Blue-green algae from the Tremadocian of the Holy Cross Mountains (Poland)

• Autorzy: Starmach K.

Warianty tytułu

PL

Sinica z tremadoku Gór Świętokrzyskich

RU

Sine-zelenaja vodorosl' iz tremadoka Sventokrzhiskikh gor (Pol"sha)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Schizothrichites ordoviciensis n. gen., n. sp., a Tremadocian blue-green alga, with exceptionally well preserved microscopical structure is described. It was etched from the chalcedony of the Holy Cross Mountains. Its close similarity to recent genus Schizothrix (Cyanophyceae) is shown.

PL

Opisano nowy rodzaj i gatunek sinicy kopalnej na podstawie okazów, wytrawionych za pomocą kwasu fluorowodorowego z chalcedonu, występującego wśród piaskowców tremadockich w Wysoczkach koło Bogorii w Górach Świętokrzyskich. Sinice te tworzą w skale ciemne skupienia, złożone ze skłębionych nici, które po rozpuszczeniu skały są na tyle elastyczne, że można je częściowo rozplątać i sporządzić preparaty mikroskopowe. Na podstawie szeregu preparatów podano charakterystykę rodzaju i gatunku, który dzięki daleko idącej zgodności z dziś żyjącymi sinicami z rodzaju Schizothrix nazwano Schizothrichites ordoviciensis n. gen. n. sp. Typ Cyanophyta, Rodzina Oscillatoriaceae, Rodzaj Schizothrichites n. gen. Diagnoza. - W skale zawarte są bezkształtne, darniste skupienia nici wielokrotnie rozgałęzionych, luźno pozwijanych i splątanych ze sobą. Nici złożone są z 1-4 trychomów umieszczonych we wspólnej pochwie. Pochwy są brunatne lub czarno-brunatne, warstwowane, o warstwach przebiegających falisto, na zewnątrz nierówne, niekiedy postrzępione, na szczycie zamknięte, zwężone i czasem zaostrzone. Powierzchnia pochwy ma często wygląd siatki o nieregularnych oczkach. Trychomy złożone są z komórek przeważnie krótszych od szerokości, rzadziej prawie kwadratowych. W komórkach zachowały się ziarniste utwory ułożone na obwodzie ciała centralnego (pl. I, fig. 2), odpowiadające widocznym w komórkach dzisiejszych sinic ziarnom cyanoficyny (może również wolutyny?) oraz tak zwanym ciałom metachromatynowym. Nie są widoczne delikatne ścianki poprzeczne komórek, nie zachowała się też chromatoplazma oraz szczytowe komórki trychomów. Schizothrichites ordoviciensis n. sp. Diagnoza. - Nici 15-35 µ szerokości, najczęściej spotyka się jednak nici 1-2 trychomowe, szerokości 16-26 µ. Trychomy szerokości 8-10 µ, komórki przeważnie 3-4 µ długości, rzadziej prawie kwadratowe. Inne cechy podobne jak w diagnozie rodzaju. Występuje w chalcedonie z dolnego ordowiku (tremadok) w Wysoczkach koło Bogorii w Górach Świętokrzyskich. Opisane sinice mają budowę plech i komórek podobną jak sinice dzisiejsze. Zachowane szczegóły w komórkach dowodzą, że miały one taki sam schemat budowy, jak sinice żyjące dzisiaj, co przedstawiono na fig. 1, rys. 6. Komórki miały więc obwodową część, czyli chromatoplazmę (nie zachowaną) oraz ciało centralne, na obwodzie którego gromadziły się ziarniste skupienia materiałów zapasowych, które się w materiale ordowickim doskonale zachowały (pi. II, fig.2). Schemat budowy trychomów, plech, nici i rozgałęzienia nici odpowiadają w zupełności żyjącym dziś sinicom z rodzaju Schizothrix. Dowodzi to, że sinice już w odległych epokach geologicznych uzyskały wysoki stopień zróżnicowania morfologicznego, który zachował się do dziś.

