Koncepcja świadczeń ekosystemowych i jej znaczenie w ochronie przyrody polskiego krajobrazu rolniczego

• Autorzy: Rosin Z.M. , Takacs V. , Baldi A. , Banaszak-Cibicka W. , Dajdok Z. , Dolata P.T. , Kwiecinski Z. , Langowska A. , Moron D. , Skorka P. , Tobolka M. , Tryjanowski P. , Wuczynski A.

Warianty tytułu

EN

Ecosystem services as an efficient tool of nature conservation: a view from the Polish farmland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obecna ochrony przyrody, aby była skuteczna, potrzebuje innych rozwiązań niż tylko aktów prawnych, np. zakazów. Kluczowym czynnikiem, który może wpłynąć na skuteczność ochrony przyrody, ważnym również z ekonomicznego punktu widzenia, jest szeroki zakres społecznej świadomości i uznania dla wartości przyrodniczych. Przykładem wykorzystania tych wartości są świadczenia ekosystemowe (ES), czyli wszelkie naturalne dobra i procesy, które pozwalają na czerpanie różnorakich korzyści (np. dzikie owoce, zapylanie, zwalczanie szkodników). Wiele gatunków, które świadczą ES, jest związana z terenami wiejskimi i zależy w dużej mierze od tradycyjnego, ekstensywnego sposobu gospodarowania ziemią. W niniejszym artykule przedstawiano dyskurs, że intensywnie użytkowane agroekosystemy dostarczają mniej ES. Jest to tym bardziej istotne, że zmiany w rolnictwie są na tyle duże, zwłaszcza w krajach Europy Zachodniej, iż doprowadziły do rozdrobnienia oraz utraty półnaturalnych siedlisk (miedze, śródpolne lasy, żywopłoty) i w rezultacie – do powstania dużych monokulturowych upraw. W związku z tym wielkości populacji wielu gatunków zwierząt i roślin świadczących usługi ekosystemowi uległy znacznej redukcji. Pierwszym krokiem do racjonalnego wykorzystania koncepcji ES w Europie Środkowej i Wschodniej jest uznanie różnic między naturalnymi i sztucznymi systemami produkcji rolnej. Podano przykłady potwierdzające zasadę, że wysoki poziom różnorodności biologicznej pozytywnie wpływa na produkcję rolną oraz podnosi jakość życia ludzi. Przedstawiono również dowody za tym, że idea ES powinna być rozwijana z rozwagą, gdyż wycena różnorodności biologicznej oparta tylko na ekonomicznych przesłankach może być w końcowym efekcie szkodliwa dla przyrody. Ponieważ mechanizmy kształtujące ES oraz ich wartość ekonomiczną są wciąż słabo poznane, to należy kontynuować badania w tym temacie, uwzględniając uwarunkowania regionalne. Podano ponadto argumenty za i przeciw wykorzystaniu koncepcji ES w ochronie różnorodności biologicznej.

EN

Current nature conservation, to be effective, needs more convincing solutions than only law and prohibitions. Wide social consciousness and appreciation of nature values, also from economic point of view, is one of the several crucial factors. Ecosystem services (ES) are natural goods and processes that benefit humans (e.g., wild fruits, pollination, pest control). Many species that provide services are connected to agricultural landscapes and dependent on traditional and extensive land management. Here, we provide a discourse that more intensive agroecosystems provide less services. Sharp changes in farming practices in Western Europe have led to fragmentation and loss of the semi-natural habitats, disappearance of field margins, mid-field woods and hedges and, in effect, formation of large, monoculture fields. In a consequence, population sizes of many animal and plant species providing ecosystem services have declined. Therefore, first step to rational use of ES concept in farmland, at least in Central and Eastern Europe conditions, is recognition of differences between naturally and artificially productive systems. We give examples of the idea that high level of biodiversity makes agricultural production more efficient and it increases the quality of human life. However, we also advance arguments for that ES concept should be developed with consideration since valuating biodiversity only from economic point of view may be, in turn, harmful to nature. Furthermore, studies on ES in regional, as well as continental scale, are needed since mechanisms lying behind ES, and often their economic value, are poorly known and implications hardly documented. Finally, we give optimistic as well as sceptic arguments for and against ES concept as an opportunity to improve biodiversity conservation

Słowa kluczowe

PL

korzysci ekologiczne; korzysci przyrodnicze; korzysci spoleczne; korzysci srodowiskowe; Polska; archeofity; biomasa; ekosystemy; ekosystemy rolne; ekoturystyka; krajobraz rolniczy; materialy biologiczne; neofity; obieg pierwiastkow; obieg wody; ochrona przyrody; regulacja stosunkow wodnych; rownowaga ekologiczna; surowce farmaceutyczne; uslugi ekosystemu; uslugi zywieniowe; wody slodkie; zapylacze; zapylanie; zasoby genowe

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2011
• Tom: 67
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.3-20,rys.,tab.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Rosin Z.M.

