Middle oligocene microfossils from the Polish lowlands: Their stratigraphical and paleogeographical significance

• Autorzy: Odrzywolska-Bienkowa E. , Pozaryska K. , Martini E.

Warianty tytułu

PL

Środkowooligoceńskie mikroskamieniałości z niżu polskiego i ich znaczenie stratygraficzne i paleograficzne

RU

Sredneoligocenovye mikrookamenelocti iz pol'skojj nizmennosti i iz stratigraficheskoe i paleogeograficheskoe znachenie

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Middle Oligocene foraminifer assemblage was found in core material from several drillings made in the north-western Poland. This assemblage, consisting of 74 species of both benthic and planktonic foraminifers, resembles that from the stratotype of septarian clays from FRG and GDR. Its Middle Oligocene age is confirmed by calcareous nannoplankton dating (NP 24). The foraminifer assemblage was related to that of the Middle Oligocene sea of the North-European furrow which transgressed Poland as far as the Mid-Polish Anticlinorium which became its eastern margin. Deposits of this age are represented by septarian clays in the Szczecin area and quartz-glauconitic sands in the south-western (Fore-Sudetic Monocline) and central Poland (Kujawy). The temperature of water this basin was relatively low.

PL

W okolicach Szczecina (wiercenie Szczecin IG 1) stwierdzono występowanie osadów środkowego oligocenu zawierających liczne gatunki otwornic. Badany zespół otwornic zawiera zarówno gatunki planktoniczne jak i bentoniczne wykazujące analogie do zespołów z osadów stratotypowych iłów septariowych Niemiec. Zespół ten był związany z morzem środkowego oligocenu bruzdy północno europejskiej, które objęło Polskę zachodnią aż do antyklinorium środkowo polskiego stanowiącego jej wschodnie obrzeżenie. Zamieszczona tu lista otwornic jest uzupełniona gatunkami pochodzącymi z równowiekowych osadów licznych otworów wiertniczych Instytutu Geologicznego z innych rejonów Polski. Badany zespół otwornic składa się z osobników drobnych o cienkich skorupkach. Cienkoskorupowość była spowodowana zarówno chemizmem środowiska (słaba wapnistość osadów) jak i niską temperaturą zbiornika. Zespół otwornic bentonicznych, zawierający ważny stratygraficznie gatunek Rotaliatina bulimoides (Reuss), przemawia za powstaniem osadu w strefie szelfowej basenu. Gatunki planktoniczne umożliwiły korelację osadów badanego obszaru z osadami wyższego rupelu NRD, RFN, Belgii i Holandii a także krajów pozaeuropejskich. Badany zespół otwornic planktonicznych jest w większym stopniu podobny do zespołów z Europy Zachodniej niż do zespołu z basenu majkopskiego, ZSRR. Wynikło to zapewne ze słabych kontaktów między morzem środkowo oligoceńskim bruzdy północno europejskiej a basenem majkopskim, oddzielonym lądowym obszarem hipotetycznym rygla mazursko-mazowieckiego. O istnieniu tej zapory utrudniającej połączenie wyżej wymienionych zbiorników wydają się świadczyć negatywne wyniki poszukiwań fauny morskiej w osadach środkowego oligocenu w Polsce północno wschodniej i wschodniej. Wiek osadów środkowo oligoceńskich określony na podstawie otwornic został poparty badaniami nannoplanktonu wapiennego (Zona Sphenolithus distentus NP 24). Omówiony w niniejszym opracowaniu zespół nannoplanktonu wykazuje ścisłe podobieństwa do zespołów występujących w iłach septariowych NRD i RFN.

