Zarastanie polan reglowych w polskich Karpatach w świetle istniejących badań

• Autorzy: Tokarczyk N.

Warianty tytułu

EN

Overgrowing of montane glades in the Polish Carpathians in the light of the existing research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Polany reglowe, jako zbiorowiska seminaturalne, podlegają systematycznej sukcesji wtórnej w następstwie zaprzestania ich użytkowania. W polskich Karpatach proces ten szczególnie się nasilił w ostatnich dekadach, a powierzchnia polan uległa znacznej redukcji. Wkraczanie lasu na górskie polany niesie ze sobą wiele negatywnych skutków, powodując między innymi zmiany w strukturze oraz funkcjonowaniu środowiska. Poznanie dynamiki i mechanizmów tego procesu jest więc niezwykle istotne. Problematykę zarastania polan podejmują od wielu lat specjaliści z zakresu botaniki, ekologii, leśnictwa, geoekologii, GIS i teledetekcji oraz ochrony przyrody. Opracowania różnią się między sobą ze względu na skalę przestrzenną, zakres tematyczny i stosowane metody. Niniejszy artykuł stanowi przegląd badań dotyczących zarastania polan reglowych w polskich Karpatach

EN

Montane glades are a characteristic feature of the forested mountain landscape in the Polish Carpathians. Over the past few decades, however, an overall decrease in those semi-natural meadow areas has been observed. Gradual disappearance of glades may have many negative effects, including changes in the landscape structure and its functioning. Investigations of forest encroachment on montane glades have been carried out by specialists in the field of botany, ecology, forestry, geoecology, GIS and remote sensing, nature conservation. Studies may be classified according to their spatial extent, thematic scope and methods. Contemporary research focuses on changes in the areal extent of glades as well as species composition, age structure and spatial pattern of encroaching trees and shrubs. A considerably lesser amount of studies relates to factors affecting the dynamics of glades being overgrown. Nevertheless there is still no complex, interdisciplinary approach to the observed phenomenon as well as there are no comparative studies conducted in different mountain ranges. In order to gain better knowledge about the process of overgrowing - its dynamics and mechanisms, it is necessary to examine a large number of glades representing different environmental conditions.

Słowa kluczowe

PL

polany; polany reglowe; zaprzestanie uzytkowania; zarastanie; sukcesja wtorna; sukcesja lesna; drzewa; krzewy; sklad gatunkowy; struktura wiekowa; struktura przestrzenna

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2015
• Tom: 71
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.243-256,rys.,tab.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Tokarczyk N.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

