Badania telemetryczne węża Eskulapa w Bieszczadach – wstępne wyniki i ocena zastosowanych metod

• Autorzy: Kurek K. , Bury S. , Bas G. , Najberek K. , Kaczmarski M. , Sniezko S.

Warianty tytułu

EN

Telemetry studies of the Aesculapian snake in the Bieszczady Mountains – preliminary results and evaluation of the methods used

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach 2012 i 2013 prowadzono badania telemetryczne węża Eskulapa Zamenis longissimus w obszarze występowania jego najliczniejszej populacji w dolinie Sanu w paśmie Otrytu w Bieszczadach Zachodnich. W 2012 roku wprowadzono nadajniki radiowe do układu pokarmowego dwóch osobników, a w 2013 roku nadajniki zostały przymocowane do skóry 3 osobników. Wstępne wyniki badań wskazują na prawdopodobny spadek aktywności węży z nadajnikiem umieszczonym w przewodzie pokarmowym. Dwa samce z tak umieszczonym nadajnikiem pozostawały w obrębie kryjówek przez cały okres namierzania. U węży z zastosowaniem nadajników naklejanych, w przypadku jednego z samców stwierdzono przemieszczenie na odległość ponad 700 m. U dwóch kolejnych osobników (samca i samicy) zaobserwowano niewielkie (do 50 m) przemieszczenia w pobliżu kryjówek, prawdopodobnie związane z aktywnością godową. Nadajnik umieszczony w przewodzie pokarmowym jednego z samców był wydalony po upływie trzech dni, podczas gdy nadajniki przyklejane do skóry były zrzucane po ok. 10 dniach, prawdopodobnie podczas linienia. Wykazano, że wprowadzanie nadajnika do przewodu pokarmowego nie sprawdza się w badaniach nad tym gatunkiem, natomiast naklejanie nadajnika wymaga modyfikacji uwzględniającej proces linienia węży. Najskuteczniejszą metodą okazuje się więc wszczepianie nadajników, mimo jej inwazyjności, co zostało udokumentowane wynikami badań prowadzonych w innych krajach

EN

The telemetry research on the Aesculapian snake Zamenis longissimus was conducted in 2012 and 2013 in the area with the largest population of the species, i.e. in the San valley, in the Otryt mountain range in the Western Bieszczady Mountains. In 2012, radio transmitters were introduced into the digestive system of two snakes, and in 2013, the transmitters were attached to the skin of 3 snakes. Preliminary results of the research indicate a likely decrease in the activity of snakes with a transmitter located in the alimentary tract. Two males with the thus inserted transmitters stayed within their hiding places throughout the monitoring period. One of the male snakes with a transmitter stuck to the body moved over a distance of over 700 m. In the case of two other snakes (a male and a female), short-distance (up to 50 m) migrations were observed in the vicinity of their hiding places, which was probably associated with the mating activity. A transmitter placed in the alimentary tract of one of the males was excreted after three days, while transmitters stuck to the skin were shed after ca. 10 days, probably during moulting. It has been shown that the introduction of a transmitter into the alimentary tract does not work well in the research on this species, whereas sticking a transmitter to the skin requires some modifications allowing for the moulting process in snakes. As evidenced by the research conducted in other European countries, implantation of transmitters appears to be the most effective method, despite its invasiveness.

Słowa kluczowe

PL

gady; weze; waz Eskulapa; Zamenis longissimus; metody badan; metoda telemetryczna; wyniki wstepne; Bieszczady

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2014
• Tom: 70
• Numer: 6
• Opis fizyczny: s.510-522,rys.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kurek K.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, ul.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Bury S.

• Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul.Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

autor

Bas G.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, ul.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Najberek K.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, ul.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Kaczmarski M.

• Instytut Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul.Wojska Polskiego 71 C, 60-625 Poznań

autor

Sniezko S.

• Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, ul.Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

