Gorczyce jako rośliny wielofunkcyjne

• Autorzy: Sawicka B. , Kotiuk E.

Warianty tytułu

EN

Mustard species as multi-functional plants

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Scharakteryzowano możliwości wykorzystania gorczycy białej, czarnej i sarepskiej, wynikające zwłaszcza z obecności glukozynolanów i zawartości kwasu erukowego. Opisano prozdrowotne i antyodżywcze właściwości glukozynolanów. Obok tradycyjnych zastosowań nasion w medycynie i żywieniu, przedstawiono znaczenie gorczyc jako surowca dla przemysłu spożywczego, paszowego, chemicznego, kosmetycznego, farmaceutycznego i energetycznego, a także jako pożytku pszczelego i paszy zielonej, a oleju jako środka smarnego. Wskazano pozytywne aspekty oddziaływania na środowisko rolnicze gorczyc białej i sarepskiej, uprawianych w międzyplonie. Podkreślono ich rolę w ochronie gleby przed erozją i ograniczeniu migracji składników biogennych, jako źródła materii organicznej. Wskazano na ich fitosanitarne funkcje w stosunku do niektórych chorób, szkodników i chwastów.

EN

There were described possible uses of white, black and Indian mustard, especially these resulting from the presence of glucosinolates and the content of erucic acid. The wholesome and anti-nutritious properties of glucosinolates were described. Apart from traditional uses of seeds in medicine and nutrition, there was presented an importance of mustards for foodstuffs, fodder, chemical, cosmetic, pharmaceutical and power industries as well as for beekeeping and green fodder purposes and the oil – as a lubricant. Positive aspects of the influence of white and Indian mustard intercropping on agricultural environment were shown. The role of mustards in protecting soil from erosion and limiting migration of biogenic components and as the source of organic matter was emphasized. Their phytosanitary functions in relation to some diseases, pests and weeds were pointed out.

Słowa kluczowe

PL

glukozynolany; gorczyca biala; gorczyca czarna; gorczyca sarepska; kwas erukowy; nasiona; olejek gorczyczny; olejki eteryczne; pasze; rosliny oleiste; sklad chemiczny; substancje antyzywieniowe; surowce kosmetyczne; wlasciwosci fitosanitarne; wlasciwosci prozdrowotne; zastosowanie; zywienie czlowieka; zywienie zwierzat

EN

antinutritional substance; chemical composition; Indian mustard; black mustard; erucic acid; feed; glucosinolate; mustard oil; oil plant; seed; white mustard

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Agricultura
• Rocznik: 2007
• Tom: 06
• Numer: 2
• Opis fizyczny: s.17-27,bibliogr.

Twórcy

autor

Sawicka B.

• Akademia Rolnicza w Lublinie, Lublin

autor

Kotiuk E.