Bibliografia

• Bartoszek L., Haberska A., Szwagrzyk J. 1990. Zarastanie przez drzewa i krzewy polan Łazek Niż-ni i Ligarki w Pienińskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 46 (6): 17-31.
• Bodziarczyk J., Drajewicz R. 2006. Dynamika roślinności na opuszczonych polanach Pienińskiego Parku Narodowego. Studia Naturae 54 (1): 13-46.
• Bodziarczyk J., Kucharzyk S., Różański W. 1992. Wtórna sukcesja roślinności leśnej na opuszczonych polanach kośnych w Pienińskim Parku Narodowym. Pieniny - Przyroda i Człowiek 2: 25-41.
• Bodziarczyk J., Michalcewicz J., Szwagrzyk J. 1999. Secondary forest succession in abandoned glades of the Pieniny National Park. Polish Journal of Ecology 47: 175-189.
• Bodziarczyk J., Siedlarczyk E., Widłak M. 2013. Wpływ zaburzenia na przebieg sukcesji wtórnej na polanie Ligarki w Pienińskim Parku Narodowym. W: Karwowski K. (red.). Przewodnik słowacko-polskiej sesji posterowej „Badania naukowe w Pieninach 2013". IX Konferencja naukowa „Natura 2000 - doświadczenia pienińskie", 7 listopada 2013 г., Spišská Stará Ves.
• Bukowski M. 2009. Dynamika zarastania polan tatrzańskich. W: Guzik M. (red.). Długookresowe zmiany w przyrodzie i użytkowaniu TPN. Wyd. TPN, Zakopane: 15-32.
• Bukowski M. 2013. Analiza procesu zarastania polan reglowych w Tatrzańskim Parku Narodowym. Praca magisterska. Wydz. Leśny UR, Kraków (mscr).
• Ciurzycki W. 2004a. Struktura przestrzenna naturalnych odnowień świerkowych na górnoreglowych polanach popasterskich w Tatrach Polskich. Sylwan 7: 20-30.
• Ciurzycki W. 2004b. Wpływ wybranych czynników środowiskowych na dynamikę wkraczania świerka pospolitego na górnoreglowe polany po-pasterskie w Tatrach Polskich. Sylwan 9: 20-28.
• Ciurzycki W. 2004c. Wtórna sukcesja lasu na polanach górskich wyłączonych z gospodarki pasterskiej. Sylwan 11: 59-66.
• Ciurzycki W. 2005. Dynamika zarastania przez las górnoreglowych polan popasterskich w Tatrach Polskich. Sylwan 2: 35-41.
• Dziewolski J. 1985. Zagadnienia wtórnej sukcesji lasu na polanach Tatrzańskiego Parku Narodowego. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 41 (3): 5-10.
• Filipek J., Dąbrowska L. 1978. Sukcesyjne zmiany cha rakteru zbiorowisk łąkowych na polanach Babiogórskiego Parku Narodowego. Zeszyty Naukom AR w Krakowie. Ser. Rolnictwo 18: 87-97.
• Flizak S. 1966. Polany w Gorcach i Beskidzie Wyspowym. Wierchy 35: 159-168.
• Frączek M. 1997. Proces wtórnej sukcesji leśnej ni łące Kurnikówka w Pienińskim Parku Narodowym. Przegląd Przyrodniczy 8 (1/2): 121-131
• Frączek M. 2006. Rola rozmnażania wegetatywnego osiki Populus tremula L. w procesie zarastania nieużytkowanych polan. Studia Naturae 54 (1); 47-57.
• Frączek M., Zborowska M. 2010. Wtórna sukcesji leśna na terenie dawnej wsi Świerzowa Ruski w Magurskim Parku Narodowym. Roczniki Bieszczadzkie 18: 112-128.
• Grynia M. 1995. Wprowadzenie. W: Grynia M. (red.). Łąkarstwo. Wyd. AR, Poznań: 1-34.
• Holeksa J., Szwagrzyk J. 2006. Zakres, tempo i mechanizmy zmian w przyrodzie terenów chronionych w Polsce - wprowadzenie. Studia Naturae 54(1): 7-11.
• Kinasz W. 1976. Ekologiczne podstawy urządzanii łąk w Pienińskim Parku Narodowym. Ochroni Przyrody 41: 77-118.
• Korzeniak J. 1997. Historyczne i współczesne przemiany łąk reglowych w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 53 (6): 17-27.
• Kucharzyk S., Augustyn M. 2010. Trwałość polan reglowych w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Roczniki Bieszczadzkie 18: 45-58.
• Kuchnicka E. 1998. Wtórna sukcesja roślin drzewia stych na wybranych polanach w Pienińskim Par ku Narodowym. Pieniny - Przyroda i Człowiek 6: 19-26.
• Lach J. 1975. Ewolucja i typologia krajobrazu Beskidu Niskiego z uwzględnieniem gospodarczej działalności człowieka. Prace Monograficzne WSP 153.
• Łabno G. 2006. Ekologia. Słownik encyklopedyczny. Wydawnictwo Europa, Wrocław.
• Michalik S. 1986. Pasterstwo a ochrona przyrody w parkach narodowych polskich Karpat. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 42 (4): 19-29.
• Michalik S. 1990. Sukcesja roślinności na polanie reglowej w Gorczańskim Parku Narodowym w okresie 20 lat w wyniku zaprzestania wypasu. Prądnik 2: 137-148.
