Spatial variabiity of actual soil moisture, pH and bulk soil electrical conductivity within the area of the former Oleszek Mill Pond basin

• Autorzy: Mendyk L. , Sykula M.

Warianty tytułu

PL

Zróżnicowanie przestrzenne wilgotności aktualnej, pH i przewodności elektrycznej gleb w niecce byłego stawu młyńskiego Oleszek

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of this study was to evaluate the spatial variability of actual soil moisture (SMa), pH and bulk soil electrical conductivity (ECa) of soil surface horizons in the former Oleszek Mill Pond basin. Water mills are one of the first hydro-technological constructions in Poland. They appeared at the turn of the XI and XII centuries and became common in the XIII century. Construction and operation of water mills had influenced the transformation of the natural environment around them. Especially subject to transformations were the relief and water conditions. This research includes measurements of SMa, pH and ECa in soil surface horizons (0–30 cm). Actual soil moisture and bulk soil electrical conductivity were measured in situ using TDR Field Operated Meter – Easy Test FOM/mts and pH using CP-105 ELMETRON field pH-meter in 49 points located within the former mill pond basin. Differentiation of moisture, pH, and bulk soil electrical conductivity shows variability of the surface layer of the sediments accumulated in the former mill pond basin. On the other hand, the surface layer of the sediments does not show differences with regard to the division of the basin on the proximal, middle or distal part. The observed variability of spot-occurring extreme values is associated with the microrelief formed after the period of mill pond functioning (levees) or caused by local factors strongly modifying the surface of the biogenic plain within the basin, such as the seepages of water at the edge of the former water body.

PL

Celem badań było określenie zróżnicowania przestrzennego wilgotności aktualnej (Wa), pH i przewodności elektrycznej (ECa) w powierzchniowych poziomach glebowych w niecce byłego stawu młyńskiego Oleszek. Młyny wodne to jedne z pierwszych budowli hydrotechnicznych w Polsce. Pojawiły się już na przełomie XI i XII wieku, natomiast upowszechniły się w XIII wieku. Budowa i funkcjonowanie młynów wodnych znacznie wpłynęła na przekształcenie środowiska przyrodniczego w ich otoczeniu, przede wszystkim na zmiany rzeźby terenu i warunków wodnych. Badania obejmowały pomiary Wa, pH i ECa w powierzchniowej warstwie gleby (0–30 cm). Pomiary wykonano za pomocą metody TDR aparatem Field Operated Meter – Easy Test FOM/mts w 49 punktach zlokalizowanych w obrębie niecki byłego stawu młyńskiego Oleszek. Zróżnicowanie wyników Wa, pH i ECa wskazuje na znaczną zmienność przestrzenną powierzchniowej warstwy osadów zakumulowanych w niecce byłego stawu młyńskiego. Powierzchniowa warstwa osadów budujących analizowaną nieckę nie wykazuje jednak różnic w odniesieniu do podziału niecki na część proksymalną, środkową i dystalną. Zaobserwowane różnice mają postać punktowo występujących wartości ekstremalnych związanych z mikrorzeźbą powstałą po zakończeniu funkcjonowania stawu (wały brzegowe), lub wywołane są z lokalnymi czynnikami silnie modyfikującymi powierzchnię równiny biogenicznej w obrębie niecki takimi jak wysięki wód w strefie krawędziowej niecki.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Polish Journal of Soil Science
• Rocznik: 2014
• Tom: 47
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.17-25,fig.,ref.

Twórcy

autor

Mendyk L.

• Department of Soil Science and Landscape Management, Faculty of Earth Sciences, Nicolaus Copernicus University in Torun, Lwowska 1, 87–100 Torun, Poland

autor

Sykula M.

• Department of Soil Science and Landscape Management, Faculty of Earth Sciences, Nicolaus Copernicus University in Torun, Lwowska 1, 87–100 Torun, Poland

