Rolnicze źródła zanieczyszczenia wód – biogeny

• Autorzy: Jasiewicz C. , Baran A.

Warianty tytułu

EN

Agricultural sources of water pollution – nutrients

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rolnictwo jest jednym z głównych i najbardziej istotnych źródeł eutrofizacji wód. Eutrofizacja jest procesem wzbogacenia wód w biogeny, głównie azot i fosfor. Intensywność dopływu N i P do wód zależy od: warunków pogodowych, ukształtowania powierzchni ternu, właściwości gleby, charakteru działalności rolniczej oraz zagospodarowania zagrody wiejskiej. Migracja N ze względu na lepszą rozpuszczalność jego związków zależy, przede wszystkim, od warunków hydrologicznych i glebowych, i jest związana głównie z wymywaniem, natomiast migracja P jest powiązana ze zjawiskiem erozji. Rolnicze źródła zanieczyszczeń wód można podzielić na obszarowe i punktowe. Zanieczyszczenia obszarowe obejmują straty składników (N i P) z nawozów mineralnych i organicznych stosowanych na użytkach rolnych, spływy powierzchniowe z terenów wiejskich i w wyniku erozji. Są one związane z rolnictwem, ponieważ w większości obszar zlewni jest użytkowany rolniczo (blisko 60% powierzchni kraju stanowił UR). Poza tym stanowił one najtrudniejszą do kontrolowania przyczynę degradacji wód. Punktowe źródła zanieczyszczeń pochodzą, przede wszystkim, z zabudowani gospodarskich, pryzm obornikowych, zbiorników na gnojowicę oraz z działalności bytowej: rozproszone budynki mieszkalne i szamba. Zanieczyszczenia te powstają najczęściej w wyniku nieprawidłowego składowania odchodów zwierzęcych. Ilość biogenów przenikających z obszarów wiejskich do wód może być skutecznie ograniczona przez: stosowanie odpowiedniej agrotechniki, racjonalne nawożenie, odpowiedni dobór roślin (płodozmiany przeciwerozyjne), zakładanie stref buforowych i oczyszczalni roślinnych. Podstawowe akta prawne mające na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniami ze źródeł rolniczych to: Dyrektywa Azotanowa, Kodeks Dobrej Praktyki, Ustawa o nawozach i nawożeniu.

EN

The agriculture is one of the main and most essential sources of eutrophication of waters. Eutrophication is a process of the enrichment of water in nutrients, mostly N and P. The intensity of the migration of N and P to waters is relative to weather conditions, forms of the surface to the area, proprieties of the soil, the character of the agricultural activity and stocking of farmsteads. Migration of nitrogen, due to better dissolubility of its chemical compounds, is dependent on hydrological and soil conditions, and connected mostly with outwashing, whereas migration of phosphorus is related to erosion. Agricultural sources of water pollutions can be divided into diffuse (area) and point ones. Diffuse pollution embraces losses of components (N, P) from mineral and organic fertilizers applied for agricultural purposes, runoff from countryside lands and erosion. They are connected with agriculture because most of capture basins are used agriculturally (nearly 60% area of Poland is used for farming). Besides, diffuse pollution is the cause of water degradation that is most difficult to control. Point sources of water pollution originate first of all from farmstead buildings, manure heaps, reservoirs for liquid manure and from housing: scattered buildings and cesspools. Point sources most often result from incorrect storage of animal excrements. The quantity of N and P penetrating from rural areas to waters can be effectively limited by the use of suitable agricultural know-how, rational fertilization, suitable selection of plants (anti-erosive crop rotations), buffer-zones and vegetable refineries. The legal basis for protection of waters from pollution derived from agricultural sources are the Nitrate Instruction, the Code of Good Agricultural Practice, the Act on fertilizers and fertilization.

Słowa kluczowe

PL

zanieczyszczenia wod; pierwiastki biogenne; rolnictwo; azot; fosfor; migracja azotu; migracja fosforu; zanieczyszczenia rolnicze

• Wydawca: -
• Czasopismo: Journal of Elementology
• Rocznik: 2006
• Tom: 11
• Numer: 3
• Opis fizyczny: s.367-377,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Jasiewicz C.

• Katedra Chemii Rolnej, Akademia Rolnicza w Krakowie, al.Mickiewicza 21, 31-120 Kraków

autor

Baran A.