RU

В окрестностях Щецина (скважина - Щецин IG I) обнаружено выступление осадков среднего олигоцена, содержащих многочисленные виды фораминифер. Исследованный сбор фораминифер содержит как планктонные, так и бентонные виды, проявляющие аналогию со сбором стратотиповых осадков септариевых глин Германии. Этот сбор был связан с морем среднего олигоцена северо-европейской борозды, которое охватывало Западную Польшу, вплоть до среднего польского антиклинориума, являющегося его восточным окаймлением. Представленный комплекс фораминифер дополнен видами, происходящими из осадков равного возраста обильних скважин Геологического Института в разных районах Польши. Исследованный сбор фораминифер состоит из мелких особей с тонкой скорупкой. Тонкость скорупки была вызвана как химизмом среды (слабая известковость осадков), так и низкой температурой бассейна. Коллекция бентонных фораминифер, содержащая стратиграфически важный вид Rotaliatina bulimoides (Reuss), указывает на образование осадка в шельфовой зоне бассейна. Планктонные виды позволяли сделать корреляцию осадков, исследуемого района с осадками верхнего рупеля ГДР, ФРГ, Бельгии и Голландии, а также из позаевропейских стран. Исследованный сбор фораминифер в большей степени подобный сборам из Западной Европы, чем до сбора из майкопского бассейна, СССР. Это объясняется слабыми контактами моря среднего олигоцена северо-европейской борозды и майкопского бассейна, разделённым материком гипотетичного мазурско-мазовецкого ригеля. О существовании этого порога, осложняющего связь выше названных бассейнов, по всей вероятности, свидетельствуют отрицательные результаты поисков морской фауны в осадках среднего олигоцена в северо-восточной и восточной Польше. Возраст осадков среднего олигоцена был определён на основании фораминифер, и он подтвердился при исследованиях известнякового наннопланктона (зона Sphenolithus distentus NP 24). Рассмотренный в настоящей статье сбор наннопланктона проявляет близкое сходство со сборами, выступающими в септариевых глинах ГДР и ФРГ.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1978
• Tom: 23
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.249-291,fig.,ref.

Twórcy

autor

Odrzywolska-Bienkowa E.

• Department of Stratigraphy, Institute of Geological, St.Rakowiecka 4, 00-975 Warsaw, Poland

autor

Pozaryska K.

• Institute of Paleobiology, Polish Academy of Sciences, Av.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

autor

Martini E.

• Geologisch-Paldontologisches Institut, Johann-Wolfgang-goethe Universitat, Senckenberg-Anlage 32-34, D-6000 Frankfurt am Main FRG

