Terra incognita? Sport antyczny w historiografii polskiej (początki)

• Autorzy: Slapek D.

Warianty tytułu

EN

Terra incognita? Ancient sport in Polish historiography (beginnings)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Współczesna polska historiografia sportu wyraźnie koncentruje swoją uwagę na dziejach rodzimego sportu począwszy od końca XIX w. Wydaje się to zupełnie naturalne, ale warto pamiętać, że w polskim piśmiennictwie epoki wczesnonowożytnej już w XVI w. pojawiały się uwagi na temat sportu antycznego. Zjawisko to nie przybrało nigdy skali tak wielkiej, jak w przypadku dzieł zachodnioeuropejskich antykwarystów. Te ostatnie budziły jednak zainteresowanie rodzimych badaczy antiquitates. Wyobrażenia na temat sportu antycznego w Polsce kształtowały się jednak nie tylko pod wpływem europejskiego antykwaryzmu. Siła latinitas i romanitas polskiej kultury XVI– XVIII w. i obyczajowości powodowały relatywnie spore zainteresowanie „sportem rzymskim” (np. venationes i walkami gladiatorów). W dziełach wielu polskich autorów tej epoki nie widać ich jednoznacznego potępienia choćby dlatego, że wzmianki na ich temat pojawiały się głównie w kontekście ich roli politycznej (naśladowania rzymskich obyczajów także). O sporcie greckim wiedziano wówczas niewiele i czerpano z niego co najwyżej wzorce godne naśladowania jedynie w sferze obywatelskiego wychowania. Nie zmienił tego w sposób znaczący europejski neohellenizm i pierwsze wyjazdy Polaków do niepodległej już Grecji od około połowy XIX w. Specyficzny dualizm w postrzeganiu i rozumieniu sportu antycznego pojawił się jednak przed narodzinami neoolimpizmu. Katalizatorem tego procesu było powstanie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, które w warstwie ideologicznej i praktycznej sięgać poczęło jedynie do tradycji kultury fizycznej starożytnych Greków.

EN

Contemporary Polish sport historiography clearly focuses its attention on the history of domestic, national sport (since the end of the 19th century). This seems quite natural, but it is worth remembering that in the native literature of the early modern epoch, as early as the 16th century, attention was paid mainly to the ancient sport. This phenomenon has never taken on a scale as great as in the case of works of Western European antiquarians. The treaties of the latter aroused the interest of native researchers of antiquitates, however the notion of antique sport in Poland was shaped not only by the influence of European antiquarianism. The strength of latinitas and romanitas of Polish culture and customs of the 16th to 18th centuries caused relatively considerable interest in "Roman sport" (eg venationes and gladiatorial fights). There is no clear condemnation of the Roman Games in the writings of many Polish authors of this period perhaps because the references to them appeared mainly in the context of the political role of the roman games (and in the climate of the imitation of Roman customs and traditions). The Greek sport was little known at the time and its elements was used a model that could only be imitated in the sphere of education. This situation has not significantly changed by the influence of European neohellenism and the first trips of Poles to independent Greece since around the middle of the 19th century. Specific dualism in the perception and understanding of ancient sport appeared, however, before the birth of the modern olimpic movement. The initiator of this process was the creation of the Falcon Gymnastics Society, which in the ideological and practical layers referred only to the tradition of physical culture of the ancient Greeks.

Słowa kluczowe

PL

starozytnosc; Grecja; sport; Rzym; historiografia; Polska; historia; literatura polska

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.11-56,bibliogr.

Twórcy

autor

Slapek D.

• Zakład Historii Starożytnej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin

Bibliografia

• Źródła drukowane
• Barthélemy J.J., Podróż młodego Anacharsysa do Grecyi około połowy czwartego wieku przed era chrześcijańską, t. 1–7, tłum. Ł. Gołębiowski, Wilno 1819–1825.
• Chmielowski B., Nowe Ateny, oprac. J.M. Lipscy, Kraków 1968.
• Ferens W., Wroczyński R. (oprac. i red.), Rozwój kultury fizycznej w okresie odrodzenia i oświecenia, Wrocław 1964.
• Filozofia i myśl społeczna XVII w., cz. 2, oprac Z. Ogonowski, Warszawa 1979.
• Golański F.N., Sławni ludzie i onych porównania Plutarcha dzieło historyczne, moralne i filozoficzne przekładania, t. 1: Likurg, Wilno 1801.
• Górnicki Ł., Dworzanin polski, II, oprac. R. Pollak, Wrocław 2004.
• Groddeck G.E., Antiquarische Versuche. Erste Sammlung, Lemberg 1800.
• Jasia Ługowskiego podróże do szkół w cudzych krajach, 1639–1643, oprac. K. Muszyńska, Warszawa 1974.
• Jonston J., O stałości natury, oprac. i tłum. M. Stokowska, Warszawa 1960.
• Kobierzycki S., Historia Władysława królewicza polskiego i szwedzkiego, oprac. J. Byliński, W. Kaczorowski, Wrocław 2005.
• Lelewel J., Badania starożytności we względzie geografii. Część naukowa, Warszawa – Wilno 1818.
• Linde S.B., Słowniku języka polskiego, t. 1, cz. 1–2, Warszawa 1807.
• Lubomirski S.H., Rozmowy Artaksesa i Ewandra, red. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2006.
• Medytacje Janicjusza, tłum. Z. Kubiak, Warszawa 1993.
• Piramowicz G., Dykcyonarz starożytności dla szkół narodowych, Warszawa 1779.
• Potocki S. Kostka, O sztuce u dawnych, czyli Winkelman Polski, oprac. J. Ostrowski, J. Śliwa, t. 2, Warszawa 1992.
• Śniadecki J., O fizycznym wychowaniu młodzieży, Warszawa 2001.
• Zabawy Przyjemne i Pożyteczne (1770–1777), t. 1, oprac. J. Platt, Wrocław 2004.
• Zabellewicz A.I., O pedagogice u starożytnych, „Zagajenia Posiedzeń Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” 1821, XIV, s. 303–338.
• Literatura
• Augustyniak U., Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła, Warszawa 2001.
• Augustyniak U., Polska i łacińska terminologia ustrojowa w publicystyce politycznej epoki Wazów, [w:] J. Axer (red.), Łacina jako język elit, Warszawa 2004, s. 33–71.
• Axer J., „Latinitas” jako składnik polskiej tożsamości narodowej, [w:] J. Axer, Tradycja antyczna w kulturze europejskiej – perspektywa polska, Warszawa 1995, s. 71–81.
• Axer J., Orka na ugorze. Filhellenizm wobec tradycji łacińskiej orientacji kultury polskiej, [w:] M. Borowska i in. (red.), Filhellenizm w Polsce. Rekonesans, Warszawa 2007, s. 39–45.
• Axer J., Paradoksy Sienkiewiczowskiego widzenia Rzymu w „Quo vadis?”, [w:] J. Okoń (red.), Włochy a Polska: wzajemne spojrzenia, Łódź 1998, s. 317–323.
• Axer J., Polska w „Quo vadis?” – uwagi na koniec wieku, [w:] J. Axer, M. Bokszczanin (red.), Z Rzymu do Rzymu, Warszawa 2002, s. 141–150.
• Barycz H., Sebastian Petrycy, uczony doby Odrodzenia, Wrocław 1957.
• Barycz H., Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wrocław – Warszawa – Kraków 1965.
• Barycz H., Szlakami dziejopisarstwa staropolskiego. Studia nad historiografią wieków XVI–XVIII, Wrocław – Warszawa 1981.
• Bascetta C. (red.), Sport e giuochi, trattati e scritti dal XV al XVIII secolo, t. 1–2, Milano 1978.
• Baziner O.T., Ludi Saeculares. Drevnierimskaja sekularnaja igry. Istorikofilologiczeskoje isledowanie, Warszawa 1901.
• Bernabeo R.A., D’Este B.R., Attualità dell’opera di Gerolamo Mercuriale, „Nuova Civiltà delle Macchine” 1994, 12, 2–3, s. 168–173.
• Bernhard M., „O sztuce u dawnych, czyli Winkelman Polski” Stanisława Kostki Potockiego, „Rocznik Historii Sztuki” 1956, 1, s. 514–523.
• Bieńkowska B., Staropolski świat książek, Wrocław 1976.
• Bieńkowski T., Antyk w literaturze i kulturze staropolskiej (1450–1750). Główne problemy i kierunki recepcji, Wrocław – Warszawa 1976.
• Bieńkowski T., Antyk w szkolnym dramacie pijarskim w Polsce, „Meander” 1961, 16, 6, s. 313–323.
• Bieńkowski T., Motywy antyczne i ich funkcja w jezuickim dramacie szkolnym, „Meander” 1961, 16, 1, s. 26–43.
• Bieńkowski T., Niektóre zagadnienia recepcji antyku w okresie staropolskim, „Meander” 1966, 21, 5, s. 173–186.
• Bieńkowski T., Z badań nad recepcją literatury antycznej w Polsce w okresie odrodzenia, „Odrodzenie i Reformacja” 1966, 11, s. 29–53.
• Biliński B., Figure e monumenti polacchi a Roma. Strenna di commiato, Wrocław 1992.
• Biliński B., M.K. Sarbiewski – piewca jeziora Bracciano, [w:] T. Michałowska (red.), Łacińska poezja w dawnej Polsce, Warszawa 1995, s. 141–178.
• Błaszczyk I., Ossowska A., Rączewska V., Historia wychowania rodzinnego i kształcenia w starożytności: przewodnik bibliograficzny, Bydgoszcz 1997.
• Błaszczyk L.T., Z dziejów neohumanizmu w Wilnie na początku XIX wieku, „Collectanea Philologica” 1995, 1, s. 181–198.
• Bogucka M., Staropolskie obyczaje w XVI–XVII w., Warszawa 1995.
• Bojko M., Antyk jako obraz współczesności w pismach Lenartowicza, [w:] M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak (red.), Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans, Toruń 2003, s. 547–556.
• Borowski A., Polska a Niderlandy. Związki i analogie kulturalne i literackie w dobie humanizmu, renesansu oraz baroku, [w:] T. Michałowska, J. Ślaski (red.), Literatura staropolska w kontekście europejskim. (Związki i analogie), Wrocław – Warszawa – Kraków 1977, s. 233–252.
