The paper deals with the influence of main spatial characteristics of a field extent such as area, length and width, on cultivation costs. Performed analysis allowed to determine proper parameters of a field extent i.e. parameters whose further improvement generates insignificant lowering of cultivation costs. The parameters depend on the function describing cultivation costs, namely on the occurrence of minima and horizontal asymptotes. The determined parameters were based on general tendencies ruling the relationships in question. For a properly formed field on which low and medium tractors are used, the following values for the proper parameters were found: more than 150 to 250 m of length, over 30 to 70 m of width and the area bigger than 1 to 2 ha.
The developed method of optimisation of land system in rural areas is mainly focused on the two directions of improvement in spatial distribution of land parcels and farms: bringing the parcels closer to their main sites as well as the area and the shape of parcels. The optimisation model was worked out by dividing of the land property integration complexes into small elementary strips and then determining the distance of these strips from the farms’ sites. As a result of the optimisation procedure, the complete numerical map of the new land system was prepared, making it possible to set up the required documentation files. The labour-consuming processes of data collection, developing and resolving the model were automated by the use of suitable computer programmes, which allowed for the application of this method in practice. The principles of the optimisation of the rural land system were presented on the example of the Filipowice village, situated near Kraków. As a result of the application of the optimisation method, inter alia, the average area of a parcel increased fourfold and a parcel was brought closer to its main site by above 30% on average.
Praca dotyczy zasad określania sposobów dostępności do działek z dróg. Konieczność zapewnienia dojazdu do każdej działki ogranicza możliwości przebiegu dróg do dwu przypadków. Między sąsiednimi drogami może występować jeden lub dwa rządy działek, co określane jest jako dostęp jednostronny i obustronny. W pracy wykazano, że w przypadku działek krótkich do około 150 m , niezależnie od ich powierzchni, powinien występował dostęp jednostronny. W układach działek o długościach większych, drogi należy tak projektować, aby zapewniały do nich obustronny dostęp. Przedstawione zasady mogą być przydatne przy korektach sieci drogowej bez zmiany rozłogów działek.
Celem optymalizacji przydziału działek do gospodarstw jest minimalizacja odległości gruntów od zabudowań gospodarczych. Uzyskiwany w procesie optymalizacji przydział działek do gospodarstw nie jest określony jednoznacznie. Przydział ten ma w dużym stopniu charakter przypadkowy i wymaga zastosowania odpowiednich korekt. W artykule przedstawiono trzy korekty rozwiązania optymalnego, które dotyczą zbędnego przemieszczania działek w gospodarstwach, zmniejszania ich liczby oraz usuwają nadmierne przyrosty odległości uprawianych gruntów od zabudowań gospodarczych. Opracowane korekty przedstawiono na przykładzie wsi Wojków. Po dokonanej korekcie gospodarstwa zachowują w możliwie największym stopniu działki, które należały do nich przed optymalizacją, składają się z najmniejszej liczby działek i nie wykazują zbędnego przyrostu odległości z siedlisk gospodarstw do gruntów. Skorygowane przydziały działek do gospodarstw mogą być przydatne nie tylko do określania rozmieszczenia gruntów gospodarstw w wydzielonych kompleksach projektowych przy ich scalaniu, ale także do opracowywania wymian działek między gospodarstwami, umożliwiających zbliżenie gruntów do siedlisk.
W artykule przedstawiono podstawowe zasady przydziału działek do gospodarstw uwzględniające przebieg stref różnic odległości z siedlisk do działek i rozgraniczających je linii równych różnic odległości. Zarówno granice rozpatrywanych stref jak i zasięgi ich obszarów stanowią istotną przesłankę dla kształtowania właściwego przydziału gruntów do gospodarstw. Warunkiem poprawności przydziału działek do dwu wybranych gospodarstw jest występowanie działek obu gospodarstw tylko w jednej strefie różnic odległości, która oddziela działki należące do tych gospodarstw. Przez tę strefę oddzielającą przebiega również linia równych różnic odległości rozdzielająca działki obu gospodarstw w przypadku ich najkorzystniejszego położenia względem siedlisk. Wykorzystane w tym opracowaniu przykłady optymalizacji rozmieszczenia gruntów gospodarstw oraz przebiegu linii równych różnic odległości z siedlisk do działek i zasięgi stref odległości dotyczą dwu gospodarstw położonych we wsi Filipowice.
Odległość od siedliska jest jedną z podstawowych cech rozłogu działki, określającą jej położenie w gospodarstwie. Potrzeba ustalenia tej odległości występuje zwłaszcza w przypadku podejmowania decyzji o dokonaniu przeobrażeń gruntowych, między innymi scalenia gruntów. Oszacowanie odległości działki od siedliska jest czynnością pracochłonną, ale może być usprawniona, a nawet zautomatyzowana w przypadku przedstawienia mapy ewidencyjnej w formie mapy numerycznej. W artykule omówiono problematykę dotyczącą wyodrębniania sieci drogowej we wsi i jej przedstawiania w postaci grafu opisującego możliwości przejazdu z siedlisk do uprawianych działek. Graf sieci drogowej jest jedną z wyjściowych danych wymaganych do zautomatyzowanego określania odległości gruntów od siedlisk.