Bladdernut (Staphylea pinnata L.) in Polish folklore

• Autorzy: Luczaj L.

Warianty tytułu

PL

Kłokoczka południowa [Staphylea pinnata L.) w polskim folklorze

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Staphylea pinnata occurs in Europe, mainly in central and SE areas, and in Asia Minor. In Poland it has a few dozen localities in the Carpathians, plus scattered localities in other regions of southern Poland. The aim of the article was to summarise records on its traditional use in Poland. In some places of its occurrence Staphylea used to be a revered shrub, with many uses. Its hard seeds were used for making beads in rosaries. Its very hard wood was used to make butter-making dashers and small crosses. Due to the magic, apotropaic properties the plant was believed to have, not only were crosses made of it, but the plant’s branches were blessed in churches (with other important plants) on Palm Sunday, on the eighth day after Corpus Christi, and on August the 15th. The branches were also attached to cows’ horns, for magic purposes. Most of the presented traditonal uses are practically extinct now, but are still remembered by the most elderly people. Only the making of bladdernut seed rosaries is still practiced by some monks, nuns and hobbyists. In Lubzina near Ropczyce a special church service is organised on the 15th of August, in which the plant is blessed. Branches with bladdernut fruits are also blessed ( by single individuals) on that day in some churches in the region south of Jasło. The variety of traditional uses of bladdernut in magic rituals strongly supports the hypotheses that the plant was grown from times immemorial and many of its localities are of anthropogenic origin.

Słowa kluczowe

EN

Beskid Niski Mountains; Carpathians Mountains; ethnobotany; Jaslo region; Lubzina village; Poland; Staphylea pinnata; bladdernut; locality; occurrence; protected plant; shrub; traditional use

• Wydawca: -
• Czasopismo: Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego
• Rocznik: 2009
• Tom: 57
• Opis fizyczny: p.23-28,ref.

Twórcy

autor

Luczaj L.

• Department of Humanities, Academy of Humanities and Economics, Rewolucji 1905 r nr 64, 90-222 Lodz, Poland

Bibliografia

• ANONYMOUS, 1757. Rituale Sacramentorum et aliarum Ecclesiae ceremoniarum ex Rituali juxta Decretum Synodi Provinc. Petricov, edito, depromptum, ad uniformem Ecclesiarum Regni Poloniae usum, plurimis auctum. A. D. 1757. Cum licentia Superiorum reimpressum Posnaniae typis S. R. Al. Collegii S. J.
• BUTURĂ V., 1979. Enciclopedie de etnobotanică românescă. Editura Ştiinţifică şi Enciclopedică, Bucureşti.
• FRANKOWSKI E., 1914. Niedziela Palmowa w kotlinie Sądeckiej. Ziemia 5(1): 215-217.
• Gostyńska M., 1961. Rozmieszczenie i ekologia kłokoczki południowej (Staphylea pinnata L.) w Polsce. Arboretum Kórnickie 6: 5-71.
• Gostyńska M., 1962. Zwyczaje i obrzędy ludowe w Polsce związane z kłokoczką południową (Staphylea pinnata L.). Rocznik Dendrologiczny 16: 113-120.
• GUSTAWICZ B., 1900. O ludzie Podduklańskim w ogólności, a Iwoniczanach w szczególności. Lud 6: 36-80.
• Hegi G., 1925. Illustrierte Flora von Mittel-Europa, 5(1). Verlag J.F. Lehmann, München.
• HENDRYCH R., 1980. Kommt Staphylea pinnata in Böhmen als ursprüngliche Art vor? Preslia 52: 35-53.
• KLICHOWSKA M., 1956. Materiał roślinny z Opola z X-XII w. Pomorania Antiqua 6: 353-362.
• KOCH A., 1898. Poświęcanie pól. Lud 4: 184-185.
• Köhler P., 1993. Ankieta Józefa Rostafińskiego z 1883 roku dotycząca ludowego nazewnictwa roślin w Polsce. Analecta 2(2): 89-119.
• KOLBERG O., 1888. Pokucie. Obraz etnograficzny, 3. Nakładem Autora, Kraków.
• Kolberg O., 1988. Lud: Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Wielkie Księstwo Poznańskie. Część VII. Dzieła Wszystkie, 15. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław-Poznań.
• KonečnÝ B. V., 1894. Vypsáni klokočkového dřeva moci. Česky Lid 3: 210-212. http://tyfoza.no-ip.com/ceskylid/html/knihy/ceskylid03/texty/0111-0219.htm.
• KORNAŚ J., WRÓBEL J., 1972. Materiały do atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Karpatach polskich. 5. Staphylea pinnata L. Rocznik Dendrologiczny 26: 27-31.
• LATAŁOWA M., 1994. The archaeobotanical record of Staphylea pinnata L. from the 3rd/4th century A.D. in northern Poland. Vegetation History and Archaeobotany 3: 121-125.
• Lebeda A., 2002. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, 6. Wiedza i wierzenia ludowe. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław-Cieszyn.
• ŁADOWSKI S. P., 1804. Historya naturalna Kraiu Polskiego czyli Zbiór krótki przez alfabet ułożony, Zwierząt, Roślin i Minerałów znaydujących się w Polszcze i Litwie. Kraków.
• Łuczaj Ł., 2008. Bukiety święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej w Beskidzie Niskim i Dołach Jasielsko-Sanockich. Płaj 36: 56-65.
• Marszałek E., 2008. Święte ziele. Echa leśne 567(8): 37-39.
• Oklejewicz K., Nied źwiecka J., Stadnicka A., 2008. Rozmieszczenie kłokoczki południowej (Staphylea pinnata L.) w Karpatach Polskich. Rocznik Dendrologiczny 56: 75-84.
• Potoczała K., 2008. Cudowny krzew chroni od złych mocy. Nowiny 17219(57):7.
• Sobotka P., 1879. Rostlinstvo a jeho význam v národních písních, pověstech, bájích, obřadech a pověrách slovanských. Matica česka, Praha.
• SULISZ J., 1906. Zwyczaje wielkanocne w Sanockiem. Lud 12: 309-318.
• ŚRODOŃ A., 1992. Kłopoty z kłokoczką. Wiadomości Botaniczne 36(1/2): 63-67.
• Świbówna E., 1929. Materjały ludoznawcze. Zebrała Ernestyna Świbówna wśród ludu w Brennej w ostatnich latach. Zaranie Śląskie 5(3): 153-154.
• Udziela S., 1931. Rośliny w wierzeniach ludu krakowskiego. Lud 30: 36-75.
• Varchol N., 2002. Roslini v narodnih povir’âh Rusinìv-Ukraïncìv Prâšìvščini. Prešov (Slovakia). EXCO, Edmonton (Canada).
• Zając A., Zając M. (eds.), 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.