• Borucka B., Filologia klasyczna w Szkole Głównej Warszawskiej, Warszawa 1992.
• Borucki M., Polacy w Rzymie od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, Warszawa 1995.
• Brahmer M., Powinowactwa polsko-włoskie. Z dziejów wzajemnych stosunków kulturalnych, Warszawa 1980.
• Breen Q., Celio Calcagnini (1479–1541), „Church History” 1952, 21, 3, s. 225–238.
• Budzisz A., Epigramat łaciński w Polsce w I poł. XVI w. Studium analityczne, Lublin 1988.
• Budzyński J., Paideia humanistyczna, czyli wychowanie do kultury. Studium z dziejów klasycznej edukacji w gimnazjach XVI–XVIII wieku (na przykładzie Śląska), Częstochowa 2003.
• Bukowiec M., Jędrzeja Śniadeckiego „O fizycznym wychowaniu dzieci” – recepcja i znaczenie, „Kultura Fizyczna” 2005, 9–10, s. 1–4.
• Bulanda E., Archeologia klasyczna, „Archeologia” 1947, I, s. 7–42.
• Burkot S., Polskie podróżopisarstwo romantyczne, Warszawa 1988.
• Burns E., Theatricality. A study of convention in the theatre and in social life, London 1972.
• Carandini S., Roma „Gran Teatro del Mondo”. Festa e società nell XVII secolo, [w:] Il Seicento. Documenti e interpretazioni, BSA, „Ricerche di Storia dell’Arte”, 1/2, Roma 1976, s. 71–80.
• Cavallari-Murat A., Giovanni Poleni e la costruzuione architettonica, [w:] Giovanni Poleni (1683–1761) nel bicentenario della morte, „Atti e memorie, lettere ed arti Accademia patavina di scienze”, t. 74, Padova 1963, s. 55–94.
• Cetwiński M., „Quo vadis?” a staropolskie herbarze, [w:] J. Axer, M. Bokszczanin (red.), Z Rzymu do Rzymu, Warszawa 2002, s. 131–139.
• Chadzinikolau A., Polsko-greckie związki społeczno-kulturalne i historyczne w ciągu wieków, Poznań 2001.
• Chełmecki J., Stan badań nad historią kultury fizycznej w Dwudziestoleciu Międzywojennym, [w:] L. Nowak (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 6, Gorzów Wlkp. 2004, s. 93–107.
• Chmielewska M., Średniowieczna kultura fizyczna i jej ślady w zabytkach sfragistycznych. Pieczęcie konne oraz pieczęcie piesze ze sceną walki używane przez Piastów i Gryfitów, „Kwartalnik Naukowy AWF we Wrocławiu” 1995, 1–2, s. 5–49.
• Chrościcki J.A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974.
• Curtius E., Adler F., Olympia. Die Ergebnisse der von Deutschen Reich veranstalteten Ausgrabungen 1887–1897, Bd. 1–5, Berlin 1890–1897.
• Czerniatowicz J., Z dziejów grecystyki w Polsce w okresie odrodzenia, Wrocław 1965.
• Demel M., Komentarze do rozprawy Jędrzeja Śniadeckiego o fizycznym wychowaniu dzieci, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1989, 3, s. 3–29.
• Dudek D., Krytyczne tezy do naukowych badań nad sportem, [w:] T. Jurek, K. Obodyński, S. Zaborniak (red.), Z dziejów turystyki i sportu w Polsce, Rzeszów 2009, s. 287–305.
• Dudek D., Pojęcie gimnastyki w polskiej tradycji terminologicznej, online: http://wtir.awf.krakow.pl/pdf/rozne/publik_pracownikow/dobieslaw_dudek/pojecie_kultury_fiz.pdf [dostęp 5.08.2017].
• Dudek D., Pojęcie kultury fizycznej w polskiej tradycji terminologicznej do roku 1939, [w:] T. Drozdek-Małolepsza, J. Rodziewicz-Gruhn (red.), Z najnowszych dziejów kultury fizycznej i turystyki w Polsce, t. 1: Dzieje kultury fizycznej i turystyki w Polsce w końcu XIX i XX w., Częstochowa 2011, s. 9–27.
• Dudek D., Polskie podręczniki sportowe do 1914 r., [w:] K. Obodyński i in. (red.), Społeczno-kulturowe studia z kultury fizycznej, Rzeszów 2012, s. 264–287.
• Dudziak A., Sport – od historii rywalizacji po współczesne problem (publikacje z lat 1980–1996), „Przewodnik Bibliograficzno-Metodyczny” 2004, 37, 4, s. 26–34.
• Dulieu L., Laurent Joubert, chancellier de Montpellier, „Bibliothéque d’Humanisme et Renaissance” 1969, 31, s. 139–167.
• Dużyk J., Siemiradzki. Opowieść biograficzna, Warszawa 1986.
• Dziechcińska H., Pamiętniki czasów saskich, Bydgoszcz 1999.
• Dziechcińska H., Przeszłość i teraźniejszość w kulturze czasów saskich, Warszawa 2007.
• Dziechcińska H., Świat i człowiek w pamiętnikach trzech stuleci, XVI, XVII, XVIII, Warszawa 2003.
• Dzieduszycki W., Ateny, Lwów 1878.
• Ebert J., Johann Heinrich Krause – ein verdienstvoller hallescher Philologe und Archäologe (1802–1882), [w:] J. Ebert, Agonismata. Kleine philologische Schriften zur Literatur, Geschichte und Kultur der Antike, Stuttgart – Leipzig 1997, s. 366–388.
• Enenkel K., Justus Lipsius Saturnalium Sermonum libri duo, [w:] K. Enenkel, C.L. Heesakkers (red.), Lipsius en Leuven, Voorthuizen 1997, s. 84–88.
• Enenkel K., Strange and Bewildering Antiquity: Lipsius’ Dialogue Saturnales Sermones on Gladiatorial Games (1582), [w:] K.A.E. Enenkel, J.L. De Jong, J. De Landtsheer (red.), Recreating Ancient History. Episodes from the Greek and Roman Past in the Art and Literature of the Early Modern Period, Boston – Leiden 2002, s. 75–99.
• Fagiolo M., (red.), La festa a Roma dal Rinascimento al 1870, Roma 1997.
• Ferrary J.-L., Onofrio Panvinio et les antiquités romaines, Rome 1996.
• Filipowicz M., „Panowie, bądźmy Czechami, ale nikt nie musi o tym wiedzieć”. Wzorce męskości w kulturze czeskiej XIX wieku, Kraków 2013.
• Friedlaender L., Kartiny iz istorii rimskich nraavov ot Augusta do poslegniego iz Antoninów. Nieobohodimoie posobie pri izuczenii rimskich klassikov, t. 1–2, Sankt Petersburg 1873.
