Waloryzacja przyrodniczo-użytkowa zbiorowisk łąkowych z udziałem Arrhenatherum elatius i Bromus inermis ukształtowanych w wyniku zaniechania użytkowania na terenie rezerwatu "Skarpa Ursynowska"

• Autorzy: Janicka M. , Pawluskiewicz B. , Dabrowski P.

Warianty tytułu

EN

Natural and usefulness valorisation of the meadow communities with the share of arrhenatherum elatius and bromus inermis formed as the result of managing abandonment in the "Skarpa Ursynowska" nature reserve

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Postępujące niekorzystne zmiany w składzie gatunkowym runi łąkowej w siedliskach pobagiennych, zwłaszcza na terenach objętych ochroną prawną, wskazują na konieczność poznania mechanizmów kształtowania się jej struktury i walorów. Celem pracy było określenie struktury runi zbiorowisk łąkowych o zróżnicowanym udziale Arrhenatherum elatius i Bromus inermis ukształtowanych w wyniku zaniechania użytkowania, w aspekcie zachowania ich walorów przyrodniczych i możliwości wykorzystania biomasy. Badania przeprowadzono w latach 2013–2015 na łąkach pobagiennych w rezerwacie krajobrazowym „Skarpa Ursynowska” w Warszawie. Określono: stan zbiorowisk łąkowych z 30–60% udziałem A. elatius i z 30–80% udziałem B. inermis, skład gatunkowy, LAI na poziomie 10 i 50 cm, walory przyrodnicze (liczba gatunków w zbiorowisku, wskaźnik różnorodności Shannona-Wienera, klasa waloryzacyjna), wartość produkcyjną (plon, LWU, wartość opałowa A. elatius i B. inermis). Stwierdzono, że analizowane zbiorowiska odznaczają się małymi walorami przyrodniczymi oraz wysokimi plonami miernej i dobrej wartości użytkowej. Duży udział, 60% A. elatius i 80% B. inermis, powoduje równomierne rozmieszczenie powierzchni liści w runi i mniejszą wartość wskaźnika różnorodności gatunkowej. Taka struktura runi wskazuje, że bez podjęcia użytkowania nie można zapewnić realizacji celów ochrony rezerwatu. Koszenie i usuwanie biomasy oraz wprowadzanie gatunków charakterystycznych dla zbiorowisk łąkowych powinno przyczynić się do poprawy funkcji krajobrazowej i estetycznej rezerwatu.

EN

The determination of sward structure of meadow communities with differentiated share of Arrhenatherum elatius and Bromus inermis, formed as the result of discontinued management, in terms of the preservation of their natural values and possibilities of biomass was the aim of the study. The study was carried out during 2013–2015 on post-marsh meadows located at the foot of Vistula escarpment, in landscape nature reserve „Skarpa Ursynowska”, in Warsaw. This paper presents the state of meadow communities with 30–60% share of Arrhenatherum elatius and 30–80% share of Bromus inermis. Sward structure (floristic composition and LAI on two sward levels 10 and 50 cm), natural values (number of species in plant community, Shannon-Wiener’s diversity index, valorisation class basing on natural valorisation index), the value of production (yield, FVS) and the possibilities of plant biomass utilization (calorific value of dry biomass of A. elatius and B. inermis) were determined. The influence of differentiated share of Arrhenatherum elatius and Bromus inermis on floristic diversity of meadow communities and landscape values of the reserve were also determined. It was found that studied meadow communities were dominated by tall grasses. These communities are characterized by small natural values and high yields of mediocre and good fodder value. The sward structure of the meadow communities indicates that without taking any actions the conservation objectives of the nature reserve cannot be provided. The beginning of active protection of the meadows (extensive management, mowing, removing of the biomass with utilization for energy purposes) and introduction of distinctive species are essential in order to improve the landscape and aesthetic functions of the reserve.

Słowa kluczowe

PL

zbiorowiska lakowe; zbiorowiska roslinne; laki nieuzytkowane; laki pobagienne; Arrhenatherum elatius; Bromus inermis; gatunki roslin; sklad gatunkowy; rezerwaty przyrody; Skarpa Ursynowska; walory przyrodnicze; wartosc uzytkowa

• Wydawca: -
• Czasopismo: Polish Journal of Agronomy
• Rocznik: 2016
• Numer: 27
• Opis fizyczny: s.38-47,rys.,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Janicka M.

