Obecność muflonów Ovis aries musimon w Polsce - czy to naprawdę konieczne?

• Autorzy: Szczesniak E.

Warianty tytułu

EN

Presence of mouflons Ovis aries musimon in Poland - is it really necessary?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Muflony Ovis aries naturalnie występują w Azji, gdzie obecnie uznane są za narażone na wymarcie. Muflon jest przodkiem owcy domowej. Udomowione muflony sprowadzono 6000 lat p.n.e. na wyspy śródziemnomorskie, gdzie uciekły z hodowli i zdziczały lub były celowo wsiedlone. Wykształciły się dwie odmiany: cypryjska i europejska, klasyfikowane obecnie jako rasy owcy domowej. W obecnych granicach Polski sprowadzono muflony europejskie na początku XX wieku, by wzbogacić ofertę zwierząt łownych. Obecnie wiadomo, że muflon jest gatunkiem nieprzystosowanym do naszego klimatu - bez pomocy człowieka zimą głoduje, ulega degeneracji genetycznej i negatywnie wpływa na cenne, rodzime siedliska. Przyczynia się do ubożenia runa, zaniku wyspecjalizowanych gatunków leśnych i naskalnych, osłabienia naturalnego odnowienia lasu i uruchomienia procesów erozji stokowej. W polskich Sudetach obserwowano niszczenie i zanik siedlisk naskalnych chronionych w ramach sieci Natura 2000 (kody siedlisk: 6110, 8150, 8160, 8220, 8230) oraz dewastację specyficznej ciepłolubnej postaci lasu lipowo-klonowego (9180, siedlisko priorytetowe Natura 2000). Ustawa o prawie łowieckim (1995), mająca na celu m.in. zachowanie populacji zwierząt łownych, jest w kilku kwestiach sprzeczna z ustawą o ochronie przyrody (2004, 2008) i Dyrektywą Siedliskową UE (1992), zakazujących introdukcji gatunków obcych do naturalnych siedlisk, zwłaszcza tzw. taksonów szkodliwych.

EN

Mouflons Ovies orientalis are native in Asia. Wild species and its subspecies are classified as vulnerable (IUCN 2010). Mouflons are recognized to have been introduced by humans to Mediterranean islands about 6000 B.C. Animals escaped from husbandry and naturalized. In effect of isolation two forms have been developed there, European and Cyprian mouflons (wild sheeps); such taxa should be included in the domestic species (Ovis aries). Numerous and diversified research taken in last 20 years made European mouflon one of the best studied European ungulate. Mouflon has similar food-niche to reed deer and is its competitive species. Mouflons were introduced into Poland in the beginning of 20th century to enrich the offer of hunted animals. It is not adapted to climate of Poland, without human help dies of hunger and frost in cold winter. Moreover, isolated populations degenerate and effect of inbreeding is more or less negative, up to degeneration of horns observed in population in the Sowie Mountains which is finally lethal. The mouflons negatively affect native habitats and cause decreasing of the herb layer diversity, disappearance of specialized forest and rupicolous plant species, disappearance of natural forest renewal and start of erosion of slopes. In the Polish Sudeten Mts., we observed fragmentation and disappearance of rupicolous habitats of Natura 2000 (code 6110, 8150, 8160, 8220, 8230) and destruction of thermophilous form of linden-maple forest (9180, priority Natura 2000 habitat). Mouflons are officially included into chase game in Poland. Polish Hunting Act (1995) orders the duty of keeping populations of hunted animals and in case of mouflons it is contrary to Nature Conservation Act (2005) and European Union Habitats Directive (1992), which forbid introduction of alien species into native habitats.

Słowa kluczowe

PL

gatunki obce; introdukcja gatunku; muflon; Ovis musimon; Polska; Sudety; zagrozenia ekologiczne; Europejska Siec Ekologiczna Natura 2000

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2011
• Tom: 67
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.99-117,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Szczesniak E.

