This article is a consideration on the issue of notions of the transportation network and its spatial structure. Differences between the network as an element of infrastructure and the network in the functional sense (e .g. network of public transportation lines) are discussed. Also possibilities are studied as to joint or separate studying of transportation in a given area, including also R. Domański's concept of units of public transportation networks. The author makes a review of various approaches to the issue of relations between the network and transportation system, being of the opinion that the system is superiour to the network. Treatment of the network in system categories results i describing its structure as distribution of elements of the network and interrelations occuring between them. The inteirrelations are of two kinds: formal and functional. Formal interrelations mean primarily distances and locations, and functional mean traffic and transported items. The article contains a review of methods to study individual elements of the network and interrelations between them. An important role here is played by graph methods though the topological approach despite its advantages also forces certain interpretation limitations. Painting to advantages of the system approach, and primarily to its stress on functional interrelations, the author states that it makes a basis for a multi-aspect analysis of the network, fuller than in traditional approaches.
Zastosowana metoda optymalizacji wiejskiego układu gruntowego bierze pod uwagę dwa podstawowe kierunki poprawy rozłogu działek i gospodarstw: przybliżenie gruntów do siedlisk oraz wielkość i kształt działek. Podstawą budowy modelu optymalizacyjnego jest podział kompleksów scaleniowych na niewielkie paski elementarne oraz określenie odległości tych pasków od siedlisk gospodarstw. Ostatecznym efektem procedury optymalizacyjnej jest kompletna mapa numeryczna nowego układu gruntowego pozwalająca na zestawienie wymaganej dokumentacji ewidencyjnej. Pracochłonne procesy przygotowania danych, budowy modelu oraz jego rozwiązania zostały zautomatyzowane przy pomocy odpowiednich programów komputerowych, co umożliwia praktyczne stosowanie tej metody. Przeprowadzona optymalizacja układu gruntowego we wsi Filipowice wykazała, że zmiana istniejącego układu gruntowego, tak by główny kierunek działek był równoległy do osi zabudowy umożliwia znaczne zmniejszenie długości i powierzchni dróg. Udział powierzchni dróg w całym obszarze wsi zmniejszył się w wyniku optymalizacji z 3 do 2% przy równoczesnym przybliżeniu gruntów do siedlisk o około 200 m i około czterokrotnym zmniejszeniu liczby działek.
Prezentowany artykuł przedstawia ocenę zmian wybranych parametrów przestrzennych gruntów wsi Barczków, na obszarze której w okresie od września 2008 do listopada 2011 r. przeprowadzono prace scaleniowe. Wieś Barczków o powierzchni 213 ha położona jest w gminie Szczurowa, powiat brzeski. W chwili obecnej zakończone zostały geodezyjne prace projektowe nad nowym układem gruntowym, co pozwala na porównanie go z układem dotychczasowym. Jednak do całkowitego zakończenia całego procesu faktycznego przekształcania struktury przestrzennej rozpatrywanej wsi niezbędna jest realizacja inwestycji związanych z budową nowych i unowocześnieniem istniejących elementów sieci transportowej wsi, które realizowane będą w ramach zagospodarowania poscaleniowego. Ocenie poddano zbiory danych o działkach i gospodarstwach, które charakteryzują układy gruntowe wsi Barczków przed i po scaleniu. Interpretacja uzyskanych wyników wskazuje na zauważalną poprawę struktury przestrzennej wsi, która widoczna jest najbardziej w ograniczeniu liczebności dużej grupy działek nie posiadających dotychczas dojazdu do drogi publicznej. Również stosunkowo nie-wielkie, chociaż korzystne zmiany zostały zaobserwowane w zakresie zmniejszenia liczebności działek ewidencyjnych w poszczególnych gospodarstwach. Zmniejszone zostały odległości pomiędzy gruntami gospodarstw a ich siedliskami, jednak zmiana ta jest niewielka, co związane jest z małym obszarem analizowanej wsi oraz zabudową skoncentrowaną w kilku punktach w jej centralnej części. Dotychczasowa struktura obszarowa gospodarstw pozostała praktycznie bez zmian, co wskazuje na brak na rozpatrywanym obszarze właścicieli gruntów, którzy chcieliby wykorzystać trwające postępowania scaleniowe dla znaczącego powiększenia powierzchni swojego gospodarstwa.
