Holocen history of vegetation at “Uroczysko Mokradła” (SW Poland) - paleobotanical research

• Autorzy: Tomaszewska K. , Malkiewicz M. , Podlaska M.

Warianty tytułu

PL

Holoceńska historia roślinności "Uroczyska Mokradła" (południowo-zachodnia Polska) - badania paleobotaniczne

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Two peat bogs were studied in the Bory Dolnośląskie, the forest complex in Lower Silesia (Poland). An Instorf drill was used to collect two peat profiles from the deepest places. The macroremains analysis showed that after the initiation of peat-forming processes phytocoenoses responsible for the deposition of transition sphagnum peat were developed at both locations. Later on, the development of both peat bogs differed. The smaller peat bog continued to develop, whereas the big bog was shifted to ombrotrophic water regime. Therefore, phytocoenoses accumulated 1.3 m of Sphagnum peat. The peat-forming process was initiated at different times in both sites. For the smaller peat bog, it took place during the Atlantic period, while in the case of the larger peat bog – several thousand years later. The first identified forest phytocoenoses in the Atlantic period are mesophilic multi-species deciduous forests. Dry coniferous forests and mixed birch-pine forests grew in dry habitats. Riparian forests occupied lower grounds. In the Subboreal period, the oak–hazel communities initially developed and mixed coniferous forests were partially replaced by light oak forests. The encroachment of spruce, fir, hornbeam, and beech resulted in the development of dry ground forests, including beech–fir woods. The importance of riparian forests increased, whereas in dry grounds pine and mixed coniferous forests continued to occur. In the Subatlantic period, the transformations in forest communities were associated with the spread of hornbeam, beech, and fir and thereby vast fertile habitats were colonized by dry ground communities and beech woods. Pine and mixed forests as well as riparian forests were of lesser importance. Pollen records from the last 500 years showed the clear presence of humans. It was evident from the presence of cereal and weed pollen and from the disturbances in the pollen records caused by peat extraction in the Middle Ages.

PL

Badano dwa torfowiska, wchodzące w skład „Uroczyska Mokradła” znajdującego się w Polsce, w Borach Dolnośląskich. Z najgłębszych miejsc obu obiektów pobrano świdrem Instorfu po dwa profile. W ich spągu był piasek. Pobrany torf poddano badaniom makroszczątków oraz badaniom palinologicznym. Analizy makroszczątków wykazały, że po zainicjowaniu procesu torfotwórczego w obu obiektach rozwijały się fitocenozy odpowiedzialne za odłożenie torfu przejściowego. Później drogi rozwoju w każdym obiekcie przebiegały inaczej. W przypadku torfowiska mniejszego utrzymany został ten sam kierunek rozwoju (torfowisko przejściowe), natomiast torfowisko większe przeszło na ombrotorficzną gospodarkę i fitocenozy odłożyły 1.3 m torfu wysokiego. Proces torfotwórczy obu obiektów został zainicjowany w różnym czasie. W przypadku torfowiska mniejszego – w okresie atlantyckim (9000–5800 lat kalendarzowych), natomiast większe rozpoczęło rozwój kilka tysięcy lat później. Pierwsze rozpoznane fitocenozy leśne w okresie atlantyckim to mezofilne wielogtunkowe lasy liściaste z udziałem dębu, lipy, klonu i topoli oraz z leszczyną, kaliną i kruszyną w warstwie podszytu. Na siedliskach suchych występowały bory suche i mieszane sosnowo-brzozowe z dębem i świerkiem. W obniżeniach terenu rosły lasy łęgowe. W okresie subborealnym zaznaczyło się powolne ustępowanie wiązu, lipy, jesionu i sosny, w związku z czym rozwinęły się zbiorowiska dębowo-leszczynowe, a bory mieszane częściowo zastąpione zostały przez widne lasy dębowe. Dodatkowo wkraczanie świerku, jodły, grabu i buka spowodowało rozwój lasów w typie grądów, m.in. bukowo-jodłowych. Wzrosło znaczenia lasów łęgowych, ale na terenach suchych wciąż występowały bory sosnowe i mieszane. W okresie subatlantyckim odnotowano rozprzestrzenienie się graba, buka i jodły, w związku z czym rozległe, żyzne siedliska opanowane zostały przez zbiorowiska grądowe i buczyny. Zdecydowanie mniejsze znaczenie miały bory sosnowe i mieszane oraz lasy łęgowe. W zapisie pyłkowym ostatnich 500 lat zaznaczyła się wyraźnie obecność człowieka. Świadczy o tym obecność pyłku zbóż, chwastów pól i łąk oraz zaburzenia w zapisie pyłkowym spowodowane wydobyciem torfu w okresie średniowiecza.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Agrobotanica
• Rocznik: 2016
• Tom: 69
• Numer: 3
• Opis fizyczny: Article 1659 [12p.], fig.,ref.

