Geodiversity and biodiversity of the postglacial landscape (Debnica River catchment, Poland)

• Autorzy: Najwer A. , Borysiak J. , Gudowicz J. , Mazurek M. , Zwolinski Z.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The preparation of a proper zoning plan or landscape-ecological plan requires taking into account recognition of the natural values of an area covered by the plan and evaluating its abiotic and biotic diversities. The aim of the paper is to present the new approach to the procedure of geodiversity and biodiversity assessment. This procedure is used to characterise abiotic and biotic heterogeneity of the postglacial landscape modified by a man, tested on Dębnica River catchment (Western Pomerania, Poland). This catchment is a representative example illustrating the landscape of Central European Plain. The analytical algorithm of the geodiversity assessment is based on appropriate selection of the evaluation criteria: lithological, relative heights, landform fragmentation, hydrographical elements and mesoclimatic conditions. Biodiversity was assessed on the basis of real vegetation, potential natural vegetation and the degree of anthropisation of the natural vegetation with respect to syngenesis of plant associations. Seven factor maps were obtained: five for the diversity of abiotic elements, and two for the diversity of biotic elements, which became the basis for the creation of total geodiversity and biodiversity maps. Maps produced in accordance with given methodology may find a wide range of applications.

Słowa kluczowe

EN

geodiversity; biodiversity; diversity assessment; diversity mapping; postglacial landscape; Debnica River; catchment; Pomeranian region; Poland

• Wydawca: -
• Czasopismo: Quaestiones Geographicae
• Rocznik: 2016
• Tom: 35
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.5-28,fig.,ref.

Twórcy

autor

Najwer A.

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznan, Poznan, Poland

autor

Borysiak J.

• Institute of Physical Geography and Environmental Planning, Adam Mickiewicz University in Poznan, Poznan, Poland

autor

Gudowicz J.

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznan, Poznan, Poland

autor

Mazurek M.

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznan, Poznan, Poland

autor

Zwolinski Z.

• Institute of Geoecology and Geoinformation, Adam Mickiewicz University in Poznan, Poznan, Poland