• Frołowicz T. (red.), Jędrzej Śniadecki o fizycznym wychowaniu dzieci – 200 lat później, Gdańsk 2005.
• Gaj J., Hądzelek K., Dzieje kultury fizycznej w Polsce w XIX i XX wieku. Koncepcje, uwarunkowania i efekty instytucjonalnej działalności, Poznań 1991.
• Gieysztor A., Spektakl i liturgia – polska koronacja królewska, [w:] B. Geremek (red.), Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, Wrocław – Warszawa – Kraków 1978, s. 9–23.
• Gizowski M., Zarys problematyki weksykologicznej Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Polsce, [w:] W. Cynarski, K. Obodyński, M. Mirkiewicz (red.), Z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Polsce, w 135 rocznicę powstania, Rzeszów 2004, s. 27–29.
• Głosek M., Medieval tilt arms and armour and tournaments in Poland, the research output, „Fasciculi Archaeologiae Historicae” 1995, 8, s. 29–34.
• Godlewski P., Agon, quasi-sport, protosport i sport współczesny – ważna dywergencja dla historyka sportu, [w:] J. Dżereń (red.), Z wybranych zagadnień metodologii i organizacji kultury fizycznej oraz rehabilitacji i turystyki w Polsce, Płock 2011, s. 35–52.
• Gorzycki W., Walka Grecji o niepodległość w wieku XIX, Warszawa 1922.
• Grabowski H., Zagadnienia pedeutologiczne w traktacie Jędrzeja Śniadeckiego „O fizycznym wychowaniu dzieci”, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 2006, 6–7, s. 4–6.
• Grabski A.F., Myśl historyczna polskiego oświecenia, Warszawa 1976.
• Guhl E., Koner W., Hellada i Roma. Życie Greków i Rzymian, t. 1: Hellada; t. 2: Roma, Warszawa 1896.
• Guirand P., Opowiadania historyczne. Rzym. Życie prywatne i publiczne Rzymian, Warszawa 1896.
• Guttmann A., From Ritual to Record. The Nature of Modern Sports, New York 1978.
• Hądzelek K., Stan, potrzeby i kierunki badań nad historią kultury fizycznej w Polsce, cz. 1, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1977, 21, 1, s. 111–116.
• Hądzelek K., Wpływ tradycji na rozwój kultury fizycznej w Polsce, [w:] B.J. Kunicki, B. Woltmann (red.), Z dziejów kultury fizycznej. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Gajowi z okazji 65. rocznicy urodzin, Gorzów 1996, s. 53–63.
• Hądzelek K., Wychowanie fizyczne i sport w starożytności. Przegląd piśmiennictwa polskiego, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1966, 10, 1, s. 139–144.
• Hądzelek K., Toporowicz K., Pierwsze polskie publikacje z dziedziny wychowania fizycznego, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1970, 4, s. 163–178.
• Hądzelek K., Wroczyński R., Główne kierunki rozwoju wychowania fizycznego od k. XVIII w. do 1918 r., Wrocław – Warszawa – Kraków 1968.
• Heres G., Archäologie im 17. Jahrhundert, [w:] M. Kunze (red.), Archäologie zur Zeit Winckelmanns. Eine Aufsatzsammlung, Stendal 1975, s. 9–39.
• Iwańczak W., Turniej rycerski w Królestwie Czeskim: próba analizy kulturowej, „Przegląd Humanistyczny” 1983, 27, 5, s. 39–53.
• Jasiński T., Księga turniejowa ze zbiorów klasztoru cysterskiego w Bledzewie, „Roczniki Historyczne” 2004, 70, s. 197–204.
• Jeznak H., Mikocka B., Najstarsze książki w zbiorach biblioteki MSiT w Warszawie, Warszawa 2009.
• Kaczmarek M., Specyfika peregrynacji wśród staropolskich form pamiętnikarskich w XVI w., [w:] W. Dworzaczek i in. (red.), Munera Litteraria. Księga ku czci R. Pollaka, Poznań 1962, s. 95–104.
• Kadulska J., Publiczność szkolnego teatru jezuickiego w XVIII w. W kręgu reguł, norm i praktyki, [w:] H. Dziechcińska (red.), Publiczność literacka i teatralna w dawnej Polsce, Warszawa – Łódź 1985, s. 95–116.
• Kalinowska M., Grecja romantyków. Studia nad obrazem Grecji w literaturze romantycznej, Toruń 1994.
• Kalinowska M., Romantyczni Spartanie i Majnoci. W kręgu filhellenizmu wielkich romantyków polskich. Rekonesans, [w:] M. Borowska i in. (red.), Filhellenizm w Polsce. Rekonesans, Warszawa 2007, s. 202–224.
• Kałamacka E., „Twoje zdrowie, w Twoich rękach” w poglądach W. Oczko i L. Lafontaine’a, [w:] T. Jurek, K. Obodyński , S. Zaborniak (red.), Szkice i studia z dziejów kultury fizycznej, Rzeszów 2007, s. 375–380.
• Klementowski M., Zaostrzenie kar śmierci z udziałem zwierząt w średniowiecznych i wczesnonowożytnych państwach europejskich, „Rejent” 2005, 15, 3, s. 151–155.
• Knopek J., Polacy w Grecji. Historia i współczesność, Bydgoszcz 1997.
• Kolendo J., Zakończenie, [w:] I. Bieżuńska-Małowist (red.), W kręgu wielkich humanistów. Kultura antyczna w UW po I wojnie światowej, Warszawa 1991, s. 198–208.
• Kolendo J., Archeologowie działający na Uniwersytecie Warszawskim w l. 1816–1915, [w:] J. Kolendo, S.K. Kozłowski (red.), Dzieje archeologii na UW, Warszawa 1993, s. 9–26.
• Kolendo J., Badania nad antiquitates w Polsce. Od J. Zamojskiego do St. Cybulskiego, „Łacina w Polsce” 1995, 5–6, s. 11–86.
• Kolendo J., Badania nad antiquitates w Toruniu w XVII i połowie XVIII w., [w:] J. Axer (red.), Studia Classica Thoruniensia IV. Tradycje antyczne w Polsce ponocnej, Warszawa 2002, s. 33–64.
• Kolendo J., Jest sposób wykładać dzieje i dla młodzi. O dwóch modelach historii starożytnej w Polsce w l. 20 XIX w., „Historyka” 1993, 23, s. 35–51.
• Komorowski P., Historia powszechna w polskim piśmiennictwie naukowym czasów stanisławowskich i jej rola w edukacji narodowej, Warszawa 1992.