• Zakład Bioróżnorodności i Ochrony Szaty Roślinnej, Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski, ul.Kanonia 6/9, 50-328 Wrocław

Bibliografia

• Bertolino S., di Montezemolo N.C., Bassano B. 2009. Food-niche relationships within a guild of alpine ungulates including an introduced species. J. Zool. 277: 63-69.
• Brachmański A. 2011a. Rogata owca Gór Sowich. Łowiec Polski 2: 9-15.
• Brachmański A. 2011b. Nie damy wytępić muflona - rozmowa z Andrzejem Tetke, łowczym okręgowym PZŁ w Wałbrzychu. Łowiec Polski 2: 16-17.
• Chytrý M., Danihelka J. 1993. Long-term changes in the field layer of oak and oak-hornbeam forests under the impact of deer and mouflon. Folia Geobot. Phytotax. 28: 225-245.
• Chytrý M., Kučera T., Koči M. (red.). 2001. Katalog biotopů České republiky. Agentura ochrany přirody a krajiny ČR, Praha.
• Coltman D.W, O’Donoghue P., Jorgenson J.T., Hogg J.T., Strobeck C., Festa-Bianchet M. 2003. Undesirable evolutionary consequences of trophy hunting. Nature 426: 655-658.
• Coltman D.W, Pilkington J., Kruuk L.E.B., Wilson K., Pemberton J. 2001. Positive genetic correlation between parasite resistance and body size in a free living ungulate population. Evolution 55: 2116-2125.
• Cransac N., Valet G., Cugnasse J.-M., Rech J. 1997. Seasonal diet of mouflon (Ovis gmelini): comparison of population sub-units and sex-age classes. Rev. Ecol. (Terre Vie) 52: 21-36.
• Cugnasse J.-M. 1988. Les cornes, une cause de mortalite chez le mouflon de Corse (Ovis ammon musimon). Bull. Mens. O.N.C. 128: 27-29.
• Čermák P., Mrkva R. 2003. Browsing damage to broadleaves in some national reserves (Czech Republic) in 200-2001. Ekologia 22: 132-241.
• Dyrektywa 1992. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku, w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory [http://na- tura2000.mos.gov.pl.natura2000/pl/?s=42].
• Frąckowiak W, Furtek J., Kolecki M., Wojciechowski J. 2007. Badania telemetryczne nad wybiórczością siedlisk leśnych przez muflony (Ovis musimon Schreber) w Górach Sowich. W: Bobek B., Płaksej A., Frąckowiak W., Merta D. (red.). Gospodarka łowiecka i ochrona populacji dzikich zwierząt na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu. Lasy Państwowe, Wrocław: 85-102.
• Gabryś G. 2006. Zooglobalizacja - zagrożenie faun lokalnych. Uniwersytet Zielonogórski, grudzień 2006/styczeń 2007: 11-13.
• Gaillard J.-M., Festa-Bianchet M., Yoccoz N.G., Loison A., To'igo C. 2000. Temporal variation in fitness components and population dynamics of large herbivores. Ann. Rev. Ecol. Syst. 31: 367-393.
• Garel M., Cugnasse J.-M., Maillard D., Gaillard J.-M., Hewison J.M., Dubray D. 2007. Selective harvesting and habitat loss produce long-term life history changes in a mouflon population. Ecol. Appl. 17: 1607-1618.
• Gentry A., Clutton-Brock J. Groves C.P. 1996. Case 3010. Proposed conservation of usage of 15 mammal specific names based on wild species which are antedated by or contemporary with those based on domestic animals. Bull. Zool. Nomencl. 53: 28-37.
• Gentry A., Clutton-Brock J., Groves C.P. 2004. The naming of wild animal species and their domestic derivatives. J. Archaeol. Sci. 31: 645-651.
• Głowaciński Z., Pawłowski J. 2008-2010. Księga gatunków obcych inwazyjnych w faunie Polski. Podsumowanie i komentarz. IOP PAN [www. iop.krakow.pl/gatunkiobce/default.asp?nazwa- =pods&je=pl].