Bibliografia

• [1] B a r a n o w s k i B.: Polskie Młynarstwo. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa-Kraków-Gdańsk, 144, 1977.
• [2] B e d n a r e k R., D z i a d o w i e c H., P o k o j s k a U., P r u s i n k i e w i c z Z.: Badania ekologiczno-gleboznawcze. Polskie Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 344.
• [3] B r y k a ł a D.: Uwarunkowania przyrodnicze lokalizacji młynów wodnych w zlewni Skrwy. In: Przemiany środowiska przyrodniczego Polski i jego funkcjonowanie (Ed.: K. German, J. Balon). IG i G P UJ, PAEK, Kraków, 164–171, 2001.
• [4] B r y k a ł a D.: Funkcjonowanie młynów wodnych w zlewni Skrwy. In: Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym (Ed.: B. Szwarczewski, E. Smolska). Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży, Warszawa, T.1, 19–22, 2002.
• [5] D a l t o n F. N., VAN GENUCHTEN M. T.: Geoderma, 36, 237, 1986.
• [6] D e m b i ń s k a M.: Przetwórstwo zbożowe a Polsce Średniowiecznej (X-XIV wiek). PAN, IHKM, Wyd. PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 270, 1973.
• [7] FAO: Guidelines for Soil Description. Fourth edition. FAO, Rzym, 97, 2006.
• [8] G a ł k a B., W i a t k o w s k i M.: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, Instytut Technologiczno- Przyrodniczy w Falentach, 10, 4(32), 53, 2010.
• [9] G i e d r o j ć B., B o g d a A., K a s z u b k i e w i c z J.: Zesz. Nauk. AR, Wrocław, Melioracja XXXIV, 189, 69, 1990.
• [10] G i e d r o j ć B., K a s z u b k i e w i c z J., B o g d a A.: Zesz. Nauk. AR, Wrocław, Melioracja XL, 211, 117, 1992.
• [11] H u l i s z P.: Wybrane aspekty badań gleb zasolonych w Polsce. Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Toruń, 40, 2007.
• [12] IUSS Working Group — FAO: WRB-World Reference Base for soil resources 2014.World Soil Resources Report No. 106. FAO, Rzym, 181, 2014.
• [13] K a n i e c k i A.: Poznan. Dzieje miasta wodą pisane. Przemiany rzeźby i sieci wodnej. Cz. 1. Aquarius, Poznań, 240, 1993.
• [14] K a n i e c k i A.: Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geografia, 29, 103, 337, 1999.
• [15] K l i m e k K., Kocel K., Łokas E., Wachniew W.: Osady denne stawu w dolinie Rudy. Dorzecze górnej Odry. Zastosowanie metod kartograficznych i radioizotopowych w określaniu tempa sedymentacji. In: Człowiek w środowisku przyrodniczym – zapis działalności (Ed.: J.M. Waga, K. Kocel). PTG Oddział Katowicki, Sosnowiec, 74, 2003.
• [16] K o c e l K.: Stawy w dolinie Rudy (Górny Śląsk) jako wskaźnik antropogenicznych zmian krajobrazu. In: Przeobrażenia środowiska geograficznego w przygranicznej strefie górnośląsko-ostrawskiego regionu przemysłego. Mat. Symp. Polsko-Czeskiego. WNoZ UŚ, PK CKKRW, Sosnowiec, 57, 1995.
• [17] K o c e l K.: Osady denne stawów jako wskaźnik zmian zaistniałych w środowisku przyrodniczym doliny Rudy. In: Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”. Scripta Rudensia 7, Rudy Wielkie, 75, 1997.
• [18] K r e f t A.: Mała retencja – problemy i możliwości. In.: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych. Cz. 2. (Ed.: A. Kostrzewski). UAM, Zakład Geoekologii i Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, Stacja Geoekologiczna w Storkowie, Poznań, 41, 1999.
• [19] Ł a b a z B., B o g a c z A., Ż y m e ł k a R.: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 10, 4(32), 113, 2010.
• [20] Ł a b a z B., B o g a c z A.: Ochrona Środowiska i Z asobów Naturalnych, 49, 256, 2011.
• [21] Ł o ś M. J.: Gospodarka wodna. 38, 12, 99, 1978.
• [22] M a d e y s k i M., T a r n a w s k i M.: Ocena stanu ekologicznego osadów dennych wybranych małych zbiorników wodnych. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, PAN, Oddział w Krakowie, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, Nr 4/3, 107, 2006.
• [23] M i c h a l s k a G., S z p i k o w s k i J.: Akumulacja osadów w Stawie Młyńskim na Parsęcie (Storkowo, Górna Parsęta). In.: Funkcjonowanie geosystemów zlewni rzecznych. Cz. 2. (Ed.: A. Kostrzewski). UAM, Zakład Geoekologii i Monitoringu Środowiska Przyrodniczego, Stacja Geoekologiczna w Storkowie, Poznań, 131, 1999.
• [24] M o j i d M. A., W y s e u r e G. C. L., R o s e D. A.: Geotechnical and Geological Engrineering, 21, 243, 2003.
• [25] P o d g ó r s k i Z.: Wpływ budowy i funkcjonowania młynów wodnych na reźbę terenu i wody powierzchniowe Pojezierza Chełmińskiego i przyległych części Dolin Wisły i Drwęcy. Wyd. UMK, Toruń, 203, 2004.
• [26] S y p k a M., S z w a r c z e w s k i P., C i s z e w s k i D., Ł o k a s E., Wa c h n i e w P.: Osady wypełniające dna niecek dawnych stawów młyńskich – wybrane cechy teksturalne oraz tempo sedymentacji określane różnymi metodami (na przykładzie doliny rzeki Okrzeszy). In: Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym (Ed.: P. Szwarczewski, E. Smolska). Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa, 3, 137, 2007.
• [27] S z w a r c z e w s k i P.: Zapis naturalnych i antropogenicznych zmian środowiska przyrodniczego w okolicach Żyrardowa na przykładzie osadów wypełniających nieckę stawu młyńskiego. In: Człowiek w środowisku przyrodniczym – zapis działalności. (Ed.: J.M. Waga, K. Kocel). PTG Oddział Katowicki, Sosnowiec, 213, 2003.
• [28] T a r n a w s k i M., M i c h a l e c B.: Charakterystyka ilościowa i jakościowa osadów dennych zbiornika wodnego w Wilczej Woli. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, PAN, Oddział w Krakowie, Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi, 3(1), 31, 2006.
• [29] T a r n a w s k i M., B a r a n A., J a s i e w i c z Cz.: Proc. ECOpole, 6(1), 2012.
• [30] W a g a J. M.: Możliwości wykorzystanie basenów sedymentacyjnych w strefie zlewni Rudy do odtwarzania zapisu późno plejstoceńskich i holoceńskich zmian środowiska. In: Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym (Ed.: P. Szwarczewski, E. Smolska). Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży, Warszawa, 1., 139, 2002.

Identyfikatory

DOI

http://dx.doi.org/10.17951/pjss.2014.47.1.17