Rola antropopresji w przekształcaniu obszarów wysokogórskich na przykładzie Tatr i Monts Dore

• Autorzy: Gorczyca E. , Krzemien K.

Warianty tytułu

EN

The role of anthroporessure in the transformation of high mountain areas (Tatra and Monts Dore Mountains)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Under an extensive tourist penetration, mountain areas have been experiencing a high degree of anthropogenic degradation. Tourist traffic leads to the destruction of vegetation along roads and paths and nearby facilities, largely as a result of a considerable acceleration of geomorphologic processes. The paper presents certain environmental considerations, including relief, geology and climate, as well as micro-relief within tourist paths and morphogenetic processes influencing slope transformation within tourist areas in selected mountain areas. The general issue of the tourist-influenced degradation was discussed using two high mountain areas: the Tatras and Monts Dore mountains (Massif Central, France). In all of those areas, the anthropogenic geomorphologic features are highly diversified and well visible in the overall land relief. Tourist paths, roads and ski pistes constitute areas of overlapping natural and anthropogenic degradation. Wherever the natural vegetation, and especially the turf cover has been destroyed a state of permanent imbalance can be observed, as well as the development of crionival, aeolian and pluvial relief. The natural and anthropogenic processes influencing the morphodynamics of the roads and paths greatly vary in rate depending on the ground resistance, slope inclination and exposure, morphodynamical tier, type of surface, vegetation cover, season of the year and the intensity of the tourist traffic. Human activity in the mountains accelerates the circulation of energy and matter within individual slopes but sometimes also within entire massifs. The Monts Dore massif revealed the greatest degradation of its paths and tourist roads, followed by the Tatras.

Słowa kluczowe

PL

tereny wysokogorskie; gory; Tatry; Monts Dore; antropopresja; klimat umiarkowany; gospodarka turystyczna

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace i Studia Geograficzne
• Rocznik: 2009
• Tom: 41
• Opis fizyczny: s.89-106,rys.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Gorczyca E.

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków

autor

Krzemien K.

Bibliografia

• Bouet G., Fel A., 1983. Le Massif Central, Atlas et Géographie de la France Moderne. Flammarion.
• Candela R. M., 1982. Pistes de ski et erosion anthropogenique dans les Alpes du Sud. Mediterrane 3-4.
• Czochański J., Szydarowski W., 1996. Turystyka piesza i jej wpływ na środowisko przyrodnicze Tatrzańskiego Parku Narodowego, Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek 3, Wpływ człowieka, Kraków - Zakopane, 43-45.
• Estienne P., 1989. Le climat, Puy-de-Dme cartes sur table, Le Puy en Velay.
• Fidelus J., 2006. Zróżnicowanie form erozyjnych w rejonie szlaków turystycznych w poszczególnych piętrach geoekologicznych w Tatrzańskim Parku Narodowym, [w:] J. Pociask-Karteczka, M. Matuszyk, P. Skawiński (red.), Stan i perspektywy rozwoju turystyki w Tatrzańskim Parku Narodowym. Studia i Mon. AWF 46, AWFTPN, Kraków - Zakopane, 239-246.
• Giessbel J., 1988. Nutzungsschden, Bodendichte und rezente Geomorphodynamik auf Skipisten der Alpen und Skandinaviens. Z. Geomorph. N F. Suppl.- Bd. 70, Berlin - Stuttgart.
• Gorczyca E., 1997. Wpływ ruchu turystycznego na przekształcanie rzeźby masywu Czerwonych Wierchów. Praca magisterska, Zakład Geomorfologii IG UJ, Kraków, 1-99.
• Gorczyca E., 2000. Wpływ ruchu turystycznego na przekształcanie rzeźby wysokogórskiej na przykładzie masywu Czerwonych Wierchów i Regli Zakopiańskich (Tatry Zachodnie). Prace Geogr. IG UJ 105, Kraków, 369-390.
• Gorczyca E., Krzemień K., 2002. Geomorfologiczne skutki ruchu turystycznego w Tatrzańskim Parku Narodowym, [w:] Współczesne przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. Zakopane, 12-14 październik 2000, 389-393.
• Gorczyca E., Krzemień K., 2006. Wpływ ruchu turystycznego na przekształcanie rzeźby wybranych obszarów górskich, [w:] J. Trepińska (red.), Klimatyczne aspekty środowiska geograficznego. Kraków, 311-324.
• Kaszowski L., Krzemień K., 1989. Quelques aspects du model actuel des Monts Dore et des Tatras. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geogr. 76, Kraków, 41-46.
• Kopera A., 1999. Wpływ ruchu turystycznego na degradację stoków w dolinach: Rybiego Potoku, Roztoki i Pięciu Stawów (Tatry Wysokie). Praca magisterska, Zakład Geomorfologii IGiGP UJ, Kraków, 1-163.
• Kotarba A., Krzemień K., Kaszowski L., 1987. High-Mountain Denudational System of the Polish Tatra Mts. Geogr. Studies, Special Issue 3, Kraków, 1-106.
• Krusiec M., 1996. Wpływ ruchu turystycznego na przekształcanie rzeźby Tatr Zachodnich na przykładzie Doliny Chochołowskiej. Czas. Geogr. 67, Wrocław, 303-320.
• Krzemień K., 1991. Rle morphognique des coules de laves torrentielles dans les Monts Dore et dans les Tatras occidentales [w:] Dveloppement régional en moyenne montagne, Carpates et Massif Central. CERAMAC, Clermont-Ferrand.
• Krzemień K., 1995. Le rôle du tourisme dans la transformation des versants du Massif des Monts Dore, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geogr. 99, Kraków, 23-33.
• Krzemień K., 1997. Morfologiczne skutki gospodarki turystycznej w obszarze wysokogórskim na przykładzie masywu les Monts Dore (Francja), [w:] B. Domański (red.), Geografia, człowiek, gospodarka. Kraków, 277-290.
• