Prozdrowotne właściwości warzyw

• Autorzy: Cieslik E.

Warianty tytułu

EN

Healthy properties of the vegatables

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wśród wielu roślin ogrodniczych, warzywa zajmują bardzo ważną pozycję w żywieniu człowieka. Spożywane zarówno w postaci surowej, jak i w formie przetworzonej dostarczają wielu cennych pod względem żywieniowym składników, w tym witamin, składników mineralnych, łatwo strawnych węglowodanów i błonnika pokarmowego. Charakteryzują się wysoką gęstością odżywczą, stąd też przypisuje im się znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka. Za najlepsze źródła antyoksydantów (a więc skutecznych „zmiataczy” wolnych rodników) wśród warzyw uważane są pomidory, papryka czerwona oraz cebula i czosnek. Warzywa charakteryzują się także wysokim poziomem barwników (flawonoidy, betainy), odpowiedzialnych za detoksykację organizmu. Flawonoidy, obecne w niektórych warzywach, wykazują działanie uszczelniające naczynia krwionośne, antyagregacyjne, wpływają też korzystnie na krążenie krwi. Składniki warzyw, którym poświęca się wiele uwagi jako elementom żywności funkcjonalnej to fruktany, węglowodany zapasowe charakterystyczne dla roślin ogrodniczych klimatu umiarkowanego. Największe ilości inuliny występują w topinamburze i w cykorii. Fruktany charakteryzują się m.in. działaniem hipoglikemicznym oraz hipolipidemicznym, zwiększają biodostępność takich składników jak wapń czy magnez. Ponadto warzywa uzupełniają naszą dietę w podstawowe składniki odżywcze (białka, skrobię). Warzywa są niezbędne i niezastąpione w racjonalnym żywieniu zarówno ludzi zdrowych, jak i chorych, stąd też w pełni uzasadnione zalecenia żywieniowców, by spożywać tę grupę produktów minimum 5 razy dziennie.

EN

Among many horticultural plants, vegetables play an important role in human nutrition. Raw or processed, they supply many valuable nutritional ingredients, including minerals, vitamins, digestible carbohydrates, and dietary fiber. They have a high nutritional value, and this is why they have a positive effect on proper functioning of human organism. Among vegetables, the best sources of antioxidants (effective „scavengers” of free radicals) are tomatoes, red pepper, as well as onion, and garlic. Vegetables have a high level of dyes (flavonoids, betaine compounds), responsible for detoxification of organism. Flavonoids, present in some vegetables, protect blood vessels wall to injury, inhibit platelets aggregation, and also they have a positive effect on blood circulation. The ingredients of vegetables, which are considered as functional food constituents are fructans, storage carbohydrates of temperate climate plants. The highest content of inulin is present in Jerusalem artichoke and chicory. Fructans show hypoglycemic, and hipolipidemic effect. They also increase the bioavailability of such minerals as calcium and magnesium. Moreover, vegetables complement our diet in basic nutritional compounds (protein, starch). To sum up, vegetables are necessary, and irreplaceable in human nutrition. This is why, it is strongly recommended by dieticians and nutritionists to consume this group of products at least 5 times a day.

Słowa kluczowe

PL

konsumpcja; przeciwutleniacze; sklad chemiczny; wartosc odzywcza; warzywa; wlasciwosci funkcjonalne; wlasciwosci prozdrowotne; wlasciwosci przeciwutleniajace; zywnosc funkcjonalna

EN

consumption; antioxidant; chemical composition; nutritional value; vegetable; functional property; healthy property; antioxidative property; functional food

• Wydawca: -
• Czasopismo: Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych
• Rocznik: 2009
• Tom: 539
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.87-97,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Cieslik E.

• Małopolskie Centrum Monitoringu i Atestacji Żywności, Uniwersytet Rolniczy im.H.Kołłątaja w Krakowie, ul.Balicka 122, 30-149 Kraków