• Katedra Agronomii, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa

autor

Pawluskiewicz B.

• Katedra Kształtowania Środowiska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa

autor

Dabrowski P.

• Katedra Kształtowania Środowiska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa

Bibliografia

• Anten N.P.R., Hirose T., 1999. Interspecific differences in above-ground growth patterns result in spatial and temporal partitioning of light among species in a tall-grass meadow. Journal of Ecology, 87: 583-597.
• Baryła R., Urban D., 1999. Kierunki zmian w zbiorowiskach trawiastych w wyniku ograniczenia i zaniechania użytkowania rolniczego na przykładzie łąk Poleskiego Parku Narodowego. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis, 197, Agricultura, 75: 25-30.
• Chętnik E., Pawluśkiewicz B., 2011. Przywracanie właściwego stanu ochrony na obszarach Natura 2000 w rezerwacie Beka. W: Zrównoważony rozwój obszarów przyrodniczo cennych; Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku. Białystok, ss. 166-176.
• Filipek J., 1973. Projekt klasyfikacji roślin łąkowych i pastwiskowych na podstawie liczb wartości użytkowej. Postępy Nauk Rolniczych, 4: 59-68.
• Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Centralny rejestr form ochrony przyrody. Rezerwaty przyrody w województwie mazowieckim. Skarpa Ursynowska. crfop.gdos.gov.pl. (dostęp 20.04.2016)
• Gnatowski T., Pawluśkiewicz B., Majewska J., Janicka M., 2016. Wpływ zaprzestania użytkowania zbiorowisk łąkowych na zmiany właściwości fizyko-chemicznych gleby organicznej. ss. 109-110. W: Materiały konferencyjne „Ekosystemy trawiaste w kształtowaniu i ochronie środowiska”, Urszulin, 1-2 czerwca 2016.
• Grzegorczyk S., Grabowski K., Benedycki S., 1999. Zmiany roślinności łąkowej obiektu Bezledy po zaprzestaniu użytkowania. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis 197, Agricultura, 75: 113-116.
• Grzegorczyk S., Grabowski K., Bieniek B., 2000. Zbiorowiska roślinne na zdegradowanych glebach murszowych obiektu „Siódmak”. Biuletyn Naukowy. Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie, 9: 171-179.
• Janicka M., 2000. Changes in floristic composition of meadow sward under the influence of habitat conditions and neglecting in the management. Proceedings of the International Symposium “Conventional and ecological grassland and management”, Tartu, Estonia, ss. 69-74.
• Janicka M., Kwiecień R., 2004. Zmiany składu gatunkowego runi łąkowej po pięciu latach od zaprzestania użytkowania. Łąkarstwo w Polsce, 7: 101-111.
• Jankowski K., Ciepiela G., Głowacka-Kostyra K. 1990. Przewodnik metodyczny z łąkarstwa. Wyd. WSR-P, Siedlce.
• Kamiński J., 2008. Zróżnicowanie florystyczne i walory przyrodnicze łąk 2-kośnych na zagospodarowanym torfowisku w zależności od warunków wilgotnościowych. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, 8, 2a(23): 87-104.
• Kamiński J., 2012. Roślinność, uwilgotnienie i walory przyrodnicze łąk w rejonie Kanału Rudzkiego. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, 12, 4(40): 163-180.
• Kiryluk A., 2007. Zmiany siedlisk pobagiennych i fitocenoz w dolinie Supraśli. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie. Rozprawy Naukowe i Monografie, 20, 148 ss.
• Kiryluk A., 2008. Wpływ 20-letniego użytkowania łąk pobagiennych na zmianę niektórych właściwości fizyczno-wodnych gleb oraz kształtowanie się zbiorowisk roślinnych. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, 8, 1(22): 151-160.
• Kozłowska T., 2005. Zmiany zbiorowisk łąkowych na tle różnicowania się warunków siedliskowych w charakterystycznych obszarach dolin rzecznych Polski Centralnej. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, Rozprawy Naukowe i Monografie, 14, 208 ss.
• Kozłowska T., Burs W., 2013. Przekształcanie się zbiorowisk łąkowych w wyniku zmian uwilgotnienia siedlisk łąkowych. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 58(4): 7-11.
