Kuraki leśne Tetraoninae Beskidów Wyspowego i Makowskiego oraz przyległych pogórzy

• Autorzy: Kajtoch L. , Matysek M. , Skucha P.

Warianty tytułu

EN

Forest grouses Tetraoninae of Beskid Wyspowy and Beskid Makowski Mountains and adjacent foothills

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat występowania kuraków leśnych: jarząbka Bonasa bonasia, cietrzewia Tetrao tetrix i głuszca T. urogallus w Beskidach Wyspowym i Makowskim oraz na Pogórzach Wielickim i Wiśnickim. Wykorzystano wyniki obserwacji autorów w terenie, informacje uzyskane od służb leśnych i myśliwych oraz dane z piśmiennictwa z lat 1996–2010. Zasięg jarząbka obejmuje większość omawianego terenu, jednak najliczniejszy jest on w Beskidach. Stan liczebny szacuje się na 1700–2300 osobników, czyli około 6% karpackiej populacji tego gatunku. Cietrzewie (< 10 os.) napotkano jedynie w centralnej części Beskidu Wyspowego i odnotowano jedno stwierdzenie w Beskidzie Makowskim. Głuszce (10–12 osobników) zasiedlają jedynie centralną część Beskidu Wyspowego, a pojedyncze ptaki były notowane sporadycznie także w Beskidzie Makowskim. Głównymi zagrożeniami dla populacji kuraków leśnych są: przebudowa drzewostanów ze świerkowych na jodłowo-bukowe, intensyfikacja turystyki, lokalizacja infrastruktury turystycznej w ostojach ptaków, zabudowa stoków oraz presja drapieżników. W celu ochrony populacji kuraków leśnych konieczne jest zachowanie miejsc ich bytowania oraz włączenie Ostoi Ptaków IBA „Beskid Wyspowy” do sieci Natura 2000

EN

The paper presents occurrence of forest grouses: Hazel Grouse Bonasa bonasia, Black Grouse Tetrao tetrix and Western Capercaillie T. urogallus in the Beskid Wyspowy Mts, Beskid Makowski Mts, Wielickie Foothills and Wiśnickie Foothills. Authors’ field data, information from forest services and hunters as well as literature data from the years 1996–2010 were used. Compact range of Hazel Grouse included almost all studied area, however it was most numerous in the Beskids. Jointly 1700–2300 individuals occupied the area (about 6% of population from the Polish Carpathians). Black Grouses (<10 ind.) were noted only in central part of the Beskid Wyspowy Mts and once in the Beskid Makowski Mts. Similarly, Capercaillies (10–12 ind.) occupied central part of the Beskid Wyspowy Mts, and were also occasionally seen in the Beskid Makowski Mts. Main threats for grouses populations, mainly Capercaillies, are: changes of spruce forests into fir-beech forests, intensification of tourism, localization of touristic infrastructure in birds refugees and raptors pressure. For effective conservations of grouses populations it is needed to protect their refugees and incorporate Important Bird Area “Beskid Wyspowy Mts” into Nature 2000 network.

Słowa kluczowe

PL

Beskid Makowski; Beskid Wyspowy; Bonasa bonasia; Pogorze Karpackie; Tetrao tetrix; Tetrao urogallus; Tetraonidae; cietrzew; gluszcowate; gluszec; jarzabek; kuraki; kuraki lesne; ochrona populacji; ptaki; ptaki lesne; wystepowanie; zageszczenie populacji; zagrozenia populacji

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2011
• Tom: 67
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.27-38,rys.,tab.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Kajtoch L.

• Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt, Polska Akademia Nauk, ul.Sławkowska 17, 31-016 Kraków

autor

Matysek M.

autor

Skucha P.

