverbed sediments in the meandering sector of the Border Odra, In the frame of meander I. As a result of fluvial processes the Odra riverbed is exposed to deformations, leading to often changes of the river itinerary. In the historical time, many meander breaks were registered, the last in 1967 (Meander IV) and in 1997 (Meander I). In the old river bed the discharge is gradually decreasing and the substantial part of the discharge is flowinging through the new channel. It leads to gradual silting of the old river part. The intensive formation of bars and of islands is observed. In the upper part of the old meander, mainly the bed load is deposed, and in the middle and lower part – the suspended load. The superficial part of the layer (cover) is exposed to the formation of pavement. The size of the pavement cover is equal 8,4–9,8 cm, and the granulometry of the lower layer (20–40 cm) equal to d50 = 2,3–2,9 cm. The islands formed by fine sediments were covered in 3-4 years by intensive vegetation (trees and bushes). This process causes an important decreasing of flow velocity in the old channel. The increasing of the flow discharge in the new channel leads to the erosion of banks and to the deposition of the eroded material (gravel and stones) downstream of the Meander I, in the form of bars (Photographs 1 and 2).

Słowa kluczowe

PL

rzeki graniczne; rzeka Odra; rzeka meandrujaca; koryta rzeczne; procesy korytowe; rumowiska rzeczne; obrukowanie dna

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2007
• Numer: 4/2
• Opis fizyczny: s.263-271,fot.,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kasperek R.

• Instytut Inżynierii Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Pl.Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław

autor

Parzonka W.

autor

Bartnik W.

autor

Struzynski A.

Bibliografia

• Bartnik W. Hydraulika potoków i rzek górskich z dnem ruchomym. Początek ruchu rumowiska wleczonego. Zesz. Nauk. AR Kraków, nr 171, 1992.
• Głowski R., Kasperek R., Parzonka W., Wiatkowski M. Estimation of morphological changes of Odra river valley in meandering sector between Chałupki and Olza river mouth after the flood 1997. Archives of Environmental Protection, Polish Academy of Sciences, vol. 33, No. 1, 2007, 67–74.
• Jarocki W. Ruch rumowiska w ciekach. Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1957.
• Parzonka W., Bartnik W., Kasperek R. Modelowanie transportu rumowiska wleczonego w korytach rzek z dnem aluwialnym na przykładzie Górnej i Środkowej Odry. Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, rocznik XI, zeszyt 2(25), Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2002, s. 70–79.
• Parzonka W., Głowski R., Kasperek R. Ocena przepustowości doliny Górnej Odry między Chałupkami a ujściem Olzy. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 4/2, PAN Oddział w Krakowie, 2006, s. 109–117.
• Ratomski J., Witkowska H. Podstawy projektowania regulacji potoków górskich przy uwzględnieniu ruchu rumowiska. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 1988.
• Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r. W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie. Dz.U. Nr 63, Poz. 735, 2000.
• Wołoszyn J., Czamara W., Eliasiewicz R., Krężel J. Regulacja rzek i potoków. Wydawnictwo AR Wrocław, 1994.
• Yang C. T. Sediment transport. McGraw-Hill, 1996.