Bibliografia

• Brat P., George S., Bellamy A., DU Chaffaut L., Scalbert A., Mennen L., Arnault N., Amiot M.J. 2006. Daily polyphenol intake in France from fruit and vegetables. J. Nutr. 136: 2368-2373.
• Chun O.K., Kim O.D., Smith N., Schroeder D., Han J.T., Lee C.Y. 2005. Daily consumption of phenolics and total antioxidant capacity from fruit and vegetables in the American diet. J. Sci. Food Agric. 85(10): 1715-1724.
• Cieślik E., Florkiewicz A., Filipiak-Florkiewicz A. 2001a. Spożycie warzyw owoców w Polsce w latach 1989-1998. Żyw. Człow. Metab. XXVIII: 775-779.
• Cieślik E., Gajda I., Topolska K. 2007. Karczoch - warzywo o dużych walorach odżywczych i zdrowotnych. Post. Nauk Rol. 6: 27-34.
• Cieślik E., Gręda A., Adamus W. 2006. Contents of polyphenols in fruit and vegetables. Food Chem. 94: 135-142.
• Cieślik E., Kopeć A. 2001. Wpływ dodatku mączki z topinamburu na poziom glukozy w surowicy krwi szczurów doświadczalnych. Żyw. Człow. Metab., XXVIII, Supl.: 963-967.
• Cieślik E., Kopeć A., Pisulewski P.M. 2005. Effect of fructooligosaccharides and long-chain inulin on serum lipids in rats. Pol. J. Food Nutr. Sci. 14/55(4): 437-441.
• Cieślik E., Leszczyńska T., Filipiak-Florkiewicz A., Sikora E., Pisulewski P.M. 2007. Effects of some technological processes on glucosinolate contents i cruciferous vegetables. Food Chem. 105(3): 976-981.
• Cieślik E., Prostak A., Pisulewski P.M. 2001b. Funkcjonalne właściwości fruktanów. Żywność 1(26): 6-7.
• Cieślik E., Topolska K. 2002. Wpływ fruktanów na biodostępność wybranych składników mineralnych. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 3: 5-16.
• Cieślik E., Topolska K. 2003. Owoce i warzywa zawsze w jadłospisie. Zdrowa Żywność, Zdrowy Styl Życia 4(62): 4-7.
• Cieślik E., Topolska K., Antkiewicz P. 2004. The frequency of fruit and vegetable consumption in the Beskid Sądecki Region. Acta Sci. Pol. Technologia Alimentaria 20: 163-170.
• Cieślik E., Topolska K., Pisulewski P.M. 2009. Effect of inulin-type frucysns on body weight gain and selected biochemical parameters at calcium hypoalimentation in rats. Pol. J. Food Nutr. Sci. 59(2): 163-168.
• Czapski J. 1999. Wykorzystanie owoców i warzyw w produkcji żywności funkcjonalnej. Żywność 4(2): 91-99.
• Dumas Y., Dadomo M., Di Lucca G., Grolier P. 2003. Effects of environmental factors and agricultural techniques on antioxidant content of tomatoes. J. Sci. Food Agric. 83: 369-382.
• Flamm G., Glinsmann W., Kritchevsky D., Prosky L., Roberfroid M. 2001. Inulin and oligofructose as dietary fiber: a review of the evidence. Crit. Rev. Food Sci. Nutr. 41(5): 353-362.
• Gawęcki J., Hryniewiecki L. 2008. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywności. Wyd. PWN, Warszawa: 323-325.
• Główny Urząd Statystyczny. 2008. Spożycie warzyw w Polsce w latach 1990-2008. Grajek W. (red). 2007. Przeciwutleniacze w żywności. WNT, Warszawa: 582 ss.
• Hagg M., Ylikoski S., Kumpulainen J. 1995. Vitamin C content in fruits and berries consumed in Finland. J. Food Comp Anal. 8: 12-20.
• Hasik J., Gawęcki J. 2008. Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Wyd. PWN, Warszawa: 64-65.
• Horbowicz M., Saniewski M. 2000. Biosynteza, występowanie i właściwości biologiczne likopenu. Post. Nauk Rol. 1: 29-46.
• Hrncirik K., Velisek J. 2001. Bioaktywne składniki roślin kapustnych - glukozynolany. Przemysł Spożywczy 1: 20-21.
• Kim J.S., Kwon C.S. 2001. Estimated dietary isoflavone intake of Korean population based on National Nutrition Survey. Nutr. Res. 21: 947-953.
• Kleessen B., Hartmann L., Blaut M. 2001. Oligofructose and long-chain inulin: influence on the gut microbial ecology of rats associated with a human faecal flora. Brit. J. Nutr. 86(2): 291-300.
• Lugasi A., Bíró L., Hóvárie J., Sági K.V., Brandy S., Barna E. 2003. Lycopene content of foods and lycopene intake in two groups of the Hungarian population. Nutr. Res. 23(8): 1035-1044.
• Lutomski J. 2003. Rola surowców polifenolowych w żywności funkcjonalnej. Zdrowa Żywność, Zdrowy Styl Życia 1(59): 4-6.
• Manach C., Scalbert A., Morand C., Remesy C., Jimenez L. 2004. Polyphenols: food sources and bioavailability. Am. J. Clin. Nutr. 79: 727-47.
• Mcbain A.J., Macfarlane G.T. 2001. Modulation of genotoxic enzyme activities by non-digestible oligosaccharide metabolism in in-vitro human gut bacterial ecosystems. J. Med. Microb. 50(9): 833-842.
• Rault-Nania M.H., Demougeot C., Gueux E., Berthelot A., Dzimira S., Rayssiguier Y., Rock E., Mazur A. 2008. Inulin supplementation prevents high fructose diet-induced hypertension in rats. Clin. Nutr. 27: 276-282.
• Roberfroid M.B., Slavin J. 2000. Nondigestible oligosaccharides. Crit. Rev. Food Sci. Nutr. 40: 461-480.
• Sikora E., Cieślik E., Topolska K. 2008. The sources of natural antioxidants. Acta Sci. Pol. Technologia Alimentaria 7: 5-17.
• Surma-Zadora M., Cieślik E. 2007. Właściwości funkcjonalne związków fenolowych. Żyw. Człow. Metab. XXXIV: 1648-1656.
• Szczypka M. 1997. Wolne rodniki i obrona antyoksydacyjna - udział czynników dietetycznych. Przem. Spoż. 4: 16-18.
• Świderski F. (red). 2006. Żywność wygodna i żywność funkcjonalna. WNT, Warszawa: 27-31.
• Świderski F., Waszkiewicz-Robak B., Hoffinan M. 2001. Żywność funkcjonalna - implikacje żywieniowe. Żywność 4(29), Supl.: 133-148.
• Talalay P., Fahey J.W. 2001. Phytochemicals from cruciferous plants protect against cancer by modulating carcinogen metabolism. J. Nutrit. 131: 3027S-3033S.
• Vallejo F., Tomas-Barberan F.A., Garcia-Viguera C. 2003. Phenolic compound contents in edible parts of broccoli inflorescences after domestic cooking. J. Sci. Food Agric. 83: 1511-1616.