RU

Описан новый вид и род сине-зеленой водоросли на основании образцов извлеченных плавиковой кислотой из халцедона. Халцедоны выступают среди тремадокских песчаников в Высочках около Богории в Свентокржиских Горах. Водоросли эти выступают в халцедоне в виде спутанных нитей, которые после растворения породы сохраняют в такой степени свою первичную эластичность, что их можно частично размотать и приготовить микроскопические препараты. Базируясь на многих препаратах автор характеризует вид и род, который ввиду значительного сходства с современной сине-зеленой водорослью, принадлежащей роду Schizothrix, назван Schizothrichites ordoviciensis n. gen. n. sp. Род Schizothrichites n. gen. Диагноз. - Нити многократно разветвленные, свободно спутанные, в виде без-форменных, дернистых скоплений. Нить сложена из 1 -4 трихомов, содержимых в общем влагалище. Влагалища коричневые или черно-коричневые, слоистые, со слоями волнистыми, неровными снаружи, иногда обтрепанные, замкнутые на верхушке, суженные и иногда заостренные. Поверхность влагалища имеет часто вид сеточки с нерегулярными ячейками. Трихомы сложены из клеток, преимущественно более коротких чем их ширина, реже - почти квадратных. В клетках сохранились зернистые включения вокруг центрального тела (пл. II, фиг. 2). Эти включения соответствуют присутствующим у современных сине-зеленых водорослей зернам фикоциана (может быть также волютина?), и так называемым метахроматиновым телам. Тонкие поперечные стенки клеток невидимы, хроматоплазма и вершинные клетки трихом не сохранились. Schizothrichites ordoviciensis n. sp. Диагноз. - Нити 15-35 µ шириной, но чаще всего выступают 1-2 трихомовые нити шириной 16-26 µ. Трихомы 8-10 µ шириной, клетки преимущественно 3-4 µ длиной, реже почти квадратные. Остальные признаки как в диагнозе рода. Выступает в халцедоне нижнего ордовика (тремадока) в Высочках около Богории в Свентокржиских Горах. Описанные водоросли строением своего слоевища и клеток похожи на современные сине-зеленые формы. Сохраненные в клетках подробности доказывают, что их микроструктура прдставляла такой же план как у современных сине-зеленых водорослей (фиг. 1, рис. 6). В клетках имелась обводная часть или хроматоплазма (не сохранившаяся) и центральное тело, вокруг которого сосредотачивались зернистые отложения запасных материалов, хорошо сохранившихся в ископаемых образцах. Схема строения трихом, слоевища, нитей и разветвления нитей соответствует севременным сине-зеленым водорослям рода Schizothrix. Это доказывает, что уже в очень отдаленных геологических периодах сине-зеленые водоросли осуществили высокую степень морфологической дифференциации, которая сохранилась до нашего времени.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1963
• Tom: 08
• Numer: 4
• Opis fizyczny: p.451-460,fig.,ref.

Twórcy

autor

Starmach K.

• Department of Hydrobiology, Jagiellonian University, Krakow, Poland

Bibliografia

• CROFT, W. N. & GEORGE, E. A. 1959. Blue-green Algae from the Middle Devonian of Rhyme, Aberdeenshire. - Bull. Brit. Mus., Geol., 3, 10, 341-353, London.
• JOHNSON, J. H. & HOEG O. A. 1961. Studies of Ordovician Algae. - Quart. Colorado School of Mines, 56, 2, 1-120, Golden.
• KOZŁOWSKI, R. 1948 (1949). Les Graptolithes et quelques nouveaux groupes d’animaux du Tremadoc de la Pologne (Graptolity i parę nowych grup zwierząt z tremadoku Polski). - Palaeont. Pol., 3, I-XII +1-235, Warszawa.
• NĔMEJC, F. 1959. Paleobotanika, I. Praha.
• PIA, J. 1927. Klasse Schlizophyceae. In: M. Hirmer, Handbuch der Paläobotanik, I. München-Berlin.
• SAMSONOWICZ, J. 1916. On the Cambrian racks of the St. Cross Mountains Poland. - Comptes rendus Soc. Sci. Varsovie, III, 9, 4, Warszawa.
• VOLOGDIN, A. G. 1962. Drevnejšie vodorosli SSSR. - Akad. Nauk SSSR, 1-656. Moskva.