• Konstantinou E. (red.), Die Rezeption der Antike und der europäische Philhellenismus, Frankfurt – Berlin – New York – Wien 1998.
• Kopczyńska-Sikorska J., Jędrzej Śniadecki – wielki zapomniany. Prekursor polskiej auksologii edukacyjnej, „Kultura Fizyczna” 2003, 3–4, s. 1–2.
• Körbs W., Vom Sinn der Leibesübungen zur Zeit der italienischen Renaissance, Berlin 1938.
• Kordos P., Przejazdem po Grecji. Polscy podróżnicy w Grecji w XIX i XX w., [w:] M. Borowska i in. (red.), Filhellenizm w Polsce. Rekonesans, Warszawa 2007, s. 309–315.
• Korpysz T., Puzynina J., Wolność i niewola w pismach Cypriana Norwida, Warszawa 1998.
• Korzeniewicz-Davies M., Czy nie jesteśmy Grekami?, [w:] M. Kalinowska, E. Kiślak (red.), Lustra historii. Rozprawy i eseje ofiarowane Prof. M. Żmigrodzkiej, Warszawa 1998, s. 61–66.
• Kot S., Stosunki Polaków z Uniwersytetem Lowańskim, „Minerwa Polska” 1927, 1, s. 199–224.
• Kowalczyk J., Triumf i sława wojenna all’antica w Polsce w XVII w., [w:] T.S. Jaroszewski (red.), Renesans. Sztuka i ideologia, Warszawa 1976, s. 293–326.
• Kowalczyk J., Zbiory artystyczne Jana Zamoyskiego, [w:] J. Kowalczyk (red.), Z dziejów kolekcjonerstwa na Lubelszczyźnie, Lublin 1989, s. 85–116.
• Kowalczyk J., W kręgu kultury dworu Jana Zamoyskiego, Lublin 1980.
• Kowalenko H., Ruch jako element leczniczy w świetle poglądów Wojciecha Oczki, „Roczniki Naukowe WSWF w Poznaniu” 1971, 19, s. 93–104.
• Kowecka E., Dwór „najrządniejszego w Polszcze” magnata, Warszawa 1991.
• Krawczyk J., Sieciarz narodów, [w:] J. Axer, M. Bokszczanin (red.), Z Rzymu do Rzymu, Warszawa 2002, s. 151–161.
• Król-Kaczmarek B., Teatr dawnej Polski. Budynek, dekoracje, kostiumy, Warszawa 1971.
• Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
• Kułakowska U., Z zagadnień polskiej powieści historycznej XIX w., „Przegląd Humanistyczny” 1982, 26, s. 161–164.
• Kurdybacha Ł., Działalność pedagogiczna Stanisława Konarskiego, Wrocław – Warszawa 1957.
• Kurdybacha Ł., Pedagogika szlachecka XVI i XVII wieku w świetle instrukcji rodzicielskich, [w:] Ł. Kurdybacha, Pisma wybrane, t. 3, Warszawa 1976, s. 33–56.
• Laskiewicz H., Spis lektur do konwersatorium z historii kultury fizycznej, Szczecin 1991.
• Libera Z., Antyk w podręcznikach polskiego oświecenia, „Wiek Oświecenia” 1989, 7, s. 101–112.
• Lipiński J., Sztuka aktorska w Polsce 1500–1633, Warszawa 1974.
• Lipoński W., Z dziejów opozycji intelektualnej wobec sportu i w-f w Polsce w l. 1839–1939, „Kultura Fizyczna” 1972, 12, s. 551–556 (cz. 1); 1973, 1, s. 24–29 (cz. 2); 1973, 3, s. 122–128 (cz. 3).
• Ludvíkovský J., Antické myšlenky v Tyršově sokolském a národním programu, Prague 1923.
• Ludvíkovský J., Tyršův řecký sen, Praha 1932.
• Ludwig E., Konstitution und Leibesübungen bei Hieronymus Mercurialis, „Sudhoffs Archiv für Geschichte der Medizin” 1931, 24, s. 131–149.
• Lurin E., Les restitutions de scenes antiques: Onofrio Panvinio iconographe et inventeur d’images, [w:] M. Hochmann, J. Koering, Ph. Morel (red.), Programme et invention dans l’art de la Renaissance, actes du colloque de la Villa Médicis (Rome 2005), Rome 2007, s. 153–173.
• Łanowski J., Szastyńska-Siemion A., Antiquorum non immemores… Polskie Towarzystwo Filologiczne (1893–1993), Warszawa – Wrocław 1999.
• Łanowski J., Sport rzymski?, „Antiquitas” 1988, 14, s. 149–157.
• Łapiński P., Funkcja integracyjna wychowania fizycznego jako współcześnie przydatna spuścizna po Jędrzeju Śniadeckim, „Kultura Fizyczna” 2006, 7–8, s. 12–15.
• Łuczak M., A review of selected 21st-century Polish studies on competitive fencing, [w:] M. Łuczak, M. Witkowski (red.), Studies in modern competitive fencing, Poznań 2016, s. 9–23.
• Maber R.G., Publishing in the Republic of Letters: The Ménage-GræviusWetstein Correspondence 1679–1692, Amsterdam – New York 2005.
• Magne E., Les fêtes en Europe au XVII siècle, Paris 1934.
• Maliszewski K., Barokowe theatrum życia dworskiego w świetle polskich gazet rękopiśmiennych (1670–1750), [w:] R. Ocieczek, M. Barłowska (red.), Sarmackie theatrum, cz. 2: Idee i rzeczywistość, Katowice 2001, s. 190–199.
• Marcinkowski T., Czasopismo „Filomata” w okresie 1929–1939, Goleniów 2002.
• Maszczak T., Jędrzej Śniadecki jako prekursor wychowania fizycznego specjalnego, „Kultura Fizyczna” 2006, 5–6, s. 7–9.
• Maternicki J., Majorek Cz., Górczyński W., Historia jako zadanie wychowawcze. Edukacja historyczna młodzieży w l. 1773–1830, Warszawa 1988.
• Maternicki J., Nauczanie historii w szkołach średnich Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (do 1830 r.), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1974, 17, s. 51–103.
• Mazurczak U., Dwie starożytne tradycje rozumienia ciała w sztuce średniowiecznej, „Roczniki Humanistyczne” 2006/2007, 54/55, 3, s. 157–186, 203–212.
• Mazzarotto B.T., Le feste veneziane: i giochi popolari, le cerimonie religiose e di governo, Firenze 1961.
• Mączak A., Natura, kultura i romantycy w podróżach po Grecji, [w:] F. Leśniak (red.), Podróże po historii. Studia z dziejów kultury i polityki europejskiej, Kraków 2000, s. 179–181.
• McClelland J., Un siècle de sport et de politique en Europe: 1469–1572, [w:] A. Krüger, A. Teja (red.), La Comune Eredità dello Sport in Europa, Roma 1997, s. 21–25.