• Zakład Biologii Komórki, Instytut Biologii Eksperymentalnej, Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul.Umultowska 89, 61-614 Poznań

autor

Takacs V.

autor

Baldi A.

autor

Banaszak-Cibicka W.

autor

Dajdok Z.

autor

Dolata P.T.

autor

Kwiecinski Z.

autor

Langowska A.

autor

Moron D.

autor

Skorka P.

autor

Tobolka M.

autor

Tryjanowski P.

autor

Wuczynski A.

Bibliografia

• Banaszak J. 1983. Ecology of bees (Apoidea) of agricultural landscape. Pol. Ecol. Stud. 9: 421-505.
• Banaszak J. 1992. Strategy for conservation of wild bees in an agricultural landscape. Agr. Ecosyst. Environ. 40: 179-192.
• Banaszak J. 1997. Local changes in the population of wild bees. Ochr. Przyr. 54: 119-130.
• Bradbury R.B., Stoate C., Tallowin J.R.B. 2010. Lowland farmland bird conservation in the context of wider ecosystem service delivery. J. Appl. Ecol. 47: 986-993.
• Burkhard B., Petrosillo I., Costanza R. 2010. Ecosystem services - Bridging ecology, economy and social sciences. Ecol. Complex. 7: 257-259.
• Celary W 2005. Melittidae of Poland (Hymenoptera: Apoidea: Anthophila) their Biodiversity and Biology. ISEZ PAS Press, Kraków.
• Condit R., Robinson W.D., Ibanez R., Aquilar S., Sanjur A., Martinez R., Stallard R.F., Garcia T., Angher G.R., Petit L., Wright S.J., Robinson T.R., Heckadon S. 2001. The status of the Panama Canal watershed and its biodiversity. At the beginning of the 21st century. BioScience 51: 389-398.
• Corbet S.A., Williams I.H., Osborne J.L. 1991. Bees and the pollination of crops and flowers in the European Community. Bee World 72: 47-59.
• Costanza R. 2008. Ecosystem services: Multiple classification systems are needed. Biol. Conserv. 141: 350-352.
• Costanza R., dArge R., de Groot R., Färber S., Grasso M., Hannon B., Limburg K., Naeem S., O’Neill R.V., Paruelo J., Raskin G.R., Sutton P., van den Belt M. 1997. The value of the world’s ecosystem services and natural capital. Nature 387: 253-260.
• Daily G.C., Matson P.A. 2008. Ecosystem services: From theory to implementation. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 105: 9455-9456.
• Dajdok Z. 2004. Występowanie pokrzywy zwyczajnej Urtica dioica L. w dolinach małych strumieni na obszarach rolniczych. W: Heese T., Puchalski W. (red.). Bliskie naturze kształtowanie dolin rzecznych. Wyd. Politechniki Koszalińskiej, Koszalin: 279-295.
• Dajdok Z., Wuczyński A. 2008. Alien plants in field margins and fields of southwestern Poland. Biodiv. Res. Conserv. 9-10: 19-33.
• Dobrzański A., Adamczewski K. 2009. Wpływ walki z chwastami na bioróżnorodność agrofitocenoz. Post. Ochr. Roślin 49: 982-995.
• Dolata P.T. 2006. The White Stork Ciconia ciconia protection in Poland by tradition, customs, law, and active efforts. W: Tryjanowski P., Sparks T. H., Jerzak L. (red.). The White Stork in Poland: Studies in Biology, Ecology and Conservation. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 477-492.
• Dolata P.T. 2009. „Blisko bocianów” - projekt edukacyjno-badawczy bociana białego Ciconia ciconia. W: Anderwald D. (red.). Public relations - „sztuka uwodzenia” w edukacji przyrodniczo-leśnej. Studia i Mat. CEPL 11: 128-141.
• EEA 2010. 10 messages for 2010 - Agricultural ecosystems. European Environment Agency, European Union.
• Faliński J.B. 1969. Zbiorowiska autogeniczne i antropogeniczne. Próba określenia i klasyfikacji. Dyskusje fitosocjologiczne (4). Ekol. Pol. B 15: 173-182.
• Foley J.A., DeFries R., Asner G.P., Barford C., Bo- nan G., Carpenter S.R., Chapin F.S., Coe M.T., Daily G.C., Gibbs H.K., Helkowski J.H., Holloway T., Howard E.A., Kucharik C.J., Monfreda C., Patz J.A., Prentice I.C., Ramankutty N., Snyder P.K. 2005. Global consequences of land use. Science 309: 570-574.
• Fotos M., Chou F., Newcomer Q. 2007. Assessment of existing demand of watershed services in the Panama Canal watershed. J. Sustain. For. 25: 175-193.
