Rola stowarzyszeń regionalnych w rozwoju słowackiej wsi

• Autorzy: Danglova O.

Warianty tytułu

EN

The role of civic association in rural development of Slovakia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ostatnim okresie w Słowacji odnotowuje się wyraźny wzrost inicjatyw polegających na łączeniu się miejscowości w obywatelskie i regionalne stowarzyszenia. Dążenia do integracji wynikają ze swoistego kompleksu miejscowych potrzeb oraz interesów, które łączą się na bazie wspólnych czynników ekonomicznych (profil działalności gospodarczej, dążność do skupiania się miejscowości wokół jakiegoś punktu centralnego, którym jest zazwyczaj miasto w sąsiedztwie), społecznych (podobieństwo struktury społecznej, struktur zatrudnienia), bądź kulturowych (cechy cywilizacyjne, pokrewieństwo w materialnych cechach kultury, języka). Od strony praktycznej głównym motywem powstawania regionalnych stowarzyszeń jest świadomość, że większy, instytucjonalnie zabezpieczony obszar terytorialny, łączący większą liczbę ośrodków, potrafi bardziej skutecznie i zdecydowanie przeforsować interesy poszczególnych miejscowości, dając szersze możliwości dostępu do informacji oraz środków finansowych na realizację projektów rozwoju wsi poprzez fundusze strukturalne Unii Europejskiej. W artykule przeanalizowano działalność oraz inicjatywy regionalne na przykładzie mikroregionu w Zachodniej Słowacji, utworzonego przez miejscowości, które na podstawie sąsiedztwa terytorialnego, jak też wspólnie określonych potrzeb regionalnych oraz kierunku rozwoju, połączyły się w roku 1996 w dobrowolne stowarzyszenie regionalne SOTDUM (Wspólnota Miejscowości Mikroregionu Topol’čansko- Duchonskiego). Oprócz miasta Topoľčany, stowarzyszenie obejmuje miejscowości znajdujące się w pólnocno-zachodniej części powiatu – Jacovce, Nemečky, Podhradie, Prašice, Tesáre, Tvrdomestice, Velušovce i Závada. Za pośrednictwem dostępnych danych ilościowych, ale przede wszystkim na podstawie jakościowych badań etnograficznych, podjęto próbę przedstawienia obrazu wewnątrzregionalnej sytuacji w aspekcie hierarchizacji i braku ciągłości w rozwoju powstałej struktury, który wynika z różnic warunków zarówno zamieszkania, jak i społecznoekonomicznych oraz z różnic w rozwoju poszczególnych miejscowości. Celem badań było kilka kwestii. Po pierwsze, uchwycenie miary wewnątrzregionalnej integracji przy rozwiązywaniu wspólnych problemów, rozeznanie na poziomie wiejskich społeczności sytuacji problemowych połączonych z transformacją społeczno-ekonomiczną. Po drugie, wskazanie na specyfikę struktury działalności gospodarczej, wynikającej z warunków przyrodniczych regionu. Po trzecie, obserwowanie w praktyce działania stowarzyszenia SOTDUM jako instytucji publicznej – osobami reprezentującymi były burmistrzowie albo ich zastępcy. Podstawą wykonanej przez autorkę analizy problemów społecznych były dane uzyskane od miejscowych obywateli, przedstawicieli różnych grup społecznych i zawodowych, grup interesu oraz uczestników miejscowej sceny politycznej. Podczas ich interpretacji brano pod uwagę przede wszystkim stanowisko uczestnika, w kombinacji z własnym sposobem oceny. Szczególną uwagę autorka poświeciła inicjatywom regionalnym, analizując przyczyny, które spowodowały, że niektóre zamiary udało się zrealizować, inne zaś, odgórnie narzucone w dobrej wierze projekty rozwoju, nie uzyskały akceptacji. Zwraca uwagę na różne podejście przedstawicieli samorządu terytorialnego do kwestii rozwoju regionalnego. W podsumowaniu autorka stwierdza, że wyniki wieloletniego złączenia terytorialnego bliskich miejscowości do regionalnego stowarzyszenia są pozytywne. Dla zrzeszonych miejscowości przynależność do bardziej silnej i wzajemne się wspierającej grupy ma znaczenie szczególnie w przypadku porozumienia się w sprawie wspólnego przedsięwzięcia. Z drugiej strony, stowarzyszenie jest grupą rywalizujących miejscowości, które forsują swoje własne interesy. Podstawą konfliktów były różnice ekonomiczne, pozycje społeczne oraz różny potencjał ludzki w poszczególnych miejscowościach. Siła łącząca, zasadzająca się na działaniu partnerskim, napotkała siłę odśrodkową, wynikającą z partykularnych interesów poszczególnych miejscowości. We współzawodniczącej koalicji wciąż jednak przeważała korzyść ze wzajemnego wsparcia. Efektywność projektów, zgłaszanych przez poszczególne miejscowości, zależała od osobowości ich liderów – w większości burmistrzów, od ich autorytetu, ambicji, zdolności do pełnienia kierowniczej funkcji oraz od pozyskania dla swoich zamiarów miejscowej ludności. Do elementów hamujących współpracę przy zgłaszaniu i realizacji projektów można było zaliczyć zły klimat społeczny, niskie wzajemne zaufanie oraz pogorszenie relacji międzyludzkich.

