Brzoza karłowata Betula nana w Polsce

• Autorzy: Jadwiszczak K.A. , Jadwiszczak P.

Warianty tytułu

EN

Dwarf birch Betula nana in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Brzoza karłowata Betula nana L. należy do gatunków zagrożonych wyginięciem w Europie Centralnej i Wschodniej. Jest to relikt glacjalny występujący w Polsce na trzech izolowanych stanowiskach: „Linje”, „Torfowiska Doliny Izery” i „Torfowisko pod Zieleńcem”. Analizy markerów molekularnych wykazały zmniejszony poziom zmienności genetycznej tego gatunku w porównaniu z brzozą niską, również objętą ścisłą ochroną. Czynnikami, które w przeszłości doprowadziły do spadku zmienności genetycznej u brzozy karłowatej, były redukcje liczby osobników na poszczególnych stanowiskach zachodzące w trakcie ekspansji polodowcowej, a także wywołane późniejszą melioracją torfowisk i ich zarastaniem przez rośliny konkurencyjne. Niski poziom zmienności genetycznej jest także skutkiem działania dryfu genetycznego oraz braku przepływu genów między populacjami. Brzoza karłowata rozmnaża się w Polsce głównie w sposób wegetatywny. Trudności z rozrodem generatywnym mogą być spowodowane: zacienianiem przez konkurencyjne drzewa i krzewy, zamieraniem starszych osobników na podtopionych częściach torfowisk oraz niszczeniem kwiatów i szyszek przez larwy owadów. Ochrona brzozy karłowatej wymaga działań konserwatorskich mających na celu intensyfikację rozrodu generatywnego we wszystkich populacjach

EN

Betula nana L. is an endangered species in central and eastern Europe. This is a glacial relict known from three localities in Poland: “Linje”, “Torfowiska Doliny Izery” and “Torfowisko pod Zieleńcem”. Analysis of molecular markers revealed the lower level of genetic diversity in the B. nana populations compared to the shrub birch Betula humilis, another threatened birch species in Poland. The reduced genetic variation is a consequence of “bottleneck effects”, which probably took place during postglacial recolonisation, and later, after drainage of mires resulting in expansion of competitive plants. Other factors reducing the genetic variation of B. nana in Poland are genetic drift, strongly operating in small populations, and a lack of gene exchange between different sites. B. nana reproduces mainly by vegetative layering. Generative reproduction is probably hindered by shading by forest and bushes, languishment of older ramets producing female and male catkins and browsing by larvae of butterflies. The conservation of species requires activities improving habitat conditions which would enable generative reproduction in the Polish populations of B. nana.

Słowa kluczowe

PL

brzoza karlowata; Betula nana; zmiennosc genetyczna; rozmnazanie roslin; gatunki narazone na wyginiecie; gatunki reliktowe; ochrona gatunkowa; strategia ochrony; Polska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2014
• Tom: 70
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.146-151,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Jadwiszczak K.A.

• Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku, ul.Świerkowa 20B, 15-950 Białystok

autor

Jadwiszczak P.

• Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku, ul.Świerkowa 20B, 15-950 Białystok

Bibliografia

• Alsos I.G., Spjelkavik S., Engelsj0n T. 2003. Seed bank size and composition of Betula nana, Vaccinium uliginosum, and Campanula rotundifolia habitats in Svalbard and northern Norway. Can. J. Bot. 81:220-231.
• Dąbrowska G., Dzialuk A., Burnicka O., Ejankowski W., Gugnacka-Fiedor W., Goc A. 2006. Genetic diversity of postglacial relict shrub Betula nana revealed by RAPD analysis. Dendrobiology 55: 19-23.
• Ejankowski W. 2004. The influence of ground water level on the demography and population structure of the dwarf birch Betula nana L. Ecol. Quest. 6: 63-68.
• Ejankowski W. 2008. Effect of waterlogging on regeneration in the dwarf birch (Betula nana). Biologia 63: 670-676.
• Ejankowski W. 2010. Demographic variation of dwarf birch (Betula nana) in communities dominated by Ledum palustre and Vaccinium uliginosum. Biologia 65/2: 248-253.
• Grime J.P. 2001. Plant strategies, vegetation processes, and ecosystem properties. John Wiley & Sons, Chichester.
• Jadwiszczak K.A., Banaszek A., Jabłońska E., Sozinov O.V. 2011. Could Betula humilis have survived the last glaciation at a current margin of its distribution? Testing the hypothesis of a glacial refugium using nuclear microsatellites. Plant Syst. Evol. 297: 147-156.
• Jadwiszczak K.A., Banaszek A., Jabłońska E., Sozinov O.V. 2012a. Chloroplast DNA variation of Betula humilis Schrk. in Poland and Belarus. Tree Genet. Genomes 8: 1017-1030.
• Jadwiszczak K.A., Drzymulska D., Banaszek A., Jadwiszczak P. 2012b. Population history, genetic variation and conservation status of the endangered birch species Betula nana L. in Poland. Silva Fenn. 4: 465-477.
• Kremer B.P. 1995. Przewodnik. Drzewa i krzewy. Multico Oficyna Wyd., Warszawa.
• Kruszelnicki J., Fabiszewski J. 2001. Betula nana L. W: Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.). Polska czerwona księga roślin. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN, Kraków: 82-83.
• Maliouchenko O., Palme A.E., Buonamici A., Vendramin G.G., Lascoux M. 2007. Comperative phylogeography and population structure of European Betula species, with particular focus on B. pendula and B. pubescens. J. Biogeogr. 34: 1601-1610.
• Matula J., Wojtuń B., Żołnierz L., Tomaszewska K. 2000. Extinct and rare plant species on the mires of the Izerskie Mountains. Opera Corcontica 37: 296-303.
• Miller H. J. 1975. Anatomical characteristics of some woody plants of the Angmagssalik district of southeast Greenland. Meddelelser om Gronland 6: 1-30.
• Nybom H. 2004. Comparison of different nuclear DNA markers for estimating intraspecific genetic diversity in plants. Mol. Ecol. 13: 1143-1155.
• Palmé A.E., Su Q., Palsson S., Lascoux M. 2004. Extensive sharing of chloroplast haplotypes among European birches indicates hybridization among Betula péndula, B. pubescens and B. nana. Mol. Ecol. 13: 167-178.
• Palmé A.E., Su Q., Rautenberg A., Manni F., Lascoux M. 2003. Postglacial recolonization and cpDNA variation of silver birch, Betula péndula. Mol. Ecol. 12: 201-212.
• Seneta W., Dolatowski J. 2011. Dendrologia. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Thórsson Ai.Th., Pálsson S., Lascoux M., AVunthawat-Jónsson K. 2010. Introgression and phylogeography of Betula nana (diploid), B. pubescens (tetraploid) and their triploid hybrids in Iceland inferred from cpDNA haplotype variation. J. Bio- geogr. 37: 2098 -2110.
• Wojtuń B., Matula J., Żołnierz L., Raj A., Tomaszewska K., Pałucki A. 2000. Rezerwat „Torfowiska Doliny Izery”. Studio Wydawniczo-Topograficzne „Typoscript”. Wrocław-Jelenia Góra.