Bibliografia

• Alexandrowicz Z., Margielewski W., 2010. Impact of mass movements on geo-and biodiversity in the Polish Outer (Flysch) Carpathians. Geomorphology 123: 290–304.
• Baranowska-Janota, M. 2007. Turystyka w planach zagospodarowania przestrzennego i planie ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego. In: Pociask-Karteczka J., Matuszyk A. and Skawiński P. (eds.), Stan i perspektywy rozwoju turystyki w Tatrzańskim Parku Narodowym, Studia i monografie, Kraków–Zakopane: Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Tatrzański Park Narodowy, p. 55.
• Barthlott W., Biedinger N., Braun G., Feig F., Kier G., Mutke J., 1999. Terminological and methodological aspects of the mapping and analysis of the global biodiversity. Acta Botanica Fennica 162: 103–110.
• Bartkowski T., 1977. Metody badań geografii fizycznej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa-Poznań.
• Beven K.J., Kirkby, M.J., 1979. A physically-based variable contributing area model of basin hydrology. Hydrology Science Bulletin 24(1): 43–69.
• Borysiak J., 2015. The benefits of organic farming to spontaneous vascular flora biodiversity; West Pomerania (Poland). Acta Agrobotanica 68(3): 217–232.
• Borysiak J., Mazurek M., Zwoliński Z., 2014. Land cover and ecosystem services changes in agricultural landscapes of the Dębnica River catchment (West Pomerania, Poland). Ekonomia i Środowisko 4(51): 205–220.
• Bródka S., 2010. Etapy oceny środowiska przyrodniczego w ujęciu praktycznym. In: Bródka S. (ed.), Praktyczne aspekty ocen środowiska przyrodniczego. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Brzeg A., Wojterska M., 2001. Zespoły roślinne Wielkopolski, ich stan poznania i zagrożenie. In: Wojterska M. (ed.), Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowopomorskiego. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 39–110.
• Dobracka E., 2001. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 ark. Dobrowo, wraz z objaśnieniami. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Dobracka E., 2009. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 ark. Połczyn Zdrój, wraz z objaśnieniami. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Drozd J., Licznar M., Licznar S.E., Weber J., 2010. Gleboznawstwo z elementami mineralogii i petrografii. Wyd. Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Wrocław.
• Duff K., 1994. Natural Areas: an holistic approach to conservation based on geology. Geological and Landscape Conservation: 121–126. London.
• EEA [European Environment Agency], 2006. CORINE Land Cover. Online: http://www.eea.europa.eu/ (accessed 17.01.2015).
• ESRI [Environmental System Research Institute] 2015. ArcGIS Resources. Online: resources.arcgis.com (accessed 23.10.2015).
• Falińska K., 2012. Ekologia roślin. Bioróżnorodność, ochrona przyrody i ochrona środowiska. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Faliński J.B., 1969. Zbiorowiska autogeniczne i antropogeniczne. Próba określenia i klasyfikacji. Ekologia Polska, B, 15: 173–182.
• Florek W., 1991. Postglacjalny rozwój dolin rzek środkowej części północnego skłonu Pomorza. Wyd. WSP, Słupsk.
• Gray M., 2004. Geodiversity: Valuing and Conserving Abiotic Nature. John Wiley and Sons, Chichester.
• Gray M., 2013. Geodiversity: Valuing and Conserving Abiotic Nature. 2nd Edition. John Wiley and Sons, Chichester.
• Hjort J., Gordon J.E., Gray M., Malcolm L. Hunter Jr., 2015. Why geodiversity matters in valuing nature’s stage. Conservation Biology 29 (3): 630–639.
• Hjort J., Heikkinen K., Luoto M., 2012. Inclusion of explicit measures of geodiversity improve biodiversity models in a boreal landscape. Biodiversity Conservation 21: 3487–3506.
• IMGW [Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej], 2007. Mapa Podziału Hydrograficznego Polski, 1:50 000. Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Ministerstwo Środowiska, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