Twórcy

autor

Tomaszewska K.

• Department of Botany and Plant Ecology, Wroclaw University of Environmental and Life Sciences, pl. Grunwaldzki 24a, 53-363 Wroclaw, Poland

autor

Malkiewicz M.

• Paleobotanical Laboratory, Department of Stratigraphical Geology, Institute of Geological Sciences, University of Wroclaw, Cybulskiego 34, 50-205 Wroclaw, Poland

autor

Podlaska M.

• Department of Botany and Plant Ecology, Wroclaw University of Environmental and Life Sciences, pl. Grunwaldzki 24a, 53-363 Wroclaw, Poland

Bibliografia

• 1. Szafer W, Zarzycki K. Szata roślinna Polski. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe; 1977.
• 2. Kondracki J. Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 1994.
• 3. Proćków J. Co ciekawsze polskie bory i lasy. In: Abbadi L, Baudouin M, editors. Las środowisko żywe. Sekrety natury. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; 2006. p. 255–259.
• 4. Bena W. Dzieje Puszczy Zgorzelecko-Osiecznickiej. Zgorzelec: AD REM; 2012.
• 5. Malkiewicz M, Maj J. The local Holocene history near Tomisław (Lower Silesian Forests, Poland) in the light of pollen analysis. Acta Palaeobotanica. 2010;50(1):55–63.
• 6. Tomaszewska K, Malkiewicz M, Podlaska M. Historia rozwoju małego torfowiska z Uroczyska Mokradła w Borach Dolnośląskich. Peckiana. 2015;9:83–92.
• 7. Berdowski W, Kozioł E, Macicka-Pawlik T. Walory botaniczne gminy Osiecznica (wschodnia część Borów Dolnośląskich). Przyroda Sudetów Zachodnich. 2003;6:45–58.
• 8. Messtischblatt 1:25 000 Nr. 4658 Klitschdorf. Reichsamt für Landesaufnahme; 1940.
• 9. Messtischblatt 1:25 000 Nr. 4558 Neuhammer am Queis. Army Map Service; 1952.
• 10. Tołpa S, Janowski M, Pałczyński A. System der genetischen Klassifizierung der Torfe Mitteleuropa. Zeszyty Problemowe Postepow Nauk Rolniczych. 1967;76:9–99.
• 11. Erdtman G. Pollen morfology and plant taxonomy. Angiosperms. An introduction to Palynology. Leiden: E. J. Brill; 1986.
• 12. Walanus A, Nalepka D. POLPAL program for counting pollen grains, diagrams plotting and numerical analysis. Acta Paleobotanica. 1999;2(suppl):659–661.
• 13. Nalepka D, Walanus A. Data processing in pollen analysis. Acta Paleobotanica. 2003;43(1):124–134.
• 14. Ralska-Jasiewiczowa M, Miotk-Szpiganowicz G, Zachowicz J, Latałowa M, Nalepka D. Carpinus betulus L. – hornbeam. In: Ralska-Jasiewiczowa M, Latałowa M, Wasylikowa K, Tobolski K, Madeyska E, Wright HE Jr, et al., editors. Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Cracow: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences; 2004. p. 69–78.
• 15. Nowaczyk B, Okuniewska-Nowaczyk I. Lusatian stronghold in Wicina: geological and pollen analytical data. In: Proceedings of the Pan-European Palaeobotanical Conference “Palaeovegetational development in Europe and regions relevant to its palaeofloristic evolution”; 1991 Sep 19–23; Vienna, Austria. Vienna: Museum of Natural History Vienna; 1992. p. 39–44.
• 16. Malkiewicz M. Analiza palinologiczna osadów jeziornych z profilu Łęgoń 5 z rejonu Wschowy (dolina Kopanicy). Śląskie Sprawozdania Archeologiczne. 2002;44:79–85.
• 17. Burdukiewicz M, Szynkiewicz A, Malkiewicz M. Paleoenvironmental setting of the Late Palaeolithic sites in Kopanica Valley. In: Kobusiewicz M, Kabaciński J, editors. Studies in the Final Palaeolithic Settlement of the Great European Plain. Poznań: Institute of Archeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences and Poznań Prehistoric Society; 2006. p. 67–85.
• 18. Masojć M, Malkiewicz M, Sadowski K, Włodarski W. Final palaeolithic sites at Węgliny, distr. Gubin SW Poland. Preliminary results of archeological and palaeoenvironmental studies. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne. 2006;48:61–74.
• 19. Granoszewski W, Nita M, Nalepka D. Viscum album L. – mistletoe. In: Ralska-Jasiewiczowa M, Latałowa M, Wasylikowa K, Tobolski K, Madeyska E, Wright HE Jr, et al., editors. Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Cracow: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences; 2004. p. 237–243.
• 20. Iversen J. Problems of the early postglacial forest development in Denmark. København: I kommission hos C. A. Reitzel; 1960. [Geological Survey of Denmark; vol 4(3)].
