On some warm-water foraminifers from the Polish Montian

• Autorzy: Pozaryska K. , Szczechura J.

Warianty tytułu

PL

O kilku ciepłolubnych otwornicach z Montu Polski

RU

O nekotorykh teploljubivykh foraminiferakh iz montskogo jarysa Polshi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In this paper the authors give a summary of the Paleocene sedimentation in Poland, its facies, paleoclimatic conditions and add a description of 3 species of warm-water foraminifers, belonging to the genera Boldia van Bellen, Glabratella Dorreen and Baggatella Howe, of which Glabratella polonica and Baggatella aenigmatica are new. These species were found by the present authors in the Pamiętowo boring (Pomerania, northern Poland), in the tuffeau-type sediments of Montian age. The species described here, especially Boldia reinholdi Marie, also occur in the Montian sediments of the western European Province, the so-called Meridional (not Mediterranean) Province, including the Mons Basin, the Paris Basin and the Limbourg Province.

PL

Morskie osady paleocenu są stosunkowo słabo rozwinięte na Niżu Polski. Zachowały się one głównie w synklinorium brzeżnym, stanowiącym wydłużony z NW na SE basen morski, położony na zachodnich peryferiach płyty rosyjskiej. Reprezentują one osady dolnego paleocenu, tj. danu i montu, o nieznacznych stosunkowo miąższościach. Zachowały się one głównie w centralnych partiach tego basenu, będąc na znacznych obszarach zerodowane, gdyż zalegają na silnie zredukowanych osadach mastrychtu. W Polsce środkowej osady montu wykształcone są w facji terrygenicznej zelandu, analogicznie jak to jest w Danii, Szwecji i w Związku Radzieckim na Platformie Rosyjskiej, albo organogenicznej typu „tuffeau”, znanej z Europy zachodniej. Badania autorek wykazały, że we wczesnym paleocenie istniały w Europie pozaalpejskiej dwie prowincje zoogeograficzne, rozwijające się niezależnie jedna od drugiej. Nazwą prowincji merydionalnej, nie śródziemnomorskiej, objęty został obszar Europy zachodniej, w skład którego wchodził Basen Paryski, Basen Mons oraz Limburg Belgijsko-Holenderski wraz z przylegającą częścią Niemiec zachodnich. Na obszarze tym istniał w dolnym paleocenie płytki zbiornik morski, w którym osadziły się przyrafowe, organo-detrytyczne sedymenty, tworzące rodzaj rumoszu wapiennego, znanego w literaturze pod nazwą „tuffeau”, zawierające bogatą faunę otwornic ciepłolubnych. W tym samym czasie, w Europie wschodniej panowało płaskie, rozległe morze, ciągnące się od Dano-Skanii poprzez Polskę i Platformę Rosyjską w stronę Krymu, w którym osadziły się margliste piaski glaukonityczne z bogatą fauną otwornic raczej zimnolubnych, zupełnie odmiennych aniżeli te, które dominowały w tym samym czasie w Europie zachodniej. Otóż w górnym moncie nastąpiło nasilenie wpływów ciepłego zbiornika zachodnio-europejskiego (merydionalnego) na prowincję wschodnio-europejską (borealną), powodując wymianę mikrofauny i przenikanie form ciepłolubnych na teren Polski północnej. Stwierdzono je w osadach wiercenia Pamiętowo na Pomorzu. Wykształcenie skorupek tych gatunków ciepłolubnych w osadach montu Polski północnej jest znacznie gorsze, aniżeli w ich prowincji macierzystej, czyli w osadach montu zachodnio-europejskiego. Są one znacznie mniejsze, cieńsze i słabiej ornamentowane. O słabym nasileniu wpływów tego ciepłego morza świadczy fakt, że nieznaczny jest udział form ciepłolubnych (1:6) w stosunku do form dominujących. Autorki opisały w pracy z 1968 r. gatunki ciepłolubne, które zostały stwierdzone w moncie polskim, obecnie zaś podają opis trzech gatunków wówczas nie uwzględnionych, należących do rodzajów Boldia van Bellen, Glabratella Dorreen oraz Baggatella Howe, z których dwa są nowe a mianowicie Glabratella polonica i Baggattella aenigmatica.

