Przestrzenna i czasowa zmienność stężeń jonów żelaza i manganu w wodach triasowych ujęć na terenie mezozoicznego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich

• Autorzy: Satora S. , Kaczor G.

Warianty tytułu

EN

Spatial and time variability of iron and manganese concentration in underground waters of triassic intakes on area mezozoic of shore Moutains Swietokrzyskie

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono w okresie dziewięciolecia 1993-2002 przestrzenną i czasową zmienność stężeń jonów żelaza i manganu w ujmowanych podziemnych wodach wielootworowego ujęcia „Bzin" zaopatrującego wodociąg dla m. Skarżysko-Kamienna. Ujęcie Bzin składa się z sześciu studni wierconych o głębokości od 37 do 60 m i wydajności od 74 do 341 m3*h-1, ujmujących wody podziemne z węglanowych, szczelinowych utworów triasowych. Analiza badań zmienności przestrzennej stężeń jonów żelaza i manganu w okresie od 1993 do 2002 r. wskazuje na występowanie dużych zmian stężeń żelaza na początku badanego wielolecia szczególnie na kierunku N-E oraz EE-S, stężeń manganu przez cały okres badań na kierunku S-E, wysokich stężeń żelaza na końcu (studnie 1 i 1a) oraz w połowie okresu badawczego (studnia 4), natomiast manganu w początkowym okresie badań, w całym okresie eksploatacji ujęcia w ujmowanych wodach stężeń jonów żelaza w zakresie 0,01-1,24 mg*dm-3, a stężeń jonów manganu 0,01-0,75 mg*dm-3. Analiza czasowej zmienności stężeń jonów Fe i Mn w triasowych wodach podziemnych ujęcia Bzin wskazuje natomiast na to, że w wodach studni 2 i 3 następuje w miarę postępującej eksploatacji zmniejszanie się zarówno stężeń Mn jak i Fe, w studniach 1 i 1a zmniejszanie wyłącznie stężeń Mn przy zwiększających się stężeniach Fe, w studniach natomiast 3b i 4 zwiększanie się zarówno stężeń jonów Mn i Fe. W przypadku żelaza, stężenia w eksploatowanej wodzie dochodzą do 1,52 mg*dm-3 (St.1) a manganu do 0,78 mg*dm-3 (St.1a). Najlepsze I klasy wody o bardzo dobrej jakości występują przez cały okres badań w studni 3b, a najgorsze III a nawet IV w 1997 r., w studni 4 z uwagi na duże stężenia jonów żelaza i manganu, a studniach 1, 1a i 2 przez cały okres badań ze względu na stężenia manganu. W rejonie studni 3b ujęcia Bzin stwierdza się nietypowe zjawisko, w którym współwystępują w ujmowanych wodach triasowych najniższe stężenia jonów żelaza i manganu, strop wodonośca triasowego jest najniżej położony w stosunku do poziomu morza oraz ma miejsce tutaj najniższe ciśnienie piezometryczne zalegających subartezyjskich wód triasowych.

EN

In the article was presented variability of iron and manganese ions concentration during the decade 1993-2002 in the underground waters of „Bzin” water intake that supply water pipe for Skarżysko-Kamienna city. The Bzin water intake includes six drilled wells of 37 to 60 meters depth and 74 to 341 m3/h capacity that intake underground waters from carbonated, slotted Triassic formation. Conducted research indicated very high variability of analyses compounds. The analysis of Fe and Mn ions variability in the underground Triassic waters of Bzin intake showed that in the well II and III waters decreasing of Mn and Fe concentrations, in the wells I and Ia decreasing only of Mn concentration and increasing of Fe level, however in wells IIIb and IV increasing both Mn and Fe concentrations was followed during progressive exploitation. In case of Fe ions, concentration in exploited water reached up to 1,52 mg/dm3 (well I) and manganese up to 0,78 mg/dm3 (well Ia). First class waters (very good quality) occurred throughout research period in the well 3b, and the worst third and forth class: in the year 1997, in the well 4, that was connected with high concentration of Fe and Mn ions, and throughout whole research period, in wells 1, 1a and 2 for the sake of Mn concentration. In the well 3b area of Bin intake atypical phenomenon was affirmed, in which co-occurred in the intake Triassic waters the lowest Fe and Man ions concentrations, roof of Triassic aquifer was located lowest above sea level and the lowest piezometric pressure of deposition subarthesian Triassic waters took place.

Słowa kluczowe

PL

ujecia wody; ujecie wody Bzin; wody podziemne; sklad chemiczny; zawartosc pierwiastkow; zelazo; mangan; stezenie jonow; zmiennosc czasowa; zmiennosc przestrzenna

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2005
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.107-120,rys.,bibliogr.

Twórcy

autor

Satora S.

• Katedra Zaopatrzenia Osiedli w Wodę i Kanalizacji, Akademia Rolnicza w Krakowie, Al.Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

autor

Kaczor G.

Bibliografia

• Satora S. Ponadnormatywne ilości żelaza i manganu w wodach podziemnych województwa nowosądeckiego. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 7/92, 1992.
• Satora S., Kaczor G. Przestrzenna zmienność wybranych składników chemicznych wód podziemnych wielootworowego ujęcia na tarasie rzeki Dłubni. Inżynieria Rolnicza nr 2, 2004, s. 199–213.
• Satora S., Kaczor G. Przestrzenna zmienność wybranych składników chemicznych wód podziemnych ujęcia zlokalizowanego na wysokim tarasie Wisły. Zesz. Nauk. AR. Inżynieria Środowiska z. 26, 2005.
• Praca zbiorowa pod redakcją Lipnickiej T. Słownik hydrogeologiczny. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa 2002.
• Witczak S., Kleczkowski A.S., Adamczyk A. Żelazo w wodach wysokiego tarasu Wisły na wschód od Krakowa. Rocznik PTG vol. 44, z. 2–3. 1974.
• Zuber A., Kleczkowski A.S., Myszka J., Witczak S. Wydajność i mineralizacja ujęcia wody z wysokiego tarasu Wisły na wschód od Krakowa w świetle badań izotopowych. Aktualne problemy hydrogeologii III Ogólnopolskie Sympozjum. Wydawnictwo AGH Kraków 1985.