Bibliografia

• Barowicz X, Jastrzębski M. 1977. Czy nowe stanowisko węża Eskulapa? Przyroda Polska 6: 27.
• Błażuk J. 2007. Herpetofauna doliny Sanu pod Otrytem i terenów przyległych (Bieszczady Zachodnie). Gady. Roczniki Bieszczadzkie 15: 181-229.
• Borczyk B. 2000. Przegląd metod stosowanych w znakowaniu i identyfikacji płazów i gadów. Przegląd Zoologiczny 3-4:165-176.
• Brown W.S., Parker W.S. 1976. A ventral scale-clipping system for permanently marking snakes (Reptilia, Serpentes). Journal of Herpetology 10: 247-249.
• Drobny M. 1993. Aspekte der Populationsökologie und der Fortpflanzugsbiologie der Äskulapnatter, Elaphe longissima (Laurenti, 1768) in Ostbayern. W: Gruschwitz M., Völkl W., Kornacker P.M., Waitzmann M., Podloucky R., Fritz K., Günther R. (red.). Die Schlangen Deutschlands - Verbreitung und Bestandsituation in der einzelnen Bundesländern. Mertensiella 3: 135-156.
• Forsman A. 1995. Heating rates and body temperature variation in melanistic and zigzag Vipera berus: does colour make a difference? Annales Zoologici Fennici 32: 365-374.
• Gent A.H., Spellerberg I.F. 1993. Movement rates of the smooth snake Coronella autriaca (Colubridae): a radio-telemetric study. Herpetological Journal 3: 140-146.
• Goddard P. 1981. Limited movement areas and spatial behaviour in the smooth snakes Coronella autriaca in souther England. W: Coburn J. (red.). Proceedings of the European Herpetological Symposium C.W.L.P. Oxford 1980: 25-40.
• Głowaciński Z. 2001. Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. PWRiL, Warszawa: 281-283.
• Głowaciński Z., Rafiński J. 2003. Atlas płazów i gadów Polski. Status - rozmieszczenie - ochrona. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa-Kraków.
• Głowaciński Z., Witkowski Z. 1969. Nowe znaleziska węża Eskulapa Elaphe longissima longissima (Laur.) 1768, w Bieszczadach. Przegląd Zoologiczny 13 (2): 208-211.
• Gomille A. 2002. Die Äskulapnatter Elaphe longissima - Verbreitung und Lebensweise in Mitteleuropa. Edition Chimaira, Frankfurt am Main.
• Heimes P. 1994. Untersuchungen zur Ökologie und zum Verhalten der Äskulapnatter (Elaphe longissima) im Rheingau-Taunus. Inaugural-Dissertation der Mathematisch-Naturwissenschaftlichen Fakultät der Rheinischen Friedrich-Wilhelms-Universität, Bonn (mat. niepubl.).
• Heimes P., Waitzmann M. 1993. Die Äskulapnatter (Elaphe longissima [Laurenti, 1768]) in Deutschland (Reptilia. Serpentes: Colubridae). Zoologische Abhandlungen, Staatliches Museum für Tierkunde Dresden 47 (12): 157-192.
• Hobson K., Wassenaar L.I. 2008. Tracking animal migration with stable isotopes. Academic Press, Eleviere, USA.
• Kaźmierczak T. 1965. Rozmieszczenie węża Eskulapa, Elaphe longissima longissima (Laur.) w Polsce. Przegląd Zoologiczny 9 (4): 380-385.
• Kurek K., Holuk J., Bury S., Piotrowski M. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony gadów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa.
• Kurek K., Król W., Najberek K., Bury S., Najbar B., Babiasz R., Baś G., Potoczek M., Zięcik A., Ćmiel A., Wierzbanowski P. 2013. Distribution, habitat requirements and conservation of the Aesculapian snake Zamenis longissimus in south-eastern Poland. 17th European Congress of Herpetology. Vesprem, Hungary.
• Kurek K., Najberek K. 2014. Rekomendacje dla ochrony węża Eskulapa w Bieszczadach Zachodnich. Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków (niepubl.).
• Lelièvre H., Blouin-Demers G., Bonnet X., Lourdais O. 2010. Thermal benefits of artificial shelters in snakes: A radiotelemetric study of two sympatric colubrids. Journal of Thermal Biology 35: 324-331.
• Madrid-Sotelo C., García-Aguayo A. 2008. A Simple metod for externally attaching radio-transmitters to snake. North-Western Journal of Zoology 4: 335-338.
• Madsen T. 1984. Movements, Home Range Size and Habitat Use of Radio-Tracked Grass Snakes (.Natrix natrix) in Southern Sweden. Copeia: 707-713.
• McGinnis S.M. 1967. The adaptation of biotelemetry techniques to small reptiles. Copeia: 472-473.
• McGinnis S.M., Moore R.G. 1969. Thermoregulation in the Boa constrictor. Herpetologica 25: 38-45.
• Mertens D. 1992. Ökoethologisch-radiotelemetrische Untersuchungen an einer Population der Ringelnatter {Natrix natrix L.) - unter besonderer Berücksichtigung von Populationsstruktur, Aktivität, Ressourcenausnutzung und Thermoregulation. Dissertation Philipps-Univesität Marburg/Lahn.