Bibliografia

• ANDREAE, A. 1884. Ein Beitrag zur Kenntnis de Elsässer Tertiärs. - Abh. Geol. Spec. Kte. Els.-Lothr., 2, 3, 1-239.
• AREŃ, B. 1957. Atlas Geologiczny Polski. Zagadnienie stratygraficzno-facjalne. Zesz. II. Trzeciorzęd 1:3 000 000 Warszawa.
• BANDY, O. L. 1949. Eocene and Oligocene Foraminifera from Little Stave Creek Clarke Country, Alabama. - Bull. Amer. Paleontol., 32, 131, 1-207.
• BARTENSTEIN, H. et al. 1962. Tertiär Norddeutsch1ands (in: Leitfossilien der Mikropaläontologie), 1-432 Berlin.
• BATJES, D. A. J. 1958. Foraminifera of the Oligocene of Belgium. - Kon. Belg. Inst. Naturw. Verh., 143, 1-188.
• BENEDEK, P. N. v. and MÜLLER, C. 1974. Nannoplankton-Phytoplankton-Korrelation im Mittel- und Ober-Oligozän von NW-Deutsch1and. - N. Jb. Geol. Paläont., Mh., 7, 385-397.
• BERTELS, A. 1975. Biostratigrafia de Paleogene en la Republica Argentina. - Rev. Esp. de Microp., 7, 3, 429-453.
• BETTENSTAEDT, F. 1949. Palliogeographie des nordwestdeutschen Tertiär mit besonderer Berücksichtigung der Mikropaläontologie. Erdöl und Tektonik in Nordwestdeutschland, 143-172.
• BOJARSKI, L. and MAREK, S. 1974. Gołdap IG-1, Trzeciorzęd. Profile głębokich otworów wiertniczych IG, 16, 72. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• BOLLI, H. M. 1957. The genera Globigerina and Globorotalia in the Paleocene-Lower Eocene Lizardspringformation of Trinidad. - B. W. J. U. S. Nat. Mus. Bull., 215, 61-82.
• BORNEMANN, J. G. 1855. Die Mikroskopische Fauna des Septarienthones von Hermsdorf bei Berlin. - Zeitschr. geol. Ges., 7, 307-371.
• BRAMLETTE, M. N. and WILCOXON, J. A. 1967. Middle Tertiary calcareous nannoplankton of the Cipero section, Trinidad, W. I. - Tulane Stud. Geol., 5, 93-132.
• BROTZEN, F. 1948. The Swedish Paleocene and its foraminiferal fauna. - Sver. Geol. Unders. ser. C., 493, 3-140.
• BUCHARDT, B. 1977. Oxygen isotope palaeotemperatures from the Danish Tertiary. A preliminary report. In: IGCP Project 124: The Nordwestern European Tertiary Basin. Report No. 2. 1-9.
• BUTT, A. A. 1966. Late Oligocene Foraminifera from Escornebeou, SW France, 1-106, Schotanus & Jens-Utrecht /NV/, Utrecht.
• CAUS, E. 1975. Bioestratigrafia del Eoceno medio y superior del Prepireneo catalán (y la zona de tránsito entre esta unidad y la cordillera prelitoral catalana). - Rev. Esp. Microp., 7, 2, 297-317.
• CAVELLIER, C. and POMEROL, CH. 1976. Les rapports entre le Bartonien et le Priabonien. Incidence sur la position de la limite Eocène supérieur. - Bull. Soc. Géol. France, C. R. Somm. Séances., 2, Suppl. Bull., 18, 2, 49-51.
• CIUK, E. 1972. Utwory paleogeńskie w rejonie szczecińskim. - Przegl. Geol., 11, 498-502.
• - 1973. Szczecin IG-1. Profile głębokich otworów wiertniczych IG, zesz. 6, 18-23.
• CLODIUS, G. 1922. Die Foraminiferen des obermiozänen Glimmertons in Norddeutschland mit besonderer Berücksichtigung der Aufschlüsse in Mecklemburg. - Archiv. Ver. Freunde. Natur. Meckl., 76-145.
• CUSHMAN, J. A. 1918. The Foraminifera of the Atlantic Ocean. - U. S. Nat. Mus. Bull. 104, 1-111.