RU

На Польской низменности осадки палеоцена развиты относительно слабо. Они сохранились главным образом в краевом прогибе, который отвечает морскому бассейну вытянутому с северо-запада на юго-восток на западном обрамлении Русской платформы. Эти осадки имеют относительно небольшую мощность и отвечают нижнему палеоцену, т.е. датскому и монтскому ярусам. Они сохранились главным образом в центральных частях этого бассейна, будучи уничтожены эрозией на его периферии, где они лежат на сильно эродированной поверхности маастрихта. В центральной Польше осадки монта представлены зеландской тер-ригеничной фацией, аналогично Дании, Швеции и Русской платформе, или фацией органогенных известняков типа „tuffeau”, известной из Западной Европы. Исследования авторов доказали, что в раннем палеоцене в Европе, вне Альп, существовали две независимые зоогеографические провинции. Одна, западная (но не средиземноморская) обнимала Парижский бассейн, бассейн Моне и бельгийско-голландский Лимбург вместе с прилегающей частью Западной Германии. На этой территории существовал неглубокий морской бассейн, в котором отлагались органогенно-обломочные известковые осадки, так называемые „tuffeau”. Осадки эти содержат богатую фауну теплолюбивых фораминифер. В то же время в Восточной Европе простиралось обширное, мелкое море от Дано-Скании через Польшу и Русскую платформу до Крыма, в котором отлагались мергелистые глауконитовые пески с богатой фауной по всей вероятности теплолюбивых фораминифер, совершенно иных чем западно-европейские. В верхнем монте проявилось влияние теплого, западно-европейского бассейна на восточно-европейскую (бореальную) провинцию, выражающееся в обмене микрофаун и в проникновении теплолюбивых форм на территорию Северной Польши. Они обнаружены в керне скважины Паментово на Поморье. Интересно что раковины этих фораминифер выглядят несколько иначе, чем раковины тех же видов в их родной провинции, т.е. в монтских осадках Западной Европы. Они гораздо мельче и имеют хуже развитую скульптуру. Процент теплолюбивых форм невелик. Они встречаются в отношении 1 : 6 к остальным видам, что свидетельствует о незначительном влиянии теплого моря. В 1968 г. авторами уже были описаны теплолюбивые виды из монтского яруса Польши. Теперь описаны еще три вида, принадлежащие родам Boldia van Bellen, Glabratella Dorreen и Baggatella Howe, из них два новые - Glabratella polonica n.sp. и Baggatella aenigmatica n.sp.

Słowa kluczowe

EN

Paleocene; Early Paleocene; Montian; Foraminifera; Turrilinidae; Baggatella; Baggatella aenigmatica; Glabratellidae; Glabratella; Glabratella polonica; paleontology

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1970
• Tom: 15
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.95-108,fig.,ref.

Twórcy

autor

Pozaryska K.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

autor

Szczechura J.

• Palaeozoological Institute, Polish Academy of Sciences, Zwirki i Wigury 93, Warsaw, Poland