• Mertens D. 2008. Untersuchungen zur Ökologie der Ringelnatter - Ergebnisse einer radiote- lemetrischen Freilandstudie. Mertensiella 17: 151-161.
• Mitterlehner B., Hartwig S. 2012. Die Äskulapnatter {Zamenis longissimus) Untersuchungen zu Verbreitung und Lebensraumnutzung. NaturLand Salzburg 1: 29-31.
• Mitterlehner B., Hartwig S., Maletzky A., Kyek M. 2011. Distribution, habitats and space use of the Aesculapian snake {Zamenis longissimus Laurenti, 1768) in the province of Salzburg (Austria). SHE European Congress of Herpetology & DGHT Deutscher Herpetologentag. Luxemburg and Trier, 25th to 29th of September 2011: 115.
• Mullin S., Seigel R. 2009. Snakes ecology and conservation. Cornel Univeristy Press, Ithaca and London.
• Musilovâ R. 2011. Ekologie a status uzovky stromove {Zamenis longissimus) v severozapadnich Cechach. Diseratacni prace. Ceska Zemëdëlska Univerzita v Praze, Praha.
• Najbar B. 2000. The Aesculapian snake Elaphe l. longissima (Laurenti, 1768) population in Bieszczady (Poland) between 1990-1998. Bulletin of the Polish Academy of Sciences: Biological Sciences 48:41-51.
• Najbar B. 2004a. Wąż Eskulapa Elaphe {Zamenis) longissima (Laurenti, 1768) w Bieszczadach Zachodnich. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Najbar B. 2004b. Wąż Eskulapa. Monografie przyrodnicze. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin.
• Najbar B. 2012. Wąż Eskulapa. Wyniki monitoringu. Ogólnopolski monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
• Nickerson M.A., Sajdac R.A., Henderson R.W. 1978. Notes on movements of some neotropical snakes (reptilia, serpents). Journal of Herpetology 12 (3): 419-422.
• Phelps T. 1978. Seasonal movements of the snakes Coronella austriaca, Vipera berus and Natrix natrix in southern England. British Journal of Herpetology 5: 775-761.
• Reading C.J., Jofre G.M. 2009. Habitat selection and range size of grass snakes Natrix natrix in an agricultural landscape in southern England. Amphibia-Reptilia 30: 379-388.
• Reinert H.K. 1992. Radiotelemetric field studies of pitvipers: data acquisition and analysis. W: Campbell J.A., Brodie E.D., Jr. (red.). Biology of the pitvipers. Selva Press, Tyler, Texas: 185-197.
• Rivas J. A. 2001. Feasibility and efficiency of transmitters force-feeding in studying the reproductive biology of large snakes. Herpetorogical Natural History 8: 95-97.
• Roe J.H., Kingsbury B.A., Herbert N.R. 2004. Comparative water snake ecology: conservation of mobile animals that use temporally dynamic resources. Biological Conservation 118: 79-89.
• Seigel R., Collins J. 1993. Snakes ecology and behavior. Blackburn Press, New Jersey USA.
• Seigel R., Collins J., Novak S. 2001. Snakes ecology and evolutionary biology. Blackburn Press, New Jersey USA.
• Skoczylas R. 1975. Radiotelemetric studies of the gastric motolity of the grass snake, Natrix natrix L. Przegląd Lekarski 32 (5): 466-471.
• Tozetti A.M., Martins M. 2007. A technique for external radiotransmitter attachment and the use of thread-bobbins for studying snake movements. South American Journal of Herpetology 2: 184-190.
• Újvari B., Korsós Z. 2000. Use of radiotelemetry on snakes: a review. Acta Zoologica Academiae Scientarium Hungaricae 46: 115-146.
• Waitzmann M. 1989. Untersuchungen zur Verbreitung, Ökologie und Systematik der Äskulapnatter - Elaphe longissima (Laurenti, 1768) im südlichen Odenwald und im Donautal unter Berücksichtigung aller anderen in den Untersuchungsgebieten auftretenden Reptilienarten. Unveröff. Bericht im Aufrag der Stiftung Hessischer Naturschutz und der Umweltstiftung WWF-Deutschland, Heidleberg.
• Warner D.A., Thomas J., Shine R. 2006. A simple and reliable method for attaching radio-transmitters to lizards. Herpetological Conservation and Biology 1 (2): 129-131.
• Wisler C. 2006. Habitat requirements of the Grass snake (Natrix natrix L.) in a landscape dominated by intensive farmland: a first appreciation of conservation needs. Diplomarbeit der Philosophisch-naturwissenschaftlichen Fakultät der Universität Bern. Zoologisches Institut, Abteilung Conservation.
• Wisler Ch„ Hofer U, Arlettaz R. 2008. Snakes and Monocultures: Habitat Selection and Movements of Female Grass Snakes (Natrix natrix L.) in Agricultural Landscape. Journal of Herpetology 42 (2): 337-346.