• Mirek Z., Holeksa J. 2003. Sukcesja świerka Picea abies na polanach Tatr Polskich w zależności od warunków fitocenotycznych. W: Brzeg A., Lisiewska M. (red.). Zróżnicowanie, dynamika i przekształcenia roślinności borowej: konferencja naukowa poświęcona pamięci profesora Teofila Wojterskiego. Wyd. Sorus, Poznań: 40-41.
• Norman S.P., Taylor A.H. 2005. Pine forest expansion along a forest-meadow ecotone in northeastern California, USA. Forest Ecology and Management 215 (1-3): 51-68.
• Ostapowicz K., Szablowska-Midor A. 2005. Wpływ działalności człowieka na zmiany zasięgu polan w masywie Babiej Góry. W: Ptaszycka-Jackowska D. (red.). Babia Góra, nasze wspólne dziedzictwo. Wyd. BgPN, Zawoja: 105-110.
• Ruskule A., Nikodemus O., Kasparinska Z., Kaspa-rinskis R„ Brümelis G. 2012. Patterns of afforestation on abandoned agriculture land in Latvia. Agroforestry Systems 85: 215-231.
• Soja M. 2001. Rozwój ludnościowy a zmiany użytkowania ziemi w Beskidzie Niskim w XIX i XX wieku. Problemy Ekologii Krajobrazu 10: 686--691.
• Szwagrzyk J. 1995. Teoria sukcesji ekologicznej na tle współczesnych badań: Przykłady z lasów Ameryki Północnej. Wiadomości Botaniczne 39:71-80.
• Szwagrzyk J. 2004. Sukcesja leśna na gruntach po-rolnych; stan obecny, prognozy i wątpliwości. Sylwan 4: 53-59
• Szwagrzyk J., Frączek M., Puszczałowski Т., Sojda T. 2004. Secondary forest succession on abandoned farmland of the Beskid Niski range. Folia Fore-stalia Polonica. Ser. A - Forestry 46: 5-20.
• Szweykowska A., Szweykowski ). (red.). 2003. Słownik botaniczny. Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Tkaczyk M„ Tomusiak R. 2013. Określanie wieku młodych brzóz Betula pendula Roth rosnących na gruntach porolnych. Leśne Prace Badawcze 74 (4): 357-363.
• Tokarczyk N. 2012. Zmiany powierzchni górno-reglowych polan gorczańskich w latach 1954-2003. Prace Geograficzne UJ 128: 7-16.
• Tokarczyk N. 2013. Renaturalizacja górnoreglowych polan gorczańskich. Sylwan 2: 113-121.
• Tompalski P., Wężyk P. 2014. Analizy struktury 2D i 3D roślinności drzewiastej. W: Wężyk P. (red.). Podręcznik dla uczestników szkoleń z wykorzystania produktów LiDAR. Warszawa: 234-241
• Wesołowska M. 2009. Zmiany roślinności łąkowej Tatr Zachodnich i ich przedpola w ciągu ostatniego półwiecza. W: Guzik M. (red.). Długookresowe zmiany w przyrodzie i użytkowaniu TPN. Wyd. TPN, Zakopane: 91-104.
• Wężyk P. 2006. Przemiany środowiska przyrodniczego Gorców na przykładzie użytkowania polan w latach 1954-1997. Studia Naturae 54 (1): 201-211.
• Wężyk P., Pyrkosz R. 1999. Użytkowanie polan w Gorcach na przestrzeni lat 1954-1997 na podstawie fotogrametrycznego opracowania zdjęć lotniczych. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji 9: 223-232.
• Witkowska-Zuk L., Ciurzycki W. 2000. Sukcesja roślinności na terenach wyłączonych z wypasu owiec w Tatrzańskim Parku Narodowym w latach 1964-1994. Ochrona Przyrody 57: 19-40.
• Witkowska-Zuk L., Ciurzycki W., Marciszewska K.D., Żyliński M. 2002. Zmiany roślinności na wybranych halach tatrzańskich w ciągu 35 lat po wyłączeniu z wypasu owiec. W: Borowiec W., Kotarba A., Kownacki A., Krzan Z., Mirek Z. (red.). Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. TPN, PTPNoZ Oddz. Kraków, Kraków--Zakopane: 365-371.
• Wolski J. 2007. Przekształcenia krajobrazu wiejskiego Bieszczadów Wysokich w ciągu ostatnich 150 lat. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 214.
• Zajdel G. 1997. Wstępne wyniki badań nad sukcesją wtórną sukcesji roślinności na terenie dawnej wsi Ciechania w Magurskim Parku Narodowym. Roczniki Bieszczadzkie 6: 139-146.
• Zarzycki J. 1999. Ekologiczne podstawy kształtowania ekosystemów łąkowych Babiogórskiego Parku Narodowego. Studia Naturae 45.
• Zarzycki J. 2006. Dynamika roślinności na wybranych polanach Pienińskiego Parku Narodowego w końcu XX wieku. Pieniny - Przyroda i Człowiek 9: 87-90.
• Zarzycki J., Kaźmierczakowa R. 2006. Przemiany łąk świeżych i pastwisk w Pienińskim Parku Narodowym w ciągu ostatnich 35 lat XX wieku. Studia Naturae 54 (1): 275-304.
• Zarzycki J., Korzeniak J. 2013. Łąki w polskich Karpatach - stan aktualny, zmiany i możliwości ich zachowania. Roczniki Bieszczadzkie 21: 18-34.
• Zarzycki K., Korzeniak U. 1992. Roślinność łąkowa Pienin i jej przemiany w ostatnim sześć-dziesięcioleciu. Pieniny - Przyroda i Człowiek 2:5-12.