Specificity of health-related behaviours in middle and late adulthood

• Autorzy: Zadworna-Cieslak M. , Oginska-Bulik N.

Warianty tytułu

PL

Specyfika zachowań zdrowotnych osób w okresie średniej i późnej dorosłości

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Background. Engaging in health-related behaviours is conditioned by many factors, including psychological and social ones. The extent to which it is done is also determined by gender and age. Health-related activity has specific and, presumably, different meanings at different stages of adulthood, which is associated with implementing by people roles and tasks typical of a given period of life. The study aimed to determine the specifics of the healthrelated behaviour in middle and late adulthood. Material and methods. The research was conducted on a group of 285 people, including 154 persons in middle adulthood, i.e. 40-58 years old (M = 45.05, SD = 3.63) - 77 women and 77 men, and 130 in late adulthood, i.e. 61-88 years old (M = 71.32 SD = 5.81) - 70 women and 60 men. The Health Behaviour Inventory by Z. Juczyński (2001) was used to measure health-related behaviours. The tool enabled determining the overall level of health-related behaviours and four selected categories, i.e. healthy eating habits, preventive behaviours, health-related practices and positive mental attitudes. Results. The results indicate that women exhibit a higher level of health-related behaviours when compared to men (regardless of age), which is also evidenced in women in late adulthood when compared to those in middle adulthood. The extent of health-related behaviours in specific categories was also compared between groups. Functions of healthrelated behaviours were discussed with regard to their specifics of people’s roles performed in society as well as the implementation of the development tasks typical of particular stages of adulthood. Conclusions. It is recommended to adjust prevention and health promotion programmes to particular periods of human development and gender.

PL

Wprowadzenie. Podejmowanie zachowań zdrowotnych jest uwarunkowane wieloma czynnikami, w tym psychologicznymi i społecznymi. Różnią się one także w zależności od płci i wieku. Aktywność zdrowotna ma specyficzne i przypuszczalnie odmienne znaczenie na różnych etapach dorosłości, wiąże się z realizacją ról i zadań typowych dla danego okresu życia. Celem przeprowadzonych badań było ustalenie specyfiki zachowań zdrowotnych osób w okresie średniej i późnej dorosłości. Materiał i metody. Badania przeprowadzono na grupie 285 osób, w tym przebadano 154 osób w wieku średniej dorosłości tj. 40-58 lat (M=45,05; SD=3,63) - 77 kobiet i 77 mężczyzn oraz 130 osób w wieku późnej dorosłości tj. 61-88 lat (M=71,32 SD=5,81) – 70 kobiet i 60 mężczyzn. Do pomiaru zachowań zdrowotnych zastosowano Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ ) autorstwa Z. Juczyńskiego (2001). Narzędzie to pozwala na ustalenie ogólnego wskaźnika zachowań zdrowotnych oraz nasilenia czterech kategorii zachowań - prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, praktyk zdrowotnych oraz pozytywnych nastawień psychicznych. Wyniki. Wyniki badań wskazują na wyższy poziom zachowań zdrowotnych w grupie kobiet w porównaniu z mężczyznami (niezależnie od wieku) oraz w grupie osób w okresie późnej dorosłości w porównaniu z osobami w wieku średniej dorosłości. Dokonano także porównania poziomu poszczególnych kategorii zachowań zdrowotnych pomiędzy grupami. Omówiono funkcje zachowań zdrowotnych i powiązanie ich specyfiki z pełnieniem ról społecznych i realizacją zadań rozwojowych typowych dla poszczególnych etapów dorosłości. Wnioski. Wskazane jest dostosowanie oddziaływań w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia do okresu rozwojowego i płci.

Słowa kluczowe

EN

healthy behaviour; adulthood; middle adulthood; late adulthood; human health

• Wydawca: -
• Czasopismo: Health Problems of Civilization
• Rocznik: 2018
• Tom: 12
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.7-13,ref.

Twórcy

autor

Zadworna-Cieslak M.

• Institute of Psychology, University of Lodz, Smugowa Street 10/12, 91-433 Lodz, Poland

autor

Oginska-Bulik N.