• Gallai N., Salles J.M., Settele J., Vaissičre B.E. 2009. Economic valuation of the vulnerability of world agriculture confronted with pollinator decline. Ecol. Econ. 68: 810-821.
• Gathmann A., Tscharntke T. 2002. Foraging ranges of solitary bees. J. Anim. Ecol. 71: 757-764.
• Greenleaf S.S., Williams N.M., Winfree R., Kremen C. 2007. Bee foraging ranges and their relationship to body size. Oecologia 153: 589-596.
• GUS 2009. Rocznik statystyczny Polski 2009. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
• Hanson C., Finisdore J., Ranganathan J., Iceland C. 2008. The Corporate Ecosystem Services Review: Guidelines for Identifying Business Risks & Opportunities Arising from Ecosystem Change. World Resources Institute, Washington, USA. http://pdf.wri.org/corporate_ecosystem_services_review.pdf
• Hardin G. 1968. The tragedy of the commons. Science 162: 1243-1248.
• Kearns C.A., Oliveras D.M. 2009. Environmental factors affecting bee diversity in urban and remote grassland plots in Boulder, Colorado. J. Insect Conserv. 13: 655-665.
• Klein A.M., Vaissiere B.E., Cane J.H., Steffan-Dewenter I., Cunningham S.A., Kremen C., Tscharntke T. 2007. Importance of pollinators in changing landscapes for world crops. Proc. R. Soc. B 274: 303-313.
• Lenda M., Skórka P., Moroń D. 2010. Invasive alien plant species - a threat or an opportunity for pollinating insects in agricultural landscapes? W: Lee T.H. (red.). Agricultural Economics: New Research. Nova Science Publishers, NY USA.
• Lewandowski A., Radkiewicz J. 1991. Bocian w mowie i kulturze. Wyd. WSP, Zielona Góra.
• MEA (Millennium Ecosystem Assessment) 2005. Ecosystems and Human Well-Being: Global Assessment Reports. Island Press, Washington, DC.
• Manfredo M.J. 2008. Who Cares About Wildlife? Social Science Concepts for Exploring Human- Wildlife Relationships and Conservation Issues. Springer, New York.
• Mayr E. 2002. To jest biologia. Nauka o świecie ożywionym. Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Mizgajski A., Stępniewska M. 2009. Koncepcja świadczeń ekosystemów a wdrażanie zrównoważonego rozwoju. W: Kiełczowski D., Dobrzańska B. (red.). Ekologiczne problemy zrównoważonego rozwoju. Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok: 12-23.
• Moroń D., Lenda M., Skórka P., Szentgyörgyi H., Settele J., Woyciechowski M. 2009. Wild pollinator communities are negatively affected by invasion of alien goldenrods in grassland landscapes. Biol. Conserv. 142: 1322-1332.
• Nalborczyk E. 2005. Rolnicza energetyka. Academia. Mag. PAN 3: 16-19.
• Papanastasis V.P., Arianoutsou M., Papanastasis K. 2010. Environmental conservation in classical Greece. J. Biol. Res. 14: 123-135.
• Porter J., Costanza R., Sandhu H., Sigsgaard L., Wratten S. 2009. The Value of Producing Food, Energy, and Ecosystem Services within an Agro-Ecosystem. Ambio 38: 186-193.
• Pullis La Rouche G. 2003. Birding in the United States: a Demographic and Economic Analysis. U.S. Fish and Wildlife Service. Report 2001-1.
• Redford K.H., Adams WM. 2009. Payment for Ecosystem Services and the Challenge of Saving Nature. Conserv. Biol. 4: 785-787.
• Reinhardt F., Herle M., Bastiansen F., Streit B. 2003. Ökonomische Folgen der Ausbreitung von gebietsfremden Organismen in Deutschland. J.W. Goethe-Universität Frankfurt, im Auftrag des Umweltbundesamtes, Forschungsbericht 201: 86-211.
• Savard J.P.L., Clergeau P., Mennechez G. 2000. Biodiversity concepts and urban ecosystems. Landsc. Urban Plan. 48: 131-142.
• Sinden J.A. 2004. Estimating the costs of biodiversity protection in the Brigalow belt, New South Wales. J. Environ. Manage. 70: 351-362.
• Skórka P., Lenda M., Tryjanowski P. 2010. Invasive alien goldenrods negatively affect grassland bird communities. Biol. Conserv. 143: 856-861.
• Solon J. 2008. Koncepcja „Ecosystem Services” i jej zastosowania w badaniach ekologiczno-krajobrazowych. W: Chmielewski TJ. (red.). Struktura i funkcjonowanie systemów krajobrazowych: meta-analizy, modele, teorie i ich zastosowania. Prob. Ekol. Krajobr. 21: 25-44.