• - and EDWARDS, P. G. 1937. Notes on the early described Eocene species of Uvigerina and some new species. - Contr. Lab. Foram. Res., 13, 54-61.
• - and OZAWA, Y. 1930. A monograph of the foraminiferal family Polymorphinidae recent and fossil. - Proe. U. S. Nat. Mus., 77, 6, 1-185.
• - and PONTON, G. M. 1932. An Eocene foraminiferal fauna of Wilcox Age from Alabama.-Contr. Cush. Lab. Foram, Res., 8, 3, 51-72.
• - and STAINFORTH, R. 1945. The Foraminifera of the Cipero Marl Formation of Trinidad British West Indies. - Cush. Lab. Foram. Res. Spec. Publ., 14, 1-75.
• DAM, A., TEN, and REINHOLD, T. 1942. Die stratigraphische Gliederung des niederländischen Oligo-Miozäns nach Foraminiferen (Mit Ausnahme von Süd Limburg). - Med. Geol. Stichting, C.-V., 2, 1-106.
• DIDKOVSKIJ, V. Ja and SATANOVSKAJA, Z. N. (ДИДКОВСКИЙ, В. Я., CATA-НОВСКАЯ, З. H.) 1970. Палеонтологический справочник 4. Фораминиферы миоцена Украины. Наукова Думка. 1-165. Киев.
• DROOGER, C. W. 1962. Les microfaunes de l'éocène-oligocène du Bassin Nordique. - Coll. sur le Paléog. II. Mém. Bur. Rech. Géol. Min., 28, 547-552.
• EAMES, F. E., BANNER, F. T., BLOW, W. H., CLARKE, W. J. 1962. Fundamentals of Mid Tertiary Stratigraphical correlations. 1-163, Cambridge.
• ELLERMANN, C. 1958. Foraminiferen aus dem Oligozän des Schachtes Kapellen bei Moers. - Fortschr. Geol. Rheinl. Westf., 1, 2, 205-214.
• ELLIS, B. F. and MESSINA, A. R. 1940. Catalogue of Foraminifera. - Amer. Mus. Nat. Hist. Spec. Publ. New York (cum suppl.).
• GALLOWAY, J. J. and HEMINWAY, C. E. 1941. The Tertiary Foraminifera of Porto Rico. - New York. Acad. Sci. Surv. Porto Rico and Virgin Islands, 21, 1-37.
• GAWOR-BIEDOWA, E. 1973. Stratygrafia paleocenu z otworu Iława na podstawie badań mikropaleontologicznych. - Kwart. Geol., 17, 1, 124-130.
• GORTYŃSKA, S., WOŹNY, E. and WOLAŃSKA, H. 1962. Kilka uwag o oligocenie w Polsce zachodniej. - Ibidem, 6, 1, 125-156.
• GRABOWSKA, I. 1972. Palinologiczne opracowanie profili trzeciorzędowych obszaru woj. olsztyńskiego. - Spraw. Pos. Nauk. IG, Kwart. Geol., 16, 4, 1009-1010.
• - 1974. Stratygrafia osadów paleogenskich na Niżu Polskim w świetle badań mikroflorystycznych (English summary). In: J. Raniecka-Bobrowska and E. Ciuk (eds.); Tertiary Research in Poland, vol. 7 - Biul. Inst. Geol., 281, 67-90.
• GRAMANN, F. 1975. Sarstedt, Lehrte und Helmstedt. Tonig-sandiges Alttertiär in Salzstocknähe. - Paläont. Ges. Exc. D, 1-20, Hannover.
• GROSSHEIDE, K. and TRUNKO, L. 1965. Die Foraminiferen des Doberges bei Bünde und von Astrup. - Geol. Jahrb. Beih., 60, 10, 1-213.
• GÜMBEL, C. 1868. Beiträge zur Foraminiferenfauna der nordalpinen Eozängebilde. - Abh. K. Bayer. Akad. Wiss. Cl., 2, 581-730.
• INDANS, J. 1958. Mikrofaunistische Korrelation im marinen Tertiär der Niederrheinischen Bucht. - Fortschr. Geol. Rheinl. Westf., 1-2, 223-238.
• JASKOWIAK-SCHOENEICH, M. (editor) 1973. Szczecin IG-1. Profile głębokich otworów wiertniczych IG, 6, 1-134. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa.