• Meerkerk E. ven, Geletterde heren en libertijnse bibliofielen: het journalistieke netwerk van Albert-Henri de Sallengre, 1713–1717, [w:] H. Bots, S. Levie (red.), Periodieken en hun kringen: een verkenning van tijdschriften en netwerken in de laatste drie eeuwen, Nijmegen 2006, s. 65–82.
• Mężyński K., Gotfryd Ernest Groddeck, profesor Adama Mickiewicza. Próba rewizji, Gdańsk 1974.
• Mikocka B., Starodruki w zbiorach Biblioteki Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, „Sport Wyczynowy” 2009, 3/531, s. 159–172.
• Mikołajczak A.W., Antyk w poezji M.K. Sarbiewskiego, Poznań 1994.
• Momigliano A., Ancient History and the Antiquarian, „Journal of the Warburg and Courtlaud Institutes” 1950, 13, s. 285–315.
• Morawski K., O Kazimierzu Morawskim. Ze wspomnień syna i kronik rodzinnych, Kraków 1973.
• Müller N., Der Humanist Petrus Faber – Ein unbekannter Sportschriftsteller des ausgehenden 16. Jahrhunderts, [w:] S. Yaldai, T. Stemper, P. Wastl (red.), Menschen im Sport. Geschichtliche, ethische, pädagogische, gesellschaftliche und gesundheitliche Aspekte, Köln 1997, s. 39–51.
• Nadolski A., Joachima Lelewela wkład do archeologii, „Kwartalnik Historyczny” 1961, 68, 4, s. 931–938.
• Nadolski B., Autorowie greccy w szkole polskiej wiek XVI, „Kwartalnik Klasyczny” 1931, 5, 2, s. 325–338.
• Niedźwiedź J., Nieśmiertelne teatra sławy. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVII–XVIII w., Kraków 2003.
• Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III, Warszawa 1971.
• Nowakowska-Sito K., Wokół „Pochodni Nerona” Henryka Siemiradzkiego, „Rocznik Krakowski” 1992, 57, s. 103–119.
• Nutton V., Les exercices et la santé: Hieronymus Mercurialis et la gymnastique médecale, [w:] J. Céard, M.M. Fontaine, J.C. Margolin (red.), Actes du XXX Colloque International de Tours, 1987, Paris 1990. s. 259–308.
• Obsulewicz B., Rzym Elizy Orzeszkowej, [w:] K. Stępnik (red.), Twórczość Elizy Orzeszkowej, Lublin 2001, s. 121–131.
• Oko J., G.E. Groddeck jako nauczyciel, „Filomata” 1933, 51, s. 498–506.
• Okoń J., M.K. Sarbiewski wobec baroku rzymskiego, [w:] J. Okoń (red.), Włochy a Polska – wzajemne spojrzenia, Łódź 1998, s. 70–89.
• Okoń J., Na scenach jezuickich w dawnej Polsce, Warszawa 1997.
• Okoń J., Rzym polskim piórem opisany. Antologia, Kraków 1997.
• Okoń W., Wizerunek gladiatora w sztuce polskiej XIX w., [w:] W. Okoń, Alegorie narodowe. Studia z dziejów sztuki polskiej XIX w., Wrocław 1992, s. 28–45.
• Osiecka-Samsonowicz H., Festa fatta in Roma… Rzymskie uroczystości na cześć polskich Wazów za panowania Władysława IV (1632–1648), „Biuletyn Historii Sztuki” 2006, 3–4, s. 7–35.
• Osiecka-Samsonowicz H., Polskie uroczystości w barokowym Rzymie, 1587–1696, Warszawa 2012.
• Osiński W., Problemy auksologiczne w rozprawie Jędrzeja Śniadeckiego „O fizycznym wychowaniu dzieci”, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 2006, 5, s. 5–10.
• Otwinowska B., Humanistyczna koncepcja otium w Polsce na tle tradycji europejskiej, [w:] T. Michałowska, J. Ślaski (red.), Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, Wrocław 1980, s. 178–186.
• Owczarz E., Antyk jako maska współczesności. Motywy antyczne w powieściach polskich okresu międzypowstaniowego (rekonesans), [w:] M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak (red.), Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans, Toruń 2003, s. 491–520.
• Pachoński J., Polacy na Wyspach Jońskich i niedoszła „Rzeczpospolita PolskoGrecka” (1795–1807), „Zeszyty Naukowe WSP Katowice. Prace Historyczne” 1967, 1, s. 67–98.
• Pianko G., Rola czasopism z okresu oświecenia w propagowaniu studiów nad antykiem, cz. V, „Meander” 1966, 21, 7–8, s. 323–334.
• Piechnik L., Dzieje Akademii Wileńskiej, t. 3: Próby odnowy Akademii Wileńskiej po klęskach Potopu i okres kryzysu 1655–1730, Rzym 1987.
• Pieczyński P., Stan i perspektywy badań nad polonijną kulturą fizyczną w zachodniej Europie do 1940 r. (wybrane zagadnienia), [w:] L. Nowak (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 6., Gorzów Wlkp. 2004, s. 507–511.
• Pilon E., Saisset F., Les fêtes en Europe au XVIII siècle, Saint-Gratien 1900.
• Piotrowicz L., Badania nad historią starożytną w Polsce, „Kwartalnik Historyczny” 1937, 51, s. 205–226.
• Piotrowicz L., Stan i potrzeby nauki polskiej w zakresie historii starożytnej, Warszawa 1929.
• Piwowarczyk D., Obyczaj rycerski w Polsce późnośredniowiecznej (XIV–XV w.), Warszawa 1998.
• Plewczyński M., Knight tourneys at the Jagiellonian court as a fight school for the Polish enlisted commanders of the 16th century, „Fasciculi Archaeologiae Historicae” 1995, 8, s. 35–40.
• Plezia M., Filologia klasyczna, [w:] J. Michalski (red.), Historia nauki polskiej, t. 3: 1795–1862, Wrocław – Warszawa – Kraków 1977, s. 746–775.
• Plezia M., Z dziejów filologii klasycznej w Polsce, Warszawa 1993.
• Pomian K., Zbieracze i osobliwości. Paryż, Wenecja XVI–XVIII wieku, Warszawa 1996.
• Press L., Pamięci Prof. E. Bulandy, „Meander” 1991, 11/12, s. 515–521.
• Puchowski K., Edukacja historyczna w jezuickich kolegiach Rzeczypospolitej 1566–1773, Gdańsk 1999.
• Quirini-Popławska D. (red.), Viaggio in Italia e viaggio in Polonia, Kraków 1994.