Bibliografia

• Bartkowiak-Broda I., 2006. Strategiczne kierunki w hodowli roślin oleistych. Mat. Symp. Nauk. z okazji 55-lecia IHAR nt. Ulepszanie roślin uprawnych dla zróżnicowania agroekosystemów, Ref. Radzików, 84-97.
• Bloem E.M., 1998. Schwefel-Bilnz von Agrarokosystemem unter besonderer Berucksichtigung hydrologischer und bodenphysikalscher Standorteigenschaften. Landbauforschung Volkenrode. Sonderheft 192, 1-156.
• Gwiazdowska A., Oracz K., Bogatek R., 2004. Allelopatia - nowe interpretacje oddziaływań pomiędzy roślinami. Kosmos. Probl. Nauk Biol. 53(2), 207-217.
• Hadfi K., Speth V., Neuhaus G., 1998. Auxin-induced developmental patterns in Brassica juncea embryos. Development 125, 879-887.
• Harasimowicz-Hermann G., Hermann J., 2006. Funkcja międzyplonów w ochronie zasobów mineralnych i materii organicznej gleby. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., cz. I, 512, 147-155.
• Holm F., 2002. Glukozynolany a zdrowie. Food Group. Denmark, http://www.pttz.org/flair/onep/ sme/glukozyn.html
• Jabłoński B., Kołtowski Z., Szklanowska K., 1999. Ważniejsze wyniki badań nektarowania, zapylania i plonowania gorczycy białej i rzepiku jarego. Mat. 38. Pszczelarskiej Konf. Nauk., Puławy, 29-30.
• James A., Duke E., 1983. Black mustard - Brassica nigra (L.) Koch. Handbook of energy Crops. unpublished, http://www.newcrops.uq.edu.au
• Johnson I.T., 2005. Cancers of the Gut and Western Ills. Science 307, 1839.
• Jura Cz., Krzanowska H., 1998. Encyklopedia biologiczna. T. 4, 82, pod red. Z. Otałęgi, Agencja Publ. Wyd. Opres Kraków.
• Kaczor A., Kozłowska J., 2002. Wpływ nawożenia siarką i wapnowania na ogólną zawartość tłuszczu i skład kwasów tłuszczowych w nasionach roślin oleistych. Zesz. Prob. Post. Nauk Rol. 482, 245-250.
• Katepa-Mupondowa F., Raney J.P., Rakow G., 2005. Recurrent selection for increased protein content in yellow mustard (Sinapis alba L.) Plant Breeding 124(4), 382-387.
• Kirk J.T.O., Hurlstone C.J., 1983. Variation and inheritance of erucic acid content in Brassica juncea. Zeitschrift fur Pflanzenzuchtung 90, 331-338.
• Lista odmian roślin rolniczych i warzywnych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce, 2007. Wyd. COBORU Słupia Wielka.
• Lista opisowa odmian, 2006. Wyd. COBORU Słupia Wielka, cz. II.
• Lloyd U.J., 1911. History of the Vegetable Drugs of the U.S.P. Bulletin of the Lloyd Library of Botany, Pharmacy and Material Medical, Bulletin 18, Pharmacy 4.
• Mc Grath S.P., Zhao E.J., 1996. Sulphur uptake, yield response and the interactions between nitrogen and sulphur in winter oleiseed rape (Brassica napus). J. Agric. Sci. 126, 53-62.
• Mehra S., Pareek A., Bandyopadhyay A., Sharma P., Burma A.K., Pental D., 2000. Development of transgenics in Indian oilseed mustard (Brassica juncea) resistant to herbicide phosphinothricin. Current Sci. 78(10/11), 1358-1364.
• Muśnicki C., Toboła P., Muśnicka B., 1997. Produkcyjność alternatywnych roślin oleistych w warunkach Wielkopolski oraz zmienność ich plonowania. Rośl. Oleiste - Oilseed Crops 18(2), 269-278.
• Nowakowski M., Szymczak-Nowak J., 1998. Dynamika wzrostu, plonowanie i antymątwikowe działanie wybranych odmian rzodkwi oleistej i gorczycy białej uprawianych w międzyplonie ścierniskowym. Rośl. Oleiste 19, 617-678.
• Nowakowski M., Szymczak-Nowak J., 2003. Plony świeżej i suchej masy oraz oddziaływanie antymątwikowe gorczycy białej i rzodkwi oleistej w zależności od odmiany i nawożenia azotem. Rośl. Oleiste - Oilseed Crops XXIV(2), 501-508.