• Institute of Psychology, University of Lodz, Lodz, Poland

Bibliografia

• 1. Heszen I, Sęk H. Psychologia zdrowia. Warszawa: PWN ; 2012 (in Polish).
• 2. Dolińska-Zygmunt G. Podmiotowe uwarunkowania zachowań promujących zdrowie. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN ; 2000 (in Polish).
• 3. Zadworna-Cieślak M, Ogińska-Bulik N. Zachowania zdrowotne młodzieży – uwarunkowania podmiotowe i rodzinne. Warszawa: Difin; 2011 (in Polish).
• 4. Ziarko M. Zachowania zdrowotne młodych dorosłych – uwarunkowania psychologiczne. Poznań: Bogucki; 2006 (in Polish).
• 5. Geboers B, Reijneveld SA, Jansen CJ, de Winter AF. Health L iteracy Is Associated With Health Behaviors and Social Factors Among Older A dults: Results from the LifeLines Cohort Study. J Health C ommun 2016; 21: 45-53. https://doi.org/10.1080/10810730.2016.1201174
• 6. Dębska U, Guła-Kubiszewska H, Starościak W, Bielawska I. Zachowania zdrowotne osób w okresie wczesnej i późnej dorosłości – aspekt edukacyjny i behawioralny. Psychologia rozwojowa 2009; 14(3): 77–88 (in Polish).
• 7. Hawkins MS, Storti KL, Richardson CR, King WC , Strath S, Holleman RG, et al. Objectively measured physical activity of USA adults by sex, age, and racial/ethnic groups: a cross-sectional study. Int J Behav Nutr Phys Act. 2009; 6:31. https://doi.org/10.1186/1479-5868-6-31
• 8. Muszalik M, Zielińska-Więczkowska H, Kędziora-Kornatowska K, Kornatowski T. Ocena wybranych zachowań sprzyjających zdrowiu wśród osób starszych w oparciu o Inwentarz Zachowań Zdrowotnych Juczyńskiego w aspekcie czynników socjo-demograficznych (Assessment of selected health behavior among elderly people in Juczyński’s Inventory of Health Behavior regarding socio-demographic factors). Probl Hig Epidemiol. 2013; 94(3): 509-513.
• 9. Ogińska-Bulik N, Zadworna-Cieślak M, Rogala E. Rola zasobów osobistych w podejmowaniu zachowań zdrowotnych przez osoby w wieku senioralnym. Probl Hig Epidemiol. 2015; 96(3): 570-577 (in Polish).
• 10. Sygit‑Kowalkowska E. Zachowania zdrowotne osób w okresie późnej dorosłości – socjodemograficzne korelaty i różnice między środowiskami społecznymi. Annales Academiae Medicae Stetinensis, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2013; 59(1): 103–113 (in Polish).
• 11. Zadworna-Cieślak M, Ogińska-Bulik N. Zachowania zdrowotne osób w wieku senioralnym – rola optymizmu. Psychogeriatria Polska. 2013; 10(4): 145-156 (in Polish).
• 12. Lafortune L, Martin S, Kelly S, Kuhn I, Remes O, C owan A, Brayne C. Behavioural Risk Factors in Mid-Life Associated with Successful Ageing, Disability, Dementia and Frailty in Later Life: A Rapid Systematic Review. PLoS One 2016; 4;11(2), https://doi.org/10.1371/journal.pone.0144405.
• 13. Ford J, Spallek M, Dobson A. Self-rated health and a healthy lifestyle are the most important predictors of survival in elderly women. Age Ageing 2008; 37(2): 194-200. https://doi.org/10.1093/ageing/afm171
• 14. Franklin N, Tate C. Lifestyle and successful aging: an overview. Am J L ifestyle Med. 2009; 3(1): 6-11. https://doi.org/10.1177/1559827608326125
• 15. Artaud F, Dugravot A, Sabia S, Singh-Manoux A, T zourio C, Elbaz A. Unhealthy behaviours and disability in older adults: three-City Dijon cohort study. BMJ 2013; 23; 347: f4240. https://doi.org/10.1136/bmj.f4240
• 16. Adams J, Stamp E, Nettle D, Milne EM, Jagger C. Anticipated Survival and Health Behaviours in Older English Adults: Cross Sectional and Longitudinal Analysis of the English Longitudinal Study of Ageing. PLoS ONE 2015; 10(3): 1-12. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0118782
• 17. May AM, Struijk EA, Fransen HP, Onland-Moret NC h, de Wit GA, Boer JM. et al. The impact of a healthy lifestyle on Disability-Adjusted Life Years: a prospective cohort study. BMC Medicine 2015, 13(1): 1-9. https://doi.org/10.1186/s12916-015-0287-6
• 18. Trwanie życia w 2014 roku. Warszawa: GUS; 2015. [cited 2016 Aug 04]; Available from http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/trwanie-zycia/trwanie-zycia-w-2014-r-,2,9.html (in Polish).
• 19. Olejnik M. Średnia dorosłość. In: Trempała J., editor. Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: PWN ; 2015. p. 312-325 (in Polish).
• 20. Straś-Romanowska M. Późna dorosłość. In: Trempała J., editor. Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: PWN ; 2015. p. 326-350 (in Polish).
• 21. Havighurst R. Developmental tasks and education. New York: Longman and Green; 1981.
• 22. Erickson E. Childhood and society. New York: W.W. Norton and Company; 1963.
• 23. Finogenow M, Zadworna-Cieślak M. Wydarzenia krytyczne w okresie późnej dorosłości. Przedsiębiorczość i zarządzanie, „Zarządzanie stresem”. 2013, 14(5), część I: 97-116 (in Polish).
• 24. Juczyński Z. Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego; 2001 (in Polish).
• 25. Mandal E. Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego; 2000 (in Polish).
• 26. Ostrowska A. Prozdrowotne style życia, Prom Zdr. 1997; 4(10-11): 7-24 (in Polish).
• 27. Walker SN, Volkan K, Sechrist KR, Pender NJ. Health-promoting life styles of older adults: comparisons with young and middle-aged adults, correlates and patterns. Adv Nurs Sci 1988; 11(1): 76-90.
• 28. Nowak MA, Troczyńska T, Forjasz J, Nowak L. Chosen aspects of lifestyles of physically active women aged 45-59 and 60-74. Health Problems of Civilization. 2016; 10(3): 30-37. https://doi.org/10.5114/hpc.2016.61364
• 29. Huy C, Schneider S, Thiel A. Perceptions of aging and health behavior: determinants of a healthy diet in an older German population. J Nutr Health Aging 2010; 14(5): 381-5. https://doi.org/10.1007/s12603-010-0037-6
• 30. Peel N, McClure R, Bartlett H. Behavioral determinants of healthy aging. Am J Prev Med 2005; 28(3): 298-304. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2004.12.002
• 31. Albert SM, Freedman V. Public health and aging: Maximizing function and well-being. New York: Springer Publishing; 2010.

Identyfikatory

DOI

10.5114/hpc.2018.74184