• KAASSCHIETER, J. P. H. 1961. Foraminifera of the Eocene of Belgium. - Mém. Inst. Roy. Sci. Nat. Belgique, 147, 1-271.
• KAPTARENKO-TSCHERNOUSOVA, О. К. (КАПТАРЕНКО-ЧЕРНОУСОВА, О. К.) 1956. Фораминиферы киевского яруса днипровско-донецкой западины та пивнично-захидных окраин донецкого басейну. - Труды Инст. Геол. Наук, Сер. страт, палеонт., 8, 7-188.
• KHALILOV, D. M. 1956. On the pelagic foraminiferal fauna of the Paleogene of Azerbeidzhan. - Akad. Nauk. Azerb. SSR, Inst. Geol. Baku, 17, 234-361.
• KIESEL, Y. 1962. Die oligozanen Foraminiferen der Tiefbohrung Dobbertin (Mecklemburg). Ein Beitrag zur Feinstratigraphie des mitteldeutschen Rupels. - Freib. Forschr.-Hefte. C. 122, 1-123.
• - 1970. Die Foraminiferen der paläozänen und eozänen Schichtenfolge der Deutschen Demokratischen Republik. - Paläont. Abh., A, Paläontologie, 4, 2, 270-394.
• KOENEN, A. v. 1867. Das marine Mitteloligozän Norddeutschlands. - Paläontographica, 16, 1-148.
• KOROBKOV, I. A. 1962. Historique de la définition de l'Oligocène. - Colloque sur le Paléog., Bordeaux, Mém. Bur. Rech. Géol. Min., 28 (2), 747-760.
• KRAEVA, E. Ja., ZERNECKIJ, B. F. (КРАЕВА, E. Я., ЗЕРНЕЦКЙЙ, Б. Ф.) 1969. Палеонтологический справочник, 3, Фораминиферы палеогена Украины. Наукова Думка, Киев. 1-197.
• KRUTSCH, W. and LOTSCH, D. 1962. Propositions à l'appui d'une tentative en vue subdiviser les dépôts de l'Eocène et ceux de l'Oligocène inférieur et moyen et de mettre en parallèle ces dépôts d'Europe occidentale entre eux et avec ceux d'Europe centrale, et étude de la position à assigner à la limite entre l'Eocène et l'Oligocène dans ces régions. - Coll. sur le Palèog., Bordeaux, Mèm. Bur. Rech. Gèol. Min., 28, 949-963.
• LOCKER, S. 1968. Biostratigraphie des Alttertiärs von Norddeutschland mit Coccolithophoriden. - Mb. deutch. Akad. Wiss. Berlin, 10, 3, 220-229.
• - 1972. Coccolithineen aus dem Paläogen Mitteleuropas. - Paläontol. Abh., B, 3, 5, 735-853.
• MARTINI, E. 1971. Standard Tertiary and Quaternary calcareous nannoplankton zonation. - Proc. II. Plankton. Cont., Roma 1970, 2, 739-785. Roma.
• - and MÜLLER, C. 1971. Das marine Alttertiär in Deutschland und seine Einordnung in die Standard Nannoplankton Zonen. - Erdöl Kohle, Erdgas, Petrochemie, 24, 6, 381-384.
• - and - 1975. Calcareous nannoplankton from the type Chattian (Upper Oligocene). Proc. VI. Congr. Mediterran. Neogene Strat., 1, 37-41, Bratislava.
• MARZEC, M. and WOŹNY, E. 1972. Litologia i stratygrafia utworów trzeciorzędu okolic Jastrzębiej Góry kolo Pucka. - Przegl. Geol., 12, 562-570.
• MATL, K. and ŚMIGIELSKA, T. 1977. Palaeogene marine sediments between Głogów and Sieroszowice (Lower Silesia - Poland). - Rocz. PTGeol., 47, 1, 11-22.
• MENNER, V. V. and KRASHENINNIKOV, V. A. 1970. Contribution towards a stratigraphic scale for the ECAFE region. United Nations ECAFE Mineral Resources Devel. Ser. 36, 19-25.
• MÜLLER, C. 1970. Nannoplankton aus dem Mittel-Oligozän von Norddeutschland und Belgien. - N. Jb. Geol. Paläontol., Abh., 135, 1, 82-101.