Bibliografia

• Bajkiewicz-Grabowska E. 2002. Obieg materii w systemach rzeczno-jeziornych. UW, Wydz. Geogr. i Stud. Region., Warszawa, 274 ss.
• Chełmicki W. 2002. Woda — zasoby, degradacja, ochrona. PWN, Warszawa, 305 ss.
• Czuba R. (red.). 1996. Nawożenie mineralne roślin uprawnych. Police, 413 ss.
• Dojlido J. 1995. Chemia wód powierzchniowych. Wyd. Ekonom. i Środ., Białystok, 342 ss.
• Domagała R. 1992. Odpływ związków nawozowych z obszarów zmeliorowanych na tle odpływu tych związków z atmosfery. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, 260, ser. Inż. Środ., 32: 123-131.
• Duer I., Fotyma M. (red.) 1999. Polski kodeks dobrej praktyki rolniczej. Puławy, 75 ss.
• Durowski T., Woroniecki T. 2001. Jakość wód powierzchniowych obszarów wiejskich Pomorza Zachodniego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 476: 365-371.
• Fotyma M., Igras J., Kopiński J., Głowacki M. 2000. Bilans azotu, fosforu i potasu w rolnictwie polskim. Pam. Puł., 120: 91-100.
• Gorlach E., Mazur T. 2001. Chemia rolna. PWN, Warszawa, 346 ss.
• Ilnicki P. 1992. Udział polskiego rolnictwa w eutrofizacji wód powierzchniowych. Mat. z Konf. Nauk. Problemy zanieczyszczenia i ochrony wód powierzchniowych — dziś i jutro. Wyd. UAM, ser. Biol., 49: 99-111.
• Kajak Z. 1979. Eutrofizacja jezior. PWN, Warszawa, 233 ss.
• Kajak Z. 1998. Hydrobiologia — limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 355 ss.
• Klima K. 2000. Produkcyjna i przeciwerozyjna skuteczność płodozmianów w warunkach górskich południowo-zachodniej części Beskidu Niskiego. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Rozpr., 258: 1-96.
• Koc J. 1998. Wpływ intensywności użytkowania terenu na wielkość odpływu biogenów obszarów rolniczych. Rocz. AR w Poznaniu CCCVII, 52: 101-106.
• Koc J., Szymczyk S., Cymes I. 2003. Odpływ substancji z gleb. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 493: 395-400.
• Komornicki T. (red). 1979. Pięciojęzyczny słownik gleboznawczy. PWN, Warszawa.
• Kopcewicz J., Lewaks S. (red). 2002. Fizjologia roślin. PWN, Warszawa, 806 ss.
• Kopeć S. 1992.Ochronne działanie użytków zielonych przed utratą składników nawozowych wymywanych do wód w warunkach górskich. Wiad. IMUZ, 17, (2): 283-299.
• Łabętowicz J., Sosulski T. 2005. Próba ilościowego oszacowania rozpraszania azotu z obszarów rolniczych w świetle literatury. Mat. pokonf.: „Zanieczyszczenia środowiska azotem”. Monogr. Wszechnicy Mazurskiej w Olecku, 11-25.
• Ostrowski J. 2003. Znaczenie wód powierzchniowych w obiegu materii w zlewni rzecznej. W: Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 3. Red. Kostrzewski A., Szpakowski J., Bogucki. Wyd. Nauk., Poznań, 71-85.
• Pawlik-Dobrowolski J. 1992. Rolnicze zanieczyszczenia obszarowe i ograniczenie ich wpływu na jakość wód. Zesz. Nauk. AR w Krakowie 260, ser. Inz. Środ., 32: 243-251.
• Pietrzak S. 2002. Ocena potencjalnych strat azotu na podstawie bilansu w gospodarstwach rolnych o zróżnicowanym udziale użytków zielonych. IMUZ, Falenty, 7-48.
• Rocznik statystyczny Polski. GUS 1980,1990, 2005.
• Sapek A.1996. Udział rolnictwa w zanieczyszczeniach wody składnikami nawozowymi. Zesz. Eduk. 1/96, Wyd. IMUZ, Falenty, 9-34.
• Sapek A. 2001. Rozpraszanie fosforu pochodzącego z rolnictwa i potencjalne zagrożenia dla środowiska. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 476: 269-280.
• Sapek A., Sapek B. 2001. Agenda 21 dla regionu Morza Bałtyckiego — Zrównoważony rozwój rolnictwa w Polsce. Zesz. Eduk., Wyd. Spec., IMUZ Falenty, 3-23.
• Wesołowski P., Durkowski T., Burakiewicz B. 1996. Zagrożenia w zagrodzie. Nowocz. Rol., 3. 8: 39.