• Grulich I. 1978. K záchraně květeny a zvířeny Pavlovských vrvhů. Vesmir 57: 106-110.
• Heroldová M. 1988. The diet of mouflon (Ovis musimon) outside the growing period 1983-1984. Folia Zool. 37: 309-318.
• Heroldová M. 1996. Dietary overlap of three ungulate species in the Palava Biosphere Reserve. For. Ecol. Manage. 88: 139-142.
• Heroldová M., Homolka M., Kamler J., Koubek P., Forejek P. 2007. Foraging strategy of mouflon during the hunting season as related to food supply. Acta Vet. 76: 195-202.
• Hiendleder S., Kaupe B., Wassmuth R. 2002. Molecular analysis of wild and domestic sheep questions current nomenclature and provides evidence for domestication from two different subspecies. Proc. R. Soc. Lond. B. 269: 893-904.
• Hiendleder S., Lewalski H., Wassmuth R., Janke A. 1998a. The complete mitochondrial DNA sequence of the domestic sheep (Ovis aries) and comparison with the other major ovine haplo- type. J. Mol. Evol. 47: 441-448.
• Hiendleder S., Mainz K., Plante Y., Lewalski H. 1998b. Analysis of mitochondrial DNA indicates that domestic sheep are derived from two different ancestral maternal sources: no evidence for contributions from urial and argali sheep. J. Hered. 89: 113-120.
• Homolka M. 1993. The food niches of three ungulate species in a woodland complex. Folia Zool. 42: 193-203.
• Homolka M. 1996. Foraging strategy of large herbivores in forest habitats. Folia Zool. 45: 127-136.
• Huruk S. 1995. Introdukcja i zanik muflona Ovis ammon w Świętokrzyskim Parku Narodowym. Chrońmy Przyr. Ojcz. 51: 90-94.
• Kamieniarz R. 1993. Mieszkańcy nielicznych polskich łowisk - muflon i jeleń sika. Łowiec Polski 12: 8-9.
• Kącki Z., Dajdok Z., Szczęśniak E. 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. W: Kącki Z. (red.). Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Inst. Biol. Roślin, Uniwersytet Wrocławski. PTPP „ProNatura”, Wrocław: 9-65.
• Kwiatkowski A. 2010. Pułapka na muflony. Echa Leśne 12: 10-13.
• Lövei G.L. 1997. Global change through invasions. Nature 388: 627-628.
• Łabędzki L., Dziubacki A., Bobek B., Merta D. 2007. Łowieckie rejony hodowlane. W: Bobek B., Płak- sej A., Frąckowiak W, Merta D. (red.). Gospodarka łowiecka i ochrona populacji dzikich zwierząt na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu. Lasy Państwowe, Wrocław: 23-45.
• Łowiecki Dziennik Myśliwych [dziennik.lowiecki. pl]. Forum dyskusyjne: Introdukcja muflona. 10.12.2006 r.
• Nowakowski P., Chudoba K., Piasecki M. 2009. European mouflon (Ovis orientalis musimon Schre- ber, 1782) in the ecosystem of Lower Silesia. Ann. UMCS, sect. EE. 27: 7-13.
• Pax F. 1925. Die Wirbeltierfauna von Schlesien. Gebrüder Borntraeger, Berlin.
• Perzanowska J. 2010. Podgórskie i wyżynne rumowiska wapienne. W: Mróz W. (red.). Monitoring siedlisk przyrodniczych: przewodnik metodyczny. Cz. 1. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa: 189-198.
• Piasecki M. 2005. Charakterystyka owiec liniejących powstałych z krzyżowania muflona (Ovis orien- talia musimon Schreber, 1782) z owcą domową (Ovis orientalia aries Linnaeus, 1758). AR Wrocław (praca doktorska).
• Pleśniarski Z., Łabędzki L., Lenart J., Dzięcielski J., Wojciechowski J. 2007. Gospodarowanie populacją muflona (Ovis musimon Schreber) w Górach Sowich. W: Bobek B., Płaksej A., Frąckowiak W., Merta D. (red.). Gospodarka łowiecka i ochrona populacji dzikich zwierząt na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu. Lasy Państwowe, Wrocław: 75-84.