• Kryszak A., Kryszak J., Czemko M., 2005. Degradacja zbiorowisk łąkowych w dolinie rzeki Samicy. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 507: 307-313.
• Kryszak A., Kryszak J., Klarzyńska A., 2008. Wpływ warunków siedliskowych i użytkowania na kształtowanie się Arrhenatherum elatioris. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, 8, 1(22): 175-184.
• Kucharski L., 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, ss. 168.
• Kulik M., Baryła R., Warda M., 2007. The effect of grassland utilisation way on physicochemical properties of peat-muck soils and species composition of sward. Agronomy Research, 5(2): 147-154.
• Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., 2002. Flowering Plants and Pteridophytes of Poland. A Checklist. Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, Kraków, 442 ss.
• Musiał K., Szewczyk W., Grygierzec B., 2015. Wpływ zaprzestania użytkowania na skład gatunkowy łąk i pastwisk wybranych mezoregionów Karpat Zachodnich. Fragmenta Agronomica, 32(4): 53-62.
• Oświt J., 2000. Metoda przyrodniczej waloryzacji mokradeł i wyniki jej zastosowania na wybranych obiektach. Materiały informacyjne 35. Wydawnictwo IMUZ, Falenty, 36 ss.
• Podlaska M., 2012. Walory przyrodnicze nieużytkowanych łąk pobagiennych Dolnego Śląska. Inżynieria Ekologiczna, 29: 130-140.
• Rutkowska B., Janicka M., Szymczak R., Ślusarek A., 1999. Wpływ warunków siedliskowych i zaniedbania pratotechniki na zmiany florystyczne runi łąkowej. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis 197, Agricultura, 75: 271-278.
• Rypulak W., 1960. Zróżnicowanie florystyczne łąki RZD Ursynów na tle warunków siedliska. SGGW, Warszawa (maszynopis).
• Sapek A., Sapek B., 1997. Metody analizy chemicznej gleb organicznych. Materiały Instruktażowe 115, Wydawnictwo IMUZ, Falenty, ss. 80.
• Shannon C.E., Wiener N., 1949. The mathematical theory of communication. Urbana, IL, University of Illinois Press.
• Sienkiewicz-Paderewska D., Stypiński P., 2009. Trwałe użytki zielone w polskich parkach krajobrazowych. Cz I. Stan i zagrożenia. Łąkarstwo w Polsce, 12: 165-176.
• Sienkiewicz-Paderewska D., Borawska-Jarmułowicz B., Mastalerczuk G., Chodkiewicz A., Stypiński P., 2012. Wpływ zaprzestania koszenia na roślinność łąki trzęślicowej (Molinietum caerulae). Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, 167-179.
• Stańko-Bródkowa B., 1989. Struktura, stabilność i degradacja zbiorowisk roślinnych łąk i pastwisk. Rozprawy Naukowe i Monografie, Wyd. SGGW-AR, Warszawa, ss. 1-104.
• Stańko-Bródkowa B., 2004. Rośliny klonalne łąk i pastwisk: morfologiczne i fizjologiczne właściwości i przystosowania. Łąkarstwo w Polsce, 7: 179-191.
• Stypiński P., Grobelna D., 2000. Kierunki sukcesji zbiorowisk roślinnych na zdegradowanych i wyłączonych z użytkowania dawnych terenach łąkowych. Łąkarstwo w Polsce, 3: 151-157.
• Stypiński P., Piotrowska J., 1997. Konsekwencje zaprzestania koszenia łąk w parkach narodowych na przykładzie Kampinoskiego Parku Narodowego. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 453: 135-143.
• Szewczyk M., Oświęcimska-Piasko Z., 2001. Wpływ zaniechania koszenia i wypasu na szatę roślinną Narwiańskiego Parku Narodowego. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie 382, Inżynieria Środowiska, 21: 539-545.
• Tomaszewska K., Kołodziejczyk K., 2010. Zróżnicowanie florystyczne i walory przyrodnicze nieużytkowanych łąk pobagiennych okolic Szczecina. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Rolnictwo, XCVII, 578: 43-58.
• Trąba Cz., Wolański P., Oklejewicz K., 2004. Zbiorowiska roślinne nieużytkowanych łąk i pól w dolinie Sanu. Łąkarstwo w Polsce, 7: 207-238.
• Vinczeffy I., 1984. The effects of some ecological factors on grass yield. Proceedings of the 10th General Meeting of European Grassland Federation, Ås, Norwegia, 76-79.
• Vojtech E., Loreau M., Yachi S., Spehn E.M., Hector A., 2008. Light partitioning in experimental grass communities. Oikos, 117, 9: 1351-1361.