• Nowakowski M., Szymczak-Nowak J., 2006. Plonowanie i antymątwikowe oddziaływanie czterech odmian rzodkwi oleistej uprawianych w plonie głównym przy dwóch poziomach nawożenia potasem. Rośl. Oleiste - Oilseed Crops 1, 77-88.
• Nowiński M., 1970. Dzieje upraw i roślin uprawnych. PWT Warszawa.
• Olejniczak J., Adamska E., 2000. Indukowanie zmienności cech jakościowych oleju gorczycy białej (Sinapis alba L.). Rośl. Oleiste - Oilseed Crops 21(2), 641-648.
• Pańczuk B., 1997. Uprawa gorczycy białej. Wyd. ODR Poświętne, 1-4.
• Piętka T., Krótka K., Krzymański J., 2004. Gorczyca biała podwójnie ulepszona - alternatywna jara roślina oleista. Rośl. Oleiste - Oilseed Crops XXV(2), 403-413.
• Piętka T., Krzymański J., 2005. POH-103 - zeroerukowa gorczyca biała. Mat. Konf. Nauk. nt. Rośliny oleiste, 43.
• PN-A-86962, 1997/Az1, 2002. Przyprawy ziołowe. Gorczyca biała. PKN Warszawa.
• PN-A-86963, 1997. Przyprawy ziołowe. Gorczyca czarna. PKN Warszawa
• PN-A-86964, 2002. Musztarda. PKN, Wyd. ABC Warszawa.
• Podbielkowski Z., 1966. Słownik roślin użytkowych. PWRiL Warszawa.
• Polskie Towarzystwo Technologów Żywności, 2001. Przeciwodżywcze i/lub prozdrowotne właściwości wtórnych metabolitów roślin. Mat. Konf. Nauk. nt. Analiza ryzyka zdrowotnego żywności - czynniki żywieniowe, SGGW Warszawa, http://www.gastrona.pl/global/lib/news.php
• Robinson F., 2002. Glukozynolany: “ostra” korzyść z warzyw kapustnych. British Nutrition Foundation, UK, http://www.pttz.org/flair/onep/hp/gluko.html
• Rudko T., 2005. Wykorzystanie oleju gorczycowego jako środka smarowego. Mat. Konf. Nauk. nt. Rośliny oleiste, Poznań, 174-175.
• Sawicka B., 2004. Rośliny alternatywne [w:] Wybrane problemy produkcji roślinnej na Lubelszczyźnie, pod red. S. Berbecia i Sz. Dziamby, WAR Lublin, 25-38.
• Sawicka B., Kotiuk E., 2006. Evaluation of health safety of mustards in the obligatory norms. Acta Sci. Pol., Technol. Alim. 5(2), 165-177, http://www.food.actapol.net/pub/16_2_2006.pdf
• Sikorski Z., 1994. Chemiczne i funkcjonalne właściwości składników żywności. WNT Warszawa, 476-479.
• Słomiński B.A., Heather D., Ping Jiang Z., Lloyd D., Campbell P.M., Rakow G., 1999. Chemical composition and nutritive value of canola - quality Sinapis alba mustard. 10th Intern. Rapeseed Congress, Canberra, Australia, 274.
• Smolińska U., 2004. Badania nad możliwością wykorzystania roślin Brassicaceae, zawierających związki biologicznie czynne, w ograniczaniu Sclerotium cepivorum Berk. AR w Krakowie, Praca habilitacyjna, http://www.naukapolska.pl
• Szczebiot M., Ojczyk T., 2002. Wartość nawozowa resztek pożniwnych jarych roślin oleistych dla pszenicy ozimej. Fragm. Agronom. 7(74), 198-206.
• Szymczak-Nowak J., Nowakowski M., 2000. Efekt antymątwikowy i plonowanie gorczycy białej, facelii błękitnej i rzodkwi oleistej uprawianych w plonie głównym. Rośl. Oleiste - Oilseed Crops XXI(1), 285-292.
• Szymczak-Nowak J., Nowakowski M., 2002. Plonowanie gorczycy białej, rzodkwi oleistej i facelii błękitnej uprawianych w plonie głównym oraz ich wpływ na populację mątwika burakowego. Rośl. Oleiste - Oilseed Crops XXIII(2), 223-234.
• Toboła P., Muśnicki Cz., 1999. Zmienność plonowania jarych roślin oleistych z rodziny krzyżowych. Rośl. Oleiste - Oilseed Crops XX(1), 93-100.
• Troszyńska A., Honke J., Kozłowska H., 2000. Naturalne substancje nieodżywcze (NSN) pochodzenia roślinnego jako składniki żywności funkcjonalnej. Post. Fitoterapii 2, http://www.borgis.pl
• Wałkowski T., 1997a. Gorczyce. Wyd. IHAR Poznań, 5-25.
• Wałkowski T., 1997b. Uprawa gorczycy na nasiona. Wyd. IHAR Poznań, 3-16.
• Wolski T., Karwat I.D., Najda A., 2005. Kontaminacja i suplementacja żywności a zdrowie. Post. Fitoterapii, 15(1-2), http://www.borgis.pl