Bibliografia

• BELLEN, R. C. van. 1946. Foraminifera from the Middle Eocene in the southern part of the Netherlands, Province of Limburg. - Med. Geol. Sticht., ser. C, 5, 4, 1-145, Maastricht.
• BOLD, W. A. van. den 1946. Contribution to the study of Ostracoda with special reference to the Tertiary and Cretaceous microfauna of the Caribbean region. 1-167. Amsterdam.
• BROTZEN, F. & POŻARYSKA, K. 1957. The Paleocene in central Poland (O paleocenie w Polsce środkowej). - Acta Geol. Pol., 7, 2, 273-280, Warszawa.
• - &-1961. Foraminifères du Paléocène et de l’Éocene inférieur en Pologne septentrionale. Remarques paléogéographiques. - Rev. Micropaléont., 4, 3, 155-166, Paris.
• CALVEZ, Y. Le. 1952. Révision des Foraminifères Lutétiens du Bassin de Paris. IV.- Mém. Expl. Carte Géol. France, 1-64, Paris.
• DEROO, G. 1966. Cytheracea (Ostracodes) du Maastrichtien de Maastricht (Pays-Bas) et des régions voisines; résultats stratigraphiques et paléontologiques de leur étude. - Med. Geol. Sticht., ser. C, 2, 2,1-197, Maastricht.
• DORREEN, J. M. 1948. A foraminiferal fauna from the Kaiatan Stage (Upper Eocene) of New Zealand. - J. Paleont., 22, 3, 281-387, Menasha.
• DROOGER, C. W. 1960. Microfauna and age of the Basses Plaines Formation of French Guyana, I. - Proc. K. Nederl. Akad. Wetensch., B, 63, 4, 450-468, Amsterdam.
• ELLIS, F. B. & MESSINA, R. A. 1940-1967. Catalogue of Foraminifera. - Amer. Mus. Nat. Hist., New York.
• GRIGELIS, A. A. 1960. O vozraste i mikrofaune pograničnych meždu melom i paleogenom sloev v južnoj Pribaltike. - Mežd. Geol. Kongr., 21 Sess., Dokl. sov. geol., 101-104, Moskva.
• HOFKER, J. 1957. Foraminifera from the Cretaceous of southern Limburg, Netherlands, 24. - Natuur. Maand., 32, 39, Maastricht.
• - 1960. The taxonomic positions of the genera Boldia van Bellen, 1946, and Anomalinella Cushman, 1927. - Contr. Cush, Found. Foram. Res., 11, 2, 47-52, Washington.
• - 1962. Correlation of the Tuff Chalk of Maestricht (type Maestrichtian) with the Danske Kalk of Denmark (type Danian), the stratigraphic position of the type Montian, and the planktonic foraminiferal faunal break. - J. Paleont., 36, 5, 1051-1089, Menasha.
• - 1964. Foraminifera from the Cretaceous of South-Limburg, Netherlands, 75.- Natuur. Maand., 115-118, Maastricht.
• - 1966. Maestrichtian, Danian and Paleocene Foraminifera. - Palaeontographica, Suppl., 10, 1-376, Stuttgart.
• HORNIBROOK, N. B. 1961. Tertiary Foraminifera from Oamaru District (N. Z.).- Palaeont. Bull., 34, 1, 3-192, Wellington.
• KAPTARENKO-ČERNOUSOVA, O. K., GOLIAK, L. M. et al. 1963. Atlas charakternych foraminifer jury, mela i paleogena platformennoj časti Ukrainy. - Inst. Geol. Nauk. AN. USSR, Ser. Strat. Pal., 45, 1-200, Kiev.
• LOEBLICH, A. R. & TAPPAN, H. 1964. Protista, In: R. C. Moore (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology, C. Univ. Kansas Press, 2, 511-900, Kansas.
• MARIE, P. 1937. Sur la faune de Foraminifères du Calcaire Pisolithique du Bassin de Paris. - Bull. Soc. Géol. France, 5, 7, 289-294, Paris.
• - 1964. Les faciès du Montien (France, Belgique, Hollande). - Mém. Bur. Rech. Géol. Min., 28, 2, Colloque Paléogène, Paris.
• - MS. Foraminifères du Calcaire Pisolithique (Bassin Parisien, Belgique, Hollande). Planches inédites, 1-26.
• POŻARYSKA, K. 1965. Foraminifera and biostratigraphy of the Danian and Montian in Poland (Otwornice i biostratygrafia danu i montu Polski). - Palaeont. Pol., 14, 1-150, Warszawa.
• - & SZCZECHURA, J. 1968. Foraminifera from the Paleocene of Poland, their ecological and biostratigraphical meaning (Otwornice z paleocenu Polski, ich ekologiczne i biostratygraficzne znaczenie). - Ibidem, 20, 3-107, Warszawa.
• POŻARYSKI, W. & POŻARYSKA, K. 1959. Comparaison entre le Crétacé de la Belgique et de la Pologne. - Ann. Soc. Géol. Belg., 82, 1-14, Liège.
• - & -1960. On the Danian and Lower Paleocene sediments in Poland.-Int. Geol. Congr., 21 Sess., Norden, 5, 170-180, Copenhagen.
• REISS, Z. 1961. Subsurface Quaternary Correlations in the Tel Aviv Region. - Geol. Surv. Israel, Paleont. Div. Bull., 32, 10-26, Jeruzalem.
• VASILENKO, V. P. 1950. Foraminifery paleocena centralnoj časti dneprovsko-doneckoj vpadiny. - Mikrofauna SSSR, Tr. VNIGRI, 4, 177-224, Leningrad.