• Spangenberg J.H., Settele J. 2010. Precisely incorrect? Monetising the value of ecosystem services. Ecol. Complex. 7: 327-337.
• Steffan-Dewenter I., Münzenberg U., Bürger C., Thies C., Tscharntke T. 2002. Scale-dependent effects of landscape context on three pollinator guilds. Ecology 83: 1421-1432.
• Steffan-Dewenter I., Tscharntke T. 2000. Resource overlap and possible competition between honey bees and wild bees in central Europe. Oecologia 122: 288-296.
• Steffan-Dewenter I., Tscharntke T. 2001. Succession of bee communities on fallows. Ecography 24: 83-93.
• Stoate C., Baldi A., Beja P., Boatman N.D., Herzon I., van Doorn A., de Snoo G.R., Rakosy L., Ramwell C. 2009. Ecological impacts of early 21st century agricultural change in Europe - a review. J. Environ. Manage. 91: 22-46.
• Sudnik-Wójcikowska B., Koźniewska B. 1988. Słownik z zakresu synantropizacji szaty roślinnej. Wyd. Uniw. Warszawskiego, Warszawa.
• Sun B.-Y., Tan J.-Z., Wan Z.-G., Gu F.-G. Zhu M.-D. 2006. Allelopathic effects of extracts from Solidago canadensis L. against seed germination and seedling growth of some plants. J. Eviron. Sci. 18: 304-309.
• Sutherland W.J., Adams W.M., Aronson R.B., Aveling R., Blackburn T.M., Broad S., Ceballos G., Côté I.M., Cowling R.M., da Fonseca G.A.B., Dinerstein E., Ferraro P.J., Fleishman E., Gascon C., Hunter Jr. M., Hutton J., Kareiva P., Kuria A., Macdonald D.W, MacKinnon K., Madgwick F.J., Mascia M.B., McNeely J., Milner-Gulland E.J., Moon S., Morley C.G., Nelson S., Osborn D., Pai M., Parsons E.C.M., Peck L.S., Possing- ham H., Prior S.V., Pullin A.S., Rands M. R.W., Ranganathan J., Redford K.H., Rodriguez J.P., Seymour F., Sobel F., Sodhi N.S., Stott A., Vance- Borland K., Watkinson A.R. 2009. An assessment of the 100 questions of greatest importance to the conservation of global biological diversity. Conserv. Biol. 23: 557-567.
• Sutherland W.J., Armstrong-Brown S., Armsworth P. R., Brereton T., Brickland J., Campbell C. D., Chamberlain D.E., Cooke A. I., Dulvy N. K., Dusic N.R., Fitton M., Freckle- ton R.P., Godfray H.C., Grout N., Harvey H. J., Hedley C., Hopkins J.J., Kift N.B., Kirby J., Kunin W E., MacDonald D.W, Markee B., Naura M., Neale A. R., Oliver T., Osborn D., Pullin A.S., Shardlow M. E. A., Showler D. A., Smith P. L., Smithers R.J., Solandt J.-L., Spencer J., Spray C. J., Thomas C.D., Thompson J., Webb S.E., Yalden D. W, Watkinson A.R. 2006. The identification of one hundred ecological questions of high policy relevance in the UK. J. Appl. Ecol. 43: 617-627.
• Swift M.J., Izac A.M.N., van Noordwijk M. 2004. Biodiversity and ecosystem services in agricultural landscapes - are we asking the right questions? Agr. Ecosyst. Environ. 104: 113-134.
• TEEB 2008. The Economics of Ecosystems and Biodiversity. Interim Report. European Communities.
• Tokarska-Guzik B. 2005. The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Wyd. Uniw. Śląskiego, Katowice.
• Tryjanowski P., Kuźniak S., Kujawa K., Jerzak L. 2009. Ekologia ptaków krajobrazu rolniczego. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Tscharntke T., Klein A.M., Kruess A., Steffan-Dewenter I., Thies C. 2005. Landscape perspectives on agricultural intensification and biodiversity - ecosystem service management. Ecol. Lett. 8: 857-874.
• Vieyra-Odilon L., Vibrans H. 2001. Weeds and crops: the value of maize field weeds in the valley of Toluca, Mexico. Econ. Bot. 55: 426-443.
• Wallace K.J. 2007. Classification of ecosystem services: Problems and solutions. Biol. Conserv. 139: 235-246.
• Zając M., Zając A., Tokarska-Guzik B. 2009. Extinct and endangered archaeophytes and the dynamics of their diversity in Poland. Biodiv. Res. Conserv. 13: 17-24.
• Żylicz T. 2010. Wycena usług ekosystemów. Przegląd wyników badań światowych. Ekon. Środ. 37: 31-4