• Röhrs M. 1986. Ovis ammon musimon (Pallas, 1811) - Mufflon. W: Niethammer J., Krapp F. (red.). Handbuch der Säugetiere Europas. Bd. 2. AULA-Verlag. Wiesbadaen: 435-449.
• Rozporządzenie 2004. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 w sprawie określenia gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną. Dz. U. Nr 168 (2004), poz. 1764.
• Rozporządzenie 2005a. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych. Dz. U.Nr 45 (2005), poz. 433.
• Rozporządzenie 2005b. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne. Dz. U. Nr 48 (2005), poz. 459.
• Rozporządzenie 2007. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 listopada 2007 w sprawie rocznych planów łowieckich i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych. Dz. U. Nr 221 (2007), poz. 1646.
• Shackleton D.M. 1997. Wild sheep and goats and their relatives: status survey and conservation action plan for Caprinae. W: Shackleton D.M. (red.). Wild Sheep and Goats and Their Relatives. Status Survey and Conservation Action Plan for Caprinae, IUCN/SSC Caprinae Specialist Group, Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
• Sołtysiak Z., Bartczak R. 1991. Inwazja nicieni płucnych z rodziny Protostrongylidae u muflonów zamieszkujących Góry Sowie. Med. Wet. 47: 160-161.
• Stanová V., Valachovič M. (red.). 2002. Katalóg biotopov Slovenska. DAPHNE - Inštitút aplikovanej ekológie, Bratislava.
• Szczęśniak E. 2008. Disappearance of thermophilous flora and vegetation mosaics of open rocks in Polish Sudety Moutains. W: Kočárek P., Plášek V, Malachowá K., Cimalová Š. (red.). Environmental Changes and Biological Assesment IV. Scripta Facultatis Rerum Naturalium Universi- tatis Ostravensis, Ostrava 186: 331-336.
• Świerkosz K., Szczęśniak E., Reczyńska K. 2010. Skały wapienne i neutrofilne z roślinnością pionierską: Alysso-Sedion. W: Mróz W. (red.). Monitoring siedlisk przyrodniczych: przewodnik metodyczny. Cz. 1. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa: 95-105.
• Unar J., Křivánková N., Švanda J. 1991. Současný stav devastace přírodního prostředí v oboře na Pavlovských vrších. Zpr. Vlastiv. Muz. Olomouc. 267: 1-38.
• Ustawa 1995. Ustawa z dnia 13 października 1995 roku. Prawo łowieckie. Dz. U. Nr 147 (1995), poz. 713.
• Ustawa 2004. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody. Dz. U. Nr 92 (2004), poz. 880.
• Ustawa 2008. Ustawa z dnia 3 października 2008 roku o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw. Dz. U. Nr 201 (2008), poz. 1237.
• Valdez R. 2008. Ovis orientalis. W: IUCN 2010. IUCN Red List of Threatened Species. Wersja 2010.4 [www.iucnredlist.org], dostęp: 23 listopada 2010 r.
• Wilson D.E., Reeder D.M. 2005. Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore, MD, USA.
• Zarządzenie 2010. Zarządzenie nr 8 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu z dnia 15 lipca 2010 roku w sprawie uznania za rezerwat przyrody „Przełomy pod Książem k. Wałbrzycha”. Dz. Urz. Woj. 2010.134.2068.
• Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Czerwona lista roślin naczyniowych w Polsce. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W, Szeląg Z. (red.). Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Inst. Bot. im. W. Szafera, PAN, Kraków: 9-20.