• - 1971. Nannoplankton-Gemeinschaften aus dem W-deutschen Mittel-Oligozän. - Notizbl. hess. L.-Amt. Bodenforsch., 99, 43-53.
• MURRAY, J. W. 1973. Distribution and ecology of living benthic foraminiferids, 1-274, Heinemann, London.
• NOWAK, J., and UBERNA, T. 1976. Trzeciorzęd i rzeźba podłoża czwartorzędowego rejonu Okuniewa w świetle profilu Hipolitów. - Kwart. Geol., 20, 2, 343-364.
• ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA, E. 1967. Utwory trzeciorzędowe z otworu Szczecin IG 1 w świetle badań mikropaleontologicznych. - Ibidem, 1, 118-130.
• - 1972. Wstępne wyniki badań mikrofaunistycznych starszego trzeciorzędu rejonu Zatoki Puckiej. - Przegl. Geol., 12, 570-573.
• - 1972. Opracowanie mikropaleontologiczne wierceń w rejonie Mińska Mazowieckiego. MS, - Archiwum Inst. Geol., Warszawa.
• - 1973. Wyniki badań mikropaleontologicznych trzeciorzędu wiercenia Szczecin IG 1. Profile głębokich otworów wiertniczych IG. Zesz. 6. Szczecin IG 1. 92-93.
• - 1974. Wyniki badań mikropaleontologicznych starszego trzeciorzędu w otworze wiertniczym Mikaszówka. - Biul. Inst. Geol., 281, 109-117.
• - 1975. Osady paleogenu z wiercenia Miechów (monoklina przedsudecka) w świetle badań mikropaleontologicznych. - Przegl. Geol., 8, 407-408.
• - 1976. Mikrofauna górnoeoceńska w wierceniu Gołdap IG-1. - Ibidem, 7, 430.
• - 1977. Ciekawe stanowisko mikrofauny młodszego paleogenu w wierceniu Machowinko koło Słupska. - Ibidem, 5, 243-246.
• - Obserwacje mikropaleontologiczne osadów rupelu w wierceniach Żelechowo i Góralice. - Ibidem, (in press).
• - and BŁASZAK, M. Budowa geologiczna i stratygrafia osadów paleogenu okolic Możdżanowa koło Słupska. - Kwart. Geol. (in press).
• ORBIGNY, A. d'. 1826. Tableau méthodique de la classe des Céphalopodes. - Ann. Sci. Nat. Zool., 7, 245-314.
• - 1846. Foraminifères fossiles du Basin tertiaire de Vienne. 1-299.
• PALMER, D. K. 1941. Foraminifera of the Upper Oligocene Cejinas Formation of Cuba. Part 4.-Mem. Soc. Cubana Hist. Nat. de Habana, 15.
• PAZDRO, O. 1969. Middle jurassic Epistominidae (Foraminifera) of Poland. - Studia Geol. Pol., 27, 1-92.
• PLUMMER, H. J. 1926. Foraminifera of the Midway Formation in Texas. - Texas, Univ. Bull., 2644, 1-206.
• POMEROL, CH. 1973. Ère Cénozoique. In: Stratigraphie et Paléogéographie. Doin, ed.
• POSTUMA, J. A. 1971. Manual of planktonic foraminifera. - Elsevier Publ. Comp. Amst. London, New York.
• POŻARYSKA, K. 1957. Lagenidae du crétacé supérieur de Pologne. - Palaeont. Pol., 8, 1-190.
• - 1976. Struktura i ewolucja polskiej części północno-zachodniego trzeciorzędowego basenu europejskiego. - Przegl. Geol., 7, 400-403.
• - 1977. Upper Eocene Foraminifera of east Poland and their paleogeographical meaning. - Acta Pal. Pol., 22, 1, 3-54.
• - and ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA, E. 1977a. O górnym eocenie w Polsce. - Kwart. Geol., 21, 1, 57-72.
• - and - 1977b. Wstępny projekt tabeli biostratygraficznej trzeciorzędu w Polsce pozakarpackiej. - Przegl. Geol., 3, 119-124.