• Renson R., Lämmer M., Riordan J., Chassiotis D. (red.), The Olympic Games Through the Ages. Greek Antiquity and its Impact on Modern Sport, Athens 1991.
• Rotkiewicz M., „Mens sana in corpore sano!” – idea i realia, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 2006, 11–12, s. 11–14.
• Rożek M., Polskie koronacje i korony, Kraków 1987.
• Rożek M., Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976.
• Rudaś-Grodzka M., Ideały platońskie J. Jeżowskiego, [w:] M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak (red.), Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans, Toruń 2003, s. 135–150.
• Sahaj T., Turnieje rycerskie jako element średniowiecznej kultury fizycznej, „Roczniki Naukowe AWF w Poznaniu” 2003, 51, s. 121–132.
• Sajkowski A., Radziwiłłowska edukacja teatralna (dwa wieki doświadczeń i eksperymentów scenicznych), [w:] H. Dziechcińska (red.), Publiczność teatralna w dawnej Polsce, Warszawa – Łódź 1985, s. 149–160.
• Sajkowski A., Z teatralnych doświadczeń podróżników polskich do Włoch od XVI do XIX w., „Pamiętnik Teatralny” 1969, 18, 4, s. 487–510.
• Samsonowicz H., Augustyn Locci Starszy, architekt polskiego baroku, [w:] Między Padwą a Zamościem, Warszawa 1993, s. 161–165.
• Sarnowska-Temeriusz E., M.K. Sarbiewski i problemy wiedzy o starożytności, Wrocław – Warszawa – Kraków 1969.
• Sarnowska-Temeriusz E., Świat mitów i znaczeń. M.K. Sarbiewski i problemy wiedzy o starożytności, Wrocław 1969.
• Sauerland K., Recepcja greckiej antyczności w literaturze niemieckiej, [w:] M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak (red.), Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans, Toruń 2003, s. 35–40.
• Sichtermann H., Kulturgeschichte der klassischen Archäologie, München 1996.
• Sinko T., Hellenizm Juliusza Słowackiego, Kraków 1909.
• Sinko T., Polscy podróżnicy w Grecji i Troi, Kraków 1925.
• Siraisi N.G., Medicine and the Renaissance World of Learning, „Bulletin of the History of Medicine” 2004, 78, s. 1–36.
• Siraisi N.G., History, Antiquarianism, and Medicine: the Case of Girolamo Mercuriale, „Journal of the History of Ideas” 2003, 64, s. 231–255.
• Skierkowska E., Warsztat pracy St. Kostki Potockiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 1992, 34, s. 178–192.
• Skierkowska E., Księgozbiór z dziedziny sztuki Stanisław Kostki Potockiego na tle polskich bibliotek XVIII w., „Rocznik Historii Sztuki” 1981–1982, 13, s. 171–202.
• Skolimowska A., Kunicki-Goldfinger M., Łacina w polskojęzycznych diariuszach podróży, [w:] J. Axer (red.), Łacina jako język elit, Warszawa 2004, s. 195–209.
• Słapek D., Między sportem a filozofią. O „Wiośnie greckiej” Hanny Malewskiej, [w:] K. Zuchora (red.), Polska myśl olimpijska (1984–2014), Warszawa 2014, s. 115–129.
• Słapek D., Sport i widowiska świata antycznego, Kraków – Warszawa 2011.
• Sójka-Zielińska K., Drogi i bezdroża prawa. Szkice z dziejów kultury prawnej Europy, Wrocław – Warszawa – Kraków 2000.
• Starnawski J., Odwołania do Homera, do Pindara, do Platona i do Arystotelesa w komentarzach Adama Naruszewicza do Tacyta „Dzieł wszystkich” (frg. większej całości), [w:] M. Major, B. Miklewska (red.), Studia Neolatina. Rozprawy i szkice dedykowane Prof. M. Cytowskiej, Warszawa 2003, s. 179–182.
• Stasiewicz-Jasiukowa J., Ignacego Potockiego „Planta względem elementarnej historii”, [w:] J. Stasiewicz-Jasiukowa (red.), Nowożytna myśl naukowa w szkołach i księgozbiorach polskiego oświecenia, Wrocław – Warszawa – Kraków 1976, s. 117–142.
• Staszewski H.J., Polacy w XVIII-wiecznym Dreźnie, Wrocław – Warszawa – Kraków 1986.
• Stawecka K., M.K. Sarbiewski, prozaik i poeta, Lublin 1989.
• Szajewski T., Turnieje rycerskie: sport szlachetnych, Warszawa 2000.
• Szantyr A., Działalność naukowa G.E. Grodka, [w:] J. Oko (red.), Z dziejów filologii klasycznej w Uniwersytecie Wileńskim, Wilno 1937, s. 333–356.
• Szczepański J.A., Od Olimpii do olimpiad, Kraków 1980.
• Szczerbiński M., Woltmann B., Zdanewicz K., Stan i potrzeby badań nad kulturą fizyczną mniejszości polskiej w Rosji, [w:] H. Kubiak i in. (red.), Mniejszości polskie i Polonia w ZSRR, Wrocław 1992, s. 415–427.
• Szostek T., Postać idealnego władcy w wybranych pismach polskich autorów średniowiecznych, „Studia Classica et Neolatina” 2004, 6, s. 9–24.
• Szpilczyński S., Doktor Sebastian Petrycy z Pilzna (1554–1626), Warszawa 1961.
• Szpilczyński S., Jan Jonston z Szamotuł. Tytaniczny trud barokowego erudyty w świetle wielkiej dydaktyki, „Śląski Kwartalnik Historyczny «Sobótka»” 1976, 31, s. 223–230.
• Szujski J., Profil historyczny Nerona, „Przegląd Polski” 1879, 13, s. 337–365.
• Szujski J., Profil M. Aureliusza, [w:] Dzieła, t. 7, Kraków 1886–1892.
• Szymczak J., Knightly tournaments in medieval Poland, „Fasciculi Archaeologiae Historicae” 1995, 8, s. 9–28.
• Szymczak J., Pojedynki i harce, turnieje i gonitwy: walki o życie, cześć, sławę i pieniądze w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa 2008.
• Szyrocki M., Z dziejów powiązań literackich polsko-niemieckich w okresie od średniowiecza do baroku, [w:] T. Michałowska, J. Ślaski (red.), Literatura staropolska w kontekście europejskim. (Związki i analogie), Wrocław – Warszawa – Kraków 1977, s. 201–208.