• Jačková K., Romportl D., 2008. The relationship between geodiversity and habitat richness in Šumava. National Park and Křivoklátsko Pla (Czech Republic): a quantitative analysis approach. Journal of Landscape Ecology 1: 23–38.
• Jaskulska A., Reynard E., ZwolinskiZb., 2013. Geodiversity assessment for environmental management of geomorphosites: Derborence and Illgraben, Swiss Alps. EGU General Assembly Conference Abstracts 15: 838.
• Jedicke E., 2001. Biodiversität, Geodiversität, Ökodiversität. Kriterien zur Analyse der Landschaftsstruktur – ein konzeptioneller Diskussionsbeitrag. Naturschutz und Landschaftsplanung 33(2/3): 59–68.
• Jenks G. F., 1967. The data model concept in statistical mapping. International Yearbook of Cartography 7: 186–190.
• Jenness J., Brost B., Beier P., 2011. Land Facet Corridor Designer: extension for ArcGIS. Jenness Enterprises. Online: http://www.jennessent.com/arcgis/land_facets.htm (accessed 18.06.2015).
• Karczewski A., 1989. Morfogeneza strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze lobu Parsęty w vistulianie (Pomorze Środkowe). UAM, Poznań, Geografia, 44.
• Kistowski M., 2012. Prawne możliwości ochrony georóżnorodności i różnorodności krajobrazowej w warunkach polskich. Annales UMCS LXVII (2): 45–62.
• Kłysz P., 1990. Mechanizm kształtowania się strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze Pojezierza Drawskiego. UAM, Poznań.
• Kondracki J., 2000. Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa.
• Kot R., 2006. Georóżnorodność – problem jej oceny i zastosowania w ochronie i kształtowaniu środowiska na przykładzie fordońskiego odcinka Doliny Dolnej Wisły i jej otoczenia. Towarzystwo Naukowe w Toruniu, UMK, Toruń.
• Kot R., 2014. The Point Bonitation Method for Evaluating Geodiversity: A Guide with Examples (Polish Lowland). Geografiska Annaler: Series A, Physical Geography 97(2): 375–393.
• Leser H., 1997. Von der Biodiversität zur Landschaftsdiversität. Das Ende des disziplinären Ansatzes der Diversitätsproblematik. In: Erdmann K.-H. (ed.), Internationaler Naturschutz, Springer, Berlin Heidelberg New York, 145–175.
• Lewandowski J., Heliasz Z., Chybiorz R., 2006. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 ark. Łubowo (197). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa: 1–37.
• Łowicki D., 2014. Ewaluacja krajobrazu na potrzeby planowania przestrzennego w Aglomeracji Poznańskiej. [in:] Współczesne metody badań krajobrazowych, Problemy Ekologii Krajobrazu, 38: 107–115.
• Macias A., Bródka S., 2014. Przyrodnicze podstawy gospodarowania przestrzenią. PWN, Warszawa.
• Marcinek R., Myczkowski Z., Siwek A., 2009. Możliwości wdrożenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej i problem zachowania dziedzictwa kulturowego poprzez kształtowanie krajowej polityki przestrzennej – rekomendacje do KZPK. In: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008–2033, ekspertyza na zlecenie Ministerstwa Rozwoju regionalnego, Kraków–Warszawa.
• Marshal’s Office [Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego], 2015. Mapy glebowo-rolnicze dla gmin Rąbino, Połczyn-Zdrój, Tychowo, Czaplinek, Barwice i Borne Sulinowo.
• Matuszkiewicz J.M., 2008. Geobotanical regionalization of Poland (Regionalizacja geobotaniczna Polski)., IGiPZ PAN, Warszawa. Online: https://www.igipz.pan.pl/Regiony-geobotaniczne-zgik.html (accessed 25 September 2015).
• Matuszkiewicz W., 1974. Teoretyczno-metodyczne podstawy badań roślinności jako elementu krajobrazu i obiektu użytkowania rekreacyjnego. Wiad. Ekolog. 20(1): 3–13.
• Matuszkiewicz W., 2012. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Matuszkiewicz W., Faliński J.B., Kostrowicki A.S., Matuszkiewicz J.M., Olaczek R., Wojterski T., 1995. Potencjalna roślinność naturalna Polski. Mapa przeglądowa 1:300 000. Arkusze 1–12, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Mazurek M., 2010. Hydrogeomorfologia obszarów źródliskowych (dorzecze Parsęty, Polska NW). Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, Ser. Geografia 92, pp. 304.
