Wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego stanowi jedno z podstawowych kryteriów używanych dla charakteryzowania gospodarstwa rolnego w UE. Jest ona określana na podstawie sumy wartości standardowych nadwyżek bezpośrednich (SGM - Standard Gross Margin) wszystkich działalności występujących w gospodarstwie. Celem niniejszego opracowania była próba ukazania wpływu wielkości ekonomicznej na kształtowanie się pozycji konkurencyjnej gospodarstw. Materiałem badawczym są dane dotyczące wyników produkcyjno-ekonomicznych osiąganych w 45 gospodarstwach zlokalizowanych w trzech powiatach województwa mazowieckiego.
Podjęto próbę ukazania zakresu oddziaływania czynników różnicujących poziom wsparcia gospodarstw środkami UE. Szczegółowej analizie poddano płatności bezpośrednie i płatności dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Ich wielkość rozpatrywano w relacji do dochodu z gospodarstwa rolniczego.
Tempo przemian agrarnych w rolnictwie polskim jest powolne. W latach 1996-2004 liczba gospodarstw zmniejszyła się o 9,3%. W strukturze agrarnej nadal dominują gospodarstwa małe do 5 ha. Ich udział wynosi 72,7%. W krajach UE gospodarstwa do 5 ha stanowią 57,6%. Średni obszar badanego gospodarstwa wynosił 7,8ha. Obszar okazał się istotnym czynnikiem różnicującym wartość produkcji końcowej i towarowej. W przypadku dochodu rolniczego skala zróżnicowania pomiędzy grupami obszarowymi była jeszcze większa.
Płatności bezpośrednie do gruntów rolnych funkcjonują w ramach pierwszego filaru Wspólnej Polityki Rolnej UE. Podstawową funkcją tej formy finansowania jest wsparcie dochodów z działalności rolniczej. Materiałem badawczym są dane dotyczące sytuacji produkcyjno-ekonomicznej w 32 gospodarstwach zlokalizowanych w dwóch powiatach województwa mazowieckiego.
Wartość środków trwałych okazała się czynnikiem istotnie wpływającym na poziom i zróżnicowanie dochodów w badanych gospodarstwach rolniczych. Obserwowana była zależność, iż wraz ze wzrostem wartości środków trwałych w gospodarstwie zwiększał się poziom zarówno dochodu z gospodarstwa rolniczego, jak i dochodu ogólnego rodziny rolniczej. Najwyższy udział dochodów pozarolniczych w dochodzie ogólnym występował w gospodarstwach o najniższej wartości środków trwałych.
Zakres zróżnicowania ukazano na przykładzie regionu Mazowsza i Podlasia. Podstawową kategorią ekonomiczną był dochód z gospodarstwa rolniczego. Obliczeń tej kategorii dochodu dokonano metodą stosowaną w europejskim systemie rachunkowości rolnej FADN (Farm Accountancy Date Network). Analizowanymi czynnikami wpływającymi na zróżnicowanie sytuacji dochodowej były: wielkość ekonomiczna gospodarstwa, typ rolniczy i obszar gospodarstwa.