• Śliwiński M., Grecja i Rzym w wierszu Mickiewicza „Do J. Lelewela”, [w:] M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak (red.), Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans, Toruń 2003, s. 123–134.
• Tazbir J., Silva rerum historicarum, Warszawa 2002.
• Tazbir J., Staropolskie dewiacje obyczajowe, „Przegląd Humanistyczny” 1985, 29, 7/8, s. 1–13.
• Trojan M., Ludy i kultury Europy w relacjach Polaków, Wrocław 1995.
• Tyrs M., Igrzyska olimpijskie, tłum A. Durski, „Przewodnik Gimnastyczny «Sokół»” 1885, 5, nr 10, s. 80–81; nr 11, s. 89–90; nr 12, s. 95–98; 1896, nr 1, s. 3–4.
• Ulewicz T., Związki kulturalno-literackie Polski z Włochami w wiekach średnich i renesansie. Ogólny szkic panoramiczny, [w:] T. Michałowska, J. Ślaski (red.), Literatura staropolska w kontekście europejskim. (Związki i analogie), Wrocław – Warszawa – Kraków 1977, s. 21–56.
• Vincenz A., Malicki M. (oprac.), Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej, Wrocław – Warszawa – Kraków 1989.
• Warszawski J., „Dramat rzymski” M.K. Sarbiewskiego Tj (1622–1625). Studium literacko-biograficzne, Rzym 1984.
• Watanabe-O’Kelly W., From „Société de Plaisir” to „Schönes Neben-Werck” – the Changing Purpose of Court Festivals, „German Life and Letters” 1992, 45, 3, s. 216–219.
• Weinert M., Działalność Mirosława Tyrsa na polu wychowania fizycznego w Czechach, „Zeszyty Naukowe WSWF we Wrocławiu” 1971, 8, s. 79–99.
• Weisbach W., Trionfi, Berlin 1919.
• Wichowa M., Barokowe nagrobki Owidiusza w języku polskim, [w:] J. Okoń, J. Starnawski (red.), Antyk w Polsce, cz. 2: Studia, Łódź 1998, s. 107–113.
• Wichowa M., „Eneida” Wergiliusza źródłem pouczeń wychowawczych w staropolskich traktatach pedagogicznych, [w:] J. Starnawski i in. (red.), Antyk w Polsce, cz. 1, Łódź 1992, s. 98–115.
• Wichowa M., Obraz Włoch w „Nowych Atenach” księdza B. Chmielowskiego. Źródła i wzory opisu, [w:] J. Okoń (red.), Włochy a Polska, Łódź 1998, s. 112–121.
• Wierzbicka D., Jan Jonston jako znawca kultury antycznej na podstawie „De festis Hebraeorum et Graecorum” i „Naturae constantia”, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej” 1978, ser. B, 28, s. 163–177.
• Wipszycka E., Bibliografia, [w:] E. Wipszycka, J. Kolendo, J. Zabłocka (red.), Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. 2, Warszawa 1986, s. 75–294 (zwłaszcza s. 76–79, 115–121).
• Wnęk J., Włoska oświata i myśl pedagogiczna w polskiej literaturze historyczno--pedagogicznej, „Italica Wratislaviensia” 2015, 6, s. 253–284.
• Wolfram J.S., O widowiskach publicznych w starożytnym Rzymie, Warszawa 1865.
• Wolski J., Historia starożytna w Uniwersytecie Jagiellońskim, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne” 1967, 139, 16, s. 52–53.
• Woźniak E., The portray of Spartacus in the works of C.K. Norwid and T. Lenartowicz, „Antiquitas” 1983, 10, s. 67–71.
• Wroczyński R., Pierwsze próby teorii wychowania fizycznego, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1970, 1, s. 3–10.
• Wrońska J., Archeologia w periodykach warszawskich w II połowie XIX w., Wrocław – Warszawa – Kraków 1989.
• Wrońska J., Problematyka i rola publikacji archeologicznych w periodykach od przełomu XIX/XX do 1918 roku, „Archeologia Polski” 1985, 30, 1, s. 193–226.
• Wrześniak M., Koloseum. Od rzymskiego amfiteatru do chrześcijańskiej świątyni, „Saeculum Christianum” 2000, 1, s. 199–219.
• Wrześniak M., Włochy w relacjach polskich podróżników z XVI i XVII w., „Saeculum Christianum” 2005, 1, s. 147–173.
• Young D.C., The Olympic Myth of Greek Amateur Athletics, Chicago 1984.
• Zaborniak S., Publikacje z dziedziny wychowania fizycznego i sportu z XIX w. i początków XX w. w zbiorach Biblioteki Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, [w:] J. Chełmecki (red.), Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu: wychowanie fizyczne i sport dzieci wiejskich i w małych miastach, t. 2, Warszawa 2008, s. 197–207.
• Zawadzki T., Joachim Lelewel jako badacz świata starożytnego, „Przegląd Historyczny” 1952, 43, s. 177–194.
• Ziemba K., Rzym Mickiewicza. Wokół listu A. Mickiewicza do Marii Mickiewiczówny z 19.12.1851 r., [w:] M. Kalinowska, B. Paprocka-Podlasiak (red.), Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans, Toruń 2003. s. 172–178.
• Ziółkowski A., Frołowicz T., Polska koncepcja wychowania fizycznego wg Jędrzeja Śniadeckiego, „Lider” 2001, 10, s. 4–7.
• Zowisło M., Rycerstwo jako mit heroiczny, „Roczniki Naukowe AWF w Krakowie” 1993, 26, s. 75–93.
• Zuchora K., Co nam dał Jędrzej Śniadecki?, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 2005, 10, s. 8–10.
• Zuchora K., Nauczyciel i wartości. Z filozofii kultury fizycznej i pedagogiki sportu, Warszawa 2009.
• Zujewski A., Jan St. Kostka Hryniewicz, [w:] J. Oko (red.), Z dziejów filologii klasycznej w Uniwersytecie Wileńskim, Wilno 1937, s. 396–425.
• Zumkeller A., s.v. Panvinio, [w:] Biographisch-bibliographisches Kirchenlexikon, Bd. VI. 1993. szp. 1486–1489.
• Żołądź D. Ideały wychowawcze doby staropolskiej (stanowe modele edukacyjne XVI i XVII wieku), Warszawa – Poznań 1990.
• Żukowska Z., Der Frauensport in polnischen Untersuchungen, „Weltrat für Sportwissenschaft und Körpererziehung” 1984, 7, s. 48–57.

Identyfikatory

DOI

10.16926/kf.2018.17.12