• Mazurek M., Najwer A., Borysiak J., Gudowicz J., Zwoliński Zb., 2015. From geodiversity and biodiversity through geoheritage to geoconservation; case study for the Dębnica River drainage basin (Poland). EGU General Assembly 2015 Conference Abstracts 17: 7870.
• Mazurek M., Paluszkiewicz R., 2013. Formation and development of a 1st-order valley network in postglacial areas (the Dębnica catchment). Landform Analysis 22: 75–87.
• Najwer A., Reynard E., Zwoliński Zb., 2014. GIS and Multi-criteria evaluation (MCE) for landform geodiversity assessment. EGU General Assembly 2014 Conference Abstracts, 16, 906.
• Najwer A., Zwoliński Zb., 2014a. Semantyka i metodyka oceny georóżnorodności – przegląd i propozycja badawcza. Landform Analysis 26: 115–127.
• Najwer A., Zwoliński Zb., 2014b. The landform geodiversity assessment method – a comparative analysis for Polish and Swiss mountainous landscape. IGU 2014 Book of Abstracts, 1201.
• NGIA [National Geospatial-Intelligence Agency], 2004. Performance specification digital terrain elevation data (DTEDTM). National Geospatial-Intelligence Agency, National Center for Geospatial Intelligence Standards (NCGIS), Reston, VA.
• Ollier C., 2012. Problems of geotourism and geodiversity. Quaestiones Geographicae 31(3): 57–61.
• Paluszkiewicz R., 2013. The developmental stages of an accumulative cone of dry valley as an indication of change in natural environment conditions (Western Pomerania). Quaestiones Geographicae 32(1): 15–20.
• Parks K.E., Mulligan M., 2010. On the relationship between a resource based measure of geodiversity and broad scale biodiversity patterns. Biodiversity and Conservation 19(9): 2751–2766.
• Pauditšová E., Reháčková T., 2010. Landscape-ecological proposals for the increase of ecological stability in the contact zone between settlements and agricultural landscape. Problemy Ekologii Krajobrazu 28: 45–54.
• Pawlaczyk P., Herbich J., Holeksa J., Szwagrzyk J., Świerkosz K., 2003. Rozpoznawanie siedlisk przyrodniczych na podstawie danych opisu taksacyjnego lasu. Ministerstwo Środowiska RP, Warszawa. Online: http://www.kp.org.pl/n2k/files/algorytmy_lesne_n2k.pdf (accessed 15.05.2015).
• Pellitero R., González-AmuchasteguiM.J., Ruiz-Flaño P., Serrano E., 2010. Geodiversity and Geomorphosite Assessment Applied to a Natural Protected Area: the Ebro and Rudron Gorges Natural Park (Spain). Geoheritage 3: 163–174.
• Popielski W., 2000. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 ark. Barwice. Archiwum Geologiczne PIG-BIP, Warszawa.
• Prusinkiewicz Z., Bednarek R. 1991. Gleby. In: Starkel L. (ed.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa: 387–412.
• Ratajczak-Szczerba M., 2013. Geo- i bioróżnorodność doliny Środkowej Noteci i doliny Dolnej Gwdy szansą rozwoju geoturystyki. Acta Geographica Silesiana 14: 71–86.
• Richling A., Solon J., 2011. Ekologia Krajobrazu. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Roo-Zielińska E., 2014. Wskaźniki ekologiczne zespołów roślinnych Polski. IGiPZ PAN i Wyd. Akademickie SEDNO, Warszawa.
• Saaty T.L., 1977. A Scaling Method for Prioritiesin Hierarchical Structures. Journal of Mathematical Psychology 15: 234–281.
• Saaty T.L., 1980. The analytic hierarchy process. McGraw-Hill, New York.
• Saaty T.L., 1994. Fundamentals of Decision Making. RSW Publications, 1994.
• Science for Environment Policy, 2015. Ecosystem Services and the Environment. In-depth Report 11 produced for the European Commission, DG Environment by the Science Communication Unit, UWE, Bristol. Online: http://ec.europa.eu/science-environment-policy (accessed 28.12.2015).
• Serrano E., Ruiz-Flaño P., 2009. Geomorphosites and Geodiversity. In: Reynard E., Coratza P., Regolini-Bissig G. (eds.), Geomorphosites. Verlag Pfeil, Munich: 51-63.
• Sikorska E., 1999. Siedliska leśne. Cz. I. Siedliska obszarów niżowych. Wyd. Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie, Kraków.
• Silva J.X., 2004. Geodiversity: Some simple geoprocessing indicators to support environmental biodiversity studies. Online: www.directionsmag.com/articles/geodiversity-some -simple-geoprocessingindicators-to-support-environmental-/123803 (accessed 17.06.2015).