Struktura przestrzenna gospodarstw rolnych na większości obszaru Polski jest bardzo niekorzystna, w szczególności dotyczy to Polski południowej oraz południowo-wschodniej. Daleko idące zmiany wybranych parametrów tej struktury są najczęściej wynikiem prac scaleniowych, realizowanych zgodnie z zapisami ustawy o scalaniu i wymianie gruntów z dnia 26 marca 1982 roku. Jedną z najważniejszych przesłanek kwalifikujących dany obszar do przeprowadzenia na nim scalenia jest nadmierne rozdrobnienie gruntów, którego efektem jest duża liczba działek należących do poszczególnych gospodarstw, najczęściej powiązana z niewielka przeciętna powierzchnią takiej działki. Dane wykorzystywane przy wykonywaniu analiz rozdrobnienia gruntów pozyskiwane są najczęściej w wyniku przetworzenia części opisowej operatu ewidencji gruntów i budynków. Takie podejście może w niektórych przypadkach być źródłem nieprawidłowego opisu faktycznego stanu struktury przestrzennej gospodarstw na danym obszarze, co wykazano w prezentowanym artykule na przykładzie wsi Sękowa położonej w gminie Sękowa w powiecie gorlickim. Na jej obszarze można zaobserwować znaczne rozbieżności pomiędzy rozdrobnieniem gruntów wynikającym z analizy danych z ewidencji gruntów, a rozdrobnieniem faktycznym, którego wielkość oszacowano traktując sąsiadujące ze sobą grunty należące do jednego właściciela jako jedną działkę. Po przeanalizowaniu grupy dwudziestu gospodarstw o największej liczbie działek, różnica pomiędzy uzyskanymi tymi dwoma sposobami wartościami przedstawiającymi liczbę działek w gospodarstwie oraz przeciętną wielkość działki w gospodarstwie wyniosła 300% (wzrost przeciętnej powierzchni działki z 0.14 ha do 0.41 ha).
Nadmierne rozdrobnienie gruntów rolnych jest jednym z najważniejszych przeszkód uniemożliwiających racjonalne ich użytkowanie na dużej części obszaru Polski. W szczególności problem ten dotyczy południowo-wschodnich rejonów kraju. Narzędziem umożliwiającym kompleksową poprawę struktury przestrzennej gruntów na obszarach całych wsi są scalenia gruntów. Jego powszechne wykorzy-stanie jest jednak ograniczone dużymi kosztami oraz długim czasem trwania całej procedury. Artykuł przedstawia próbę oceny zmian struktury przestrzennej gruntów, która jest wynikiem zakończonego procesu scalenia gruntów we wsi Lipnica Wielka. Scalenie to rozpoczęło się w latach osiemdziesiątych XX wieku i w praktyce zostało zakończone dopiero w 2010 roku. Założono wtedy nową ewi-dencję gruntów oraz uaktualniono informacje o właścicielach gruntów zawarte w księgach wieczystych. Obszar scalenia charakteryzował się bardzo dużą po-wierzchnią opracowania oraz dużą liczbą działek, która w starym stanie wynosiła ponad 49 tysięcy. Liczba uczestników postępowania przekraczała dwa tysiące. W wyniku scalenia poprawiły się wszystkie istotne parametry rozłogu grun-tów gospodarstw. Dotyczy to zarówno znacznego zmniejszenia przeciętnej liczby działek w gospodarstwach, powiększenia ich powierzchni oraz likwidacji obszarów, które nie posiadały dostępu do drogi publicznej. W chwili obecnej najważniejszym problemem na obszarze wsi Lipnica Wielka jest pozyskanie środków finansowych na realizację wszystkich przewidzianych w projekcie dróg dojazdowych do zaprojektowanych działek.
Artykuł przedstawia wstępną próbę oceny efektów prac scaleniowych przeprowadzonych we wsi Łętownia w gminie Jordanów, gdzie pracami tymi objęto obszar 206 ha. Prace związane z opracowaniem projektu scalenia gruntów rozpoczęły się w 2006 roku i trwały 2 lata. W chwili obecnej zakończone zostały również wszystkie prace związane z zagospodarowaniem poscaleniowym. Scalenie gruntów na obszarze wsi Łętownia było pierwszym tego typu działaniem w województwie małopolskim finansowanym ze środków Unii Europejskiej. Ocenie poddano zbiory danych o działkach i gospodarstwach charakteryzujące układy gruntów przed i po scaleniu. Otrzymane wyniki wskazują na istotną poprawę struktury przestrzennej, w szczególności w zakresie zmniejszenia liczby działek w gospodarstwach i powiększenia tym samym ich przeciętnej powierzchni. Stosunkowo niewielka poprawa została zaobserwowana w zakresie zmniejszenia odległości pomiędzy działkami a siedliskami. Wyeliminowano natomiast występowanie działek pozbawionych kontaktu z drogą publiczną, które to zjawisko dotyczyło większości rozpatrywanego obszaru w okresie poprzedzającym scalenie.