• REUSS, A. E. 1851. Über die fossilen Foraminiferen und Entomostracen der Septarienthone der Umgebung von Berlin. - Z. deutsch. geol. Ges., 3, 49-92.
• - 1852. Briefliche Mittheilung Herr Reuss and Herrn Beyrich (Über Foraminiferen aus verschiedenen Septarienthonen). - Ibidem, 4, 16-19.
• - 1865. Die Foraminiferen, Anthozoen und Bryozoen des deutschen Septarienthones. Ein Beitrag zur Fauna der mitteloligozänen Tertiär Schichten. - Denkschr. Akad. Wiss. Math.-Nat. Cl., 25, 117-214.
• - 1858. Die Foraminiferen Familie der Lageniden. - Sitzb. K. Akad. Wiss. Wien Math. Naturev. Cl, 46, 1, 308-342.
• - 1863. Beiträge zur Kenntnis der Tertiären Foraminiferenfauna. III Die Foraminiferen des Septarienthones von Offenbach. IV. Die Foraminiferen des Septarienthones von Kreutznach. - Ibidem, 48, 36-71.
• RITZKOWSKI, S. 1965. Das marine Oligozän im nördlichen Hessen Stratigraphie und Paläogeographie, Doktor Dissert. Görich und Weiershauser, 1-194. Marburg.
• SINDOWSKI, K. H. 1936. Faziesprobleme der mitteleuropeischen Tertiärmeere. Sediment und Fauna von Septarienthon und Stettiner sand bei Stettin. - Zbl. Min. Usw., B, s., 192-206.
• SPANDEL, E. 1901. Untersuchungen an dem Foraminiferengeschlecht. Spiroplecta (= carinata). - Abh. Naturh. Ges. Nürnberg, 2-12.
• SPIEGLER, D. 1960. Mikropalaontologische Gliederung des oberen Eozän und Oligozän von SW Brandenburg. Manuscript (fide Y. Kiesel, 1962).
• - 1965. Biostratigraphie des Rupels auf Grund von Foraminiferen im nördlichen Deutschland. - Geol. Jahrb., 82, 447-486.
• STAESCHE, K., and HILTERMANN, H. 1940. Mikrofaunen aus dem Tertiär Nordwestdeutschlands. - Abh. Reichstelle. Bodenf. N. F., 201.
• STAINFORTH, R. M., et al. 1975. Cenozoic planktonic foraminiferal zonation and characteristics of index forms. - Univ. Kans. Paleont. Contrib. Art. 62.
• STUCHLIK, L. 1964. Pollen analysis of the Miocene deposits at Rypin. - Acta Palaeobot., 5, 2, 1-111.
• SUBBOTINA, N. N. (СУББОТИНА, H. Н.) 1953. Глобигериниды, ханткениниды и глобороталииды. Ископ. Фораминиферы СССР, Труды ВНИГРИ, нов. сер. 76, 1-296.
• THURSCH, H. 1956. Die Gliederung des Unteren Rupelton im Mainzer Becken auf Grund seiner Foraminiferenfauna. - Notizbl. Hess. L.-Amt., Bodenf., 84, 21-231.
• UBERNA, J. and ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA, E. 1977. Nowe stanowiska osadów górnoeocenskich na obszarze północnej Lubelszczyzny. - Kwart. Geol., 20, 1, 343-364.
• ULLEBERG, K. 1974. Foraminifera and stratigraphy of the Viborg Formation in Sofienlund, Denmark. - Bull. Geol. Soc. Denmark, 23, 269-292.
• VASIČEK, M. 1956. Analysa rodu Sphaeroidina d'Orb. - ČS A. V. Rozprawy UUG, 19, 1-163.
• WOLAŃSKA, H. 1962. M. S. Otwornice oligocenu środkowego Polski północno-zachodniej. - Uniwersytet Warszawski, Biblioteka Główna, Archiwum Rękopisów, Warszawa.
• ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO, M. 1974. Palynological characteristics of the Neogene of Western Poland. - Kwart. Geol., 19, 3, 309-432.