• Solon J., Chmielewski T.J., Myga-Piątek U., Kistowski M. 2014. Przygotowanie opracowania pt. „Identyfikacja i ocena krajobrazów – metodyka oraz główne założenia”. Zadanie III.1. Opracowanie szczegółowej instrukcji postępowania, prowadzącej wykonawcę audytu od rozpoczęcia prac do pełnego zakończenia. Wersja 02. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyńkiego, pp. 104. Online: http://ochronaprzyrody.gdos.gov.pl/publikacje-i-materialy-promocyjne-2
• Sołowiej D., 1992. Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• Speak A., Mizgajski A., Borysiak J., 2015. Allotment gardens and parks: Provision of ecosystem services with an emphasis on biodiversity. Urban Forestry and Urban Greening 14: 772–781.
• Sukopp H., 1972. Wandel von Flora und Vegetation in Mitteleuropa unter dem Einfluss des Menschen. Berichte über Landwirtschaft 50(1): 112–139.
• Szpikowski J., 2010. Antropogeniczne przekształcenia rzeźby zlewni Perznicy w neoholocenie (Pojezierze Drawskie, dorzecze Parsęty). Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, Ser. Geografia 91.
• Szpikowski J., Szpikowska G., Domańska M., 2015. Old melioration systems: the influence onto functioning of geoecosystems of river valleys in the Parsęta basin (NW Poland). Quaestiones Geographicae 34(3): 57–68. DOI 10.1515/quageo-2015-0024
• Thomas M.F., 2012. A geomorphological approach to geodiversity — Its applications to geoconservation and geotourism. Quaestiones Geographicae 31(3) 81–89.
• Ustawa krajobrazowa, 2015. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu. Dz.U. 2015, poz. 774.
• Virtanen R., Luoto M., Rämä T., Mikkola K., Hjort J., Grytnes J-A., Birks H.J.B., 2010. Recent vegetation changes in the high-latitude tree-line ecotone are controlled by geomorphological disturbance, productivity and diversity. Global Ecology and Biogeography 19: 810–821.4
• Water Law [Prawo wodne], 2001. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Dz.U. 2001 nr 115 poz. 1229.
• Weiss A., 2001. Topographic Position and Landforms Analysis. Poster presentation, ESRI User Conference, San Diego, CA.
• Winiecki J., 2012. Transformacja postkomunistyczna. Wydawnictwo C.H. Beck, Seria Ekonomia. Warszawa, pp. 311.
• Zwoliński Zb., 2004. Geodiversity. In: Goudie A. (ed.), Encyclopedia of Geomorphology, Routledge: 417–418.
• Zwoliński Zb., 2007. Mobilność materii mineralnej na obszarach paraglacjalnych, Wyspa Króla Jerzego, Antarktyka Zachodnia. Wydawnictwo Naukowe UAM, Ser. Geografia 74.
• Zwoliński Zb., 2008. Designing a map of the geodiversity of landforms in Poland. IAG and AIGEO International Meeting, Environmental Analysis and Geomorphological Mapping for a Sustainable Development, Addis Ababa, Ethiopia, February 26, 2008. Abstract Book, p. 18–22.
• Zwoliński Zb., 2009. The routine of landform geodiversity map design for the Polish Carpathian Mts. In: Rojan E., Łajczak A. (eds.), Geoecology of the EuroasiaticAlpids. Landform Analysis 11: 79–87.
• Zwoliński Zb., Gudowicz J., 2015. Geomorphometric analysis of morphoclimatic zones on the Earth. In: Jasiewicz J., Zwoliński Zb., Mitasova H., Hengl T. (eds.), Geomorphometry for Geosciences, Adam Mickiewicz University in Poznań – Institute of Geoecology and Geoinformation, International Society for Geomorphometry, Poznań: 19–22.
• Zwoliński Zb., Kostrzewski A., Stach A., 2008. Tło geograficzne współczesnej ewolucji rzeźby młodoglacjalnej. In: Starkel L., Kostrzewski A., Kotarba A., Krzemień K. (eds.), Współczesne przemiany rzeźby Polski, Wydawnictwo IGiGP UJ, Kraków: 271–275.
• Zwoliński Zb., Stefańska E., 2015. Relevance of moving window size in landform classification by TPI. In: Jasiewicz J., Zwoliński Zb., Mitasova H., Hengl T. (eds.), Geomorphometry for Geosciences, Adam Mickiewicz University in Poznań – Institute of Geoecology and Geoinformation, International Society for Geomorphometry, Poznań: 273–278.

Identyfikatory

DOI

10.1515/quageo-2016-0001