• 21. Marek S, Casparie WA. Biostratigraphy of the mire near Kunice and its relation to the transformation of lakes into mires. Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Botaniczne. 1988;37:21–34.
• 22. Marek S. Rozwój Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w świetle badań biostratygraficznych. Szczeliniec. 1998;2:49–88.
• 23. Baranowska-Kącka A. Holoceńska historia roślinności Gór Izerskich [Manuscript]. Wrocław: Archives Department of Paleobotany, Institute of Geological Sciences; 2003.
• 24. Madeyska E. Type region P-f: Sudetes Mts – Bystrzyckie Mts. Acta Palaeobotanica. 1989;29:37–41.
• 25. Nowaczyk B, Okuniewska-Nowaczyk I. Wiek osadów biogenicznych i wybranych zdarzeń geomorfologicznych w Guzowie koło Lubska w świetle datowania radiowęglowego i palinologicznego. In: Pazdur A, Bluszcz A, Stankowski W, Starkel L, editors. Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowań radiowęglowych i luminescencyjnych. Wrocław: WIND – J. Wojedowda; 1999. p. 265–276.
• 26. Tobolski K. Późnoglacjalna i holoceńska historia roślinności na obszarze wydmowym w dolinie środkowej Prosny. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Prace Komisji Biologicznej. 1966;32:1–68.
• 27. Iversen J. Viscum, Hedera and Ilex as climate indicators. Geologiska Föreningen i Stockholm Förhandlingar. 1944;66(3):463–483. http://dx.doi.org/10.1080/11035894409445689
• 28. Huntley B, Birks HJB. An atlas of past and present pollen maps for Europe: 0–13.000 years ago. Cambridge: Cambridge University Press; 1983.
• 29. Latałowa M. Palaeoecological reconstruction of the environmental conditions and economy in early medieval Wolin – against a background of the Holocene history of the landscape. Acta Palaeobotanica. 1999;39(2):183–271.
• 30. Ralska-Jasiewiczowa M, Goslar T, Madeyska T, Starkel L. Lake Gościąż, central Poland. A monographic study. Cracow: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences; 1998.
• 31. Boryna M. Dawne życie mieszkańców Borów Dolnośląskich na przykładzie Lubiechowa w byłym powiecie szprotawskim. Nowa Szprotawa: Towarzystwo Bory Dolnośląskie im. K. Haenscha; 2013.
• 32. Żurek S. Szybkość akumulacji torfu i gytii w profilach torfowisk i jezior Polski (na podstawie danych 14C. Prz Geogr. 1986;58(3):459–477.
• 33. Malkiewicz M, Tomaszewska K. Peleobotanical record of changes in the natural environment in the Holocen nearby Czarnów (Pojezierze Zachodniopomorskie). In: Proceedings of the IVth Polish Conference of Paleobotanic of Quaternary; 2009 Jun 16–19; Jeziorowskie, Poland. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy; 2009. p. 23–24.
• 34. Malkiewicz M, Tomaszewska K, Sadowski K. Attempt to reconstruction the natural environment in the Late Vistulian–Holocene in Domasław near Wrocłw. In: Żurek S, editor. Proceedings: “Interdisciplinary investigation – past, today and future of natural science”; 2010 Apr 15–16; Golejów near Staszów, Poland. Kielce: Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach; 2010. p. 81–82.
• 35. Malkiewicz M, Tomaszewska K, Sadowski K. The paleobotanical record of human presence in the profiles derived from degraded wetlands surrounding Stargard Szczeciński. In: Proceedings of the Vth Polish Conference of Paleobotanic of Quaternary; 2011 Jun 13–17; Górzno, Poland. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy; 2011. p. 66–67.
• 36. Tomaszewska K. Human influence on wetland ecosystem in the light of stratigraphic study. In: Szajdak LW, Gaca W, Meysner T, Styła K, Szczepański M, editors. Necessity of peatlands protection. Poznań: Institute for Agricultural and Forest Environment, Polish Academy of Sciences; 2012. p. 35–46.
• 37. Malkiewicz M, Tomaszewska K, Podlaska M. Przemiany szaty roślinnej w okolicach Pasikurowic (południowo-zachodnia Polska) na podstawie badań palinologicznych i makroszczątków roślinnych. In: Proceedings of the VIIth Polish Conference of Paleobotanic of Quaternary; 2015 Jun 10–12; Łódź, Poland. Łódź: Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Uniwersytetu Łódzkiego, Komitet Badań Czwartorzędu PAN, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy; 2015. p. 39–41.

Identyfikatory

DOI

10.5586/aa.1659