EN

Slovak villages have increasingly tended to create civic and regional associations. The endeavours to integrate originate in specific and complex mixture of local needs and interests united on the base of economic (e.g. profile of economic activities, distance of the settlements from the centre), social (e.g. similarity in social structure or employment) or cultural (e.g. cultural features, similarities in material signs of culture and language) qualities. The pragmatic leitmotif for an establishment of regional associations is knowledge that larger, institutionally based territorial entity, which links-up several settlements, is able to enforce interests of particular villages more efficiently. Simultaneously it facilitates an access to information and finances for the projects of rural development of the structural funds of European Union. The paper analyses regional activities and initiatives looking at the Western Slovak micro-region demarcated by the villages which in 1997 created the voluntary regional association SOTDUM (the Association of the Villages of the Topoľčiansko- Duchonský Micro-region) following their geographical closeness and jointly articulated regional needs. Using available quantitative data but especially qualitative ethnographic research the author tries to map intraregional conditions in relation to hierarchy and discontinuity in development of settlements. This discontinuity originates in differing administrative conditions for settlement and social and economical characteristics of particular villages. The author tries to grasp the level of intraregional integration in solving shared problems. She maps problematic situations related to social and economical transformation on the micro-level of the village communities. She sheds light on specific structure of economic activities shaped by the natural conditions in the region. Examining activities and efficiency of SOTDUM as the particular institute of public representation in practice the author focuses on activities of persons representing the village (i.e. mayors and their deputies). Analysing social reality, the author uses the data collected among local population, representatives of various socio-professional and interest groups and other actors of local politics. In the analyses of data she prefers an emphasis on an actor attitude combined with her own interpretations and evaluations. One part focusing on regional initiatives analyses why some goals have been feasible and other, though well intended developmental projects designed „from above”, have not been fruitful. She points at different attitudes among various representatives of local administration toward regional development. In her conclusion the author states that several years of joint activities of the villages united in a regional association have proved positive effects. The participating villages gained from a purpose-made connection into a stronger, mutually supportive unity especially in the cases of joint interests. On the other hand the association was also the unity of competitive villages enforcing their own interests. The hot-bed of clashes was their differing economic and social positions, and different human potentials of particular communities. Centripetal force of partnership principle clashed simultaneously with centrifugal force of specific interests of particular villages. The advantage of mutual support nevertheless won in a competitive coalition. Effectiveness of the projects enforced by particular villages depended on personalities of individual leaders, mostly majors, on their authority, aspirations, leadership qualities and ability to persuade local citizens to support their aims.Inhibiting moments within co-operative processes in enforcement and realisation of projects were a bad social climate, low level of mutual trust and worsened human relationships.

Słowa kluczowe

PL

Slowacja; obszary wiejskie; wies; inicjatywy regionalne; stowarzyszenia regionalne; stowarzyszenie SOTDUM; dzialalnosc

• Wydawca: -
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2006
• Numer: 3/2
• Opis fizyczny: s.85-101,bibliogr.

Twórcy

autor

Danglova O.

• Institute of Ethnology, Slovac Academy of Science, Klemensova 19, 81109 Bratyslava, Slovakia

Bibliografia

• Ako žijeme a chceme žiť v doline pod Panskou Javorinou. Spoločenstvo obcí Topoľčiansko-duchonského mikroregiónu. (Jak żyjemy i jak chcemy żyć w dolinie pod Pańską Jaworzyną. Stowarzyszenie Miejscowości Topolczansko-duchonskiego mikroregionu. Tristanpress, Topoľčany 1997, s. 7–8.
• Falťan Ľ., Gajdoš P., Pašiak J. Sociálna marginalita území Slovenska, S.P.A.C.E Centrum pre analýzu sociálnej politiky. (Społeczny marginalizm obszarów Słowacji, S.P.A.C.E Centrum Analizy Polityki Społecznej). Bratislava, 1995, s. 52.
• Fukuyama F. Trust. The Social Virtues and the Creation of Prosperity, Harmondsworth 1996.
• Gajdoš P. Človek-Spoločnosť-Prostredie. Priestorová sociológia. (Człowiek-Społeczeństwo--Środowisko. Socjologia przestrzenna). Bratislava 2002, s. 271–272.
• Moravčíková D. Sociálna diferenciácia vidieckych domácností. Východiská, ukazovatele a vybrané empirické zistenia. (Społeczne zróżnicowanie wiejskich domostw. Rozwiązania, wskaźniki i wybrane badania empiryczne), rękopis, 2003, s. 16–18.
• Stoličná R. Socio-ekonomické premeny obce Podhradie. (Społeczno-ekonomiczne przemiany wsi Podhradie), rękopis. Materiały z badań. Archív ÚE SAV, 2001.
• Wizja przyszłości wsi Podhradie – Propozycje rozwoju.