Bibliografia

• Bergmann H.H., Klaus S., Müller F. Wiesner J. 1982. Das Haselhuhn Bonasa bonasia. Die Neue Brehm-Bücherei, Wittenberg, Lutherstadt.
• Bonczar Z. 1992. Karpacka populacja jarząbka Bonasa bonasia (L., 1758) i możliwości oddziaływania na nią. Zesz. Nauk. AR im. H. Kołłątaja w Krakowie, Kraków (rozpr. hab.).
• Bonczar Z. 2008. Wykrywanie w terenie i szacowanie liczebności jarząbka. Monografia pokon- ferencyjna „Ochrona kuraków leśnych” I Międzynarodowej Konferencji „Ochrony Kuraków Leśnych” Janów Lubelski 2007. Wyd. CILP, Warszawa: 76-78.
• Bonczar Z. 2009. Jarząbek Bonasa bonasia. W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. Monitoring ptaków lęgowych - poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa: 282-291.
• Cichocki W, Głowacz M., Pawlikowski P, Zięba F. 2008. Rozmieszczenie i liczebność cietrzewia i głuszca w województwie małopolskim - stan na 2003 rok. Konferencja „Ochrony Kuraków Leśnych” Janów Lubelski 2007. Wyd. CILP, Warszawa: 56-70.
• Eberhardt L.L. 1968. A preliminary appraisal of line transects. J. Wildl. Manag. 32: 82-88.
• Głowaciński Z., Profus P. 2007. Głuszec Tetrao uro- gallus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.) 2007. Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 44-45.
• Głowaciński Z. 1991. Ekologiczny zarys awifauny zlewni Kamienicy w Gorcach i Beskidzie Wyspowym (Karpaty Zachodnie). Ochr. Przyr. 49 (II): 175-196.
• Głowaciński Z. 2001. Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL, Warszawa.
• Jamrozy G. 1991. Występowanie głuszca Tetrao uro- gallus (L.), cietrzewia Tetrao tetrix (L.) i jarząbka Bonasa bonasia (L.) w polskich Karpatach. Prz. Zool. 36: 187-192.
• Jamrozy G. 1995. Głuszec i cietrzew w Karpatach. Łowiec Polski 4/95: 8-9.
• Kajtoch Ł. 2002. Awifauna Pogórza Wielickiego i Podgórza Bocheńskiego - zagrożenia i propozycja ochrony. Chrońmy Przyr. Ojcz. 58 (3): 38-54.
• Kajtoch Ł., Piestrzyńska-Kajtoch A. 2006. Awifauna środkowej części BeskiduWyspowego - propozycje ochrony. Chrońmy Przyr. Ojcz. 62 (3): 33-46.
• Kajtoch Ł., Szczygielski M., Wieczorek P., Figarski T 2008. Mogielica - projektowany rezerwat faunistyczny w Beskidzie Wyspowym. Chrońmy Przyr. Ojcz. 64: 10-24.
• Kamieniarz R. 2002. „Cietrzew.” Monografie przyrodnicze. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin.
• Keller M., Felger A.F., Pałucki A., Piotrowska M., Szymkiewicz M., Zawadzka D., Zawadzki J. (mscr.) 2000. Wpływ gospodarki leśnej na populacje głuszca Tetrao urogallus i cietrzewia Tetrao tetrix. Opracowanie dla Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Warszawa.
• Kondracki J. 2000. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• Kozłowski P. 1965. Ptaki obserwowane w okolicach Mszany Dolnej w Beskidzie Wyspowym. Materiały do awifauny Polski. III. Acta Orn. 9 (3): 155-164.
• Markowski J., Szymkiewicz M. 2007. Cietrzew Te- trao tetrix. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.) 2007. Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 42-43.
• Montadert M., Leonard P 2004 First results of a hazel grouse population study in the south-eastern French Alps. Newsletter of the WPA/BirdLife/ Species Survival Commission Grouse Specialist Group. Issue 28 - November 2004.
• Swenson J.E. 1991. Evaluation of a density index for territorial male Hazel Grouse Bonasa bonasia in spring and autumn. Ornis Fenn. 68: 57-65.
• Tomiałojć L., Stawarczyk T 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP „pro Natura”, Wrocław.
• Walasz K., Mielczarek P. (red.) 1992. Atlas ptaków lęgowych Małopolski 1985-1992. Biol. Silesiae, Wrocław.
• Walasz K. (red.) 2002. Atlas ptaków zimujących Małopolski. Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne, Kraków.
• Wilk T., Krogulec J., Chylarecki P. (red.) 2010. Ostoje ptaków w Polsce. OTOP. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Wiltowski J. 1966. Rozmieszczenie i liczebność jarząbka Tetrastes bonasia (L, 1758) w południowej Polsce w roku 1966. Acta zool. cracov.
• Zawadzka D., Zawadzki J. 1999. Krajowa strategia ochrony i gospodarowania populacji głuszca. Ministerstwo Środowiska, Warszawa (mscr.).
• Zawadzka D., Zawadzki J. 2003. „Głuszec.” Monografie przyrodnicze, Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin.
• Żurek Z., Armatys P., Kotońska B. 2008. Sukcesy i niepowodzenia w realizacji projektu ochrony głuszca i cietrzewia w Karpatach Zachodnich na obszarze województwa małopolskiego. W: Monografia pokonferencyjna „Ochrona Kuraków Leśnych”, Janów Lubelski, 16-18 października 2007 r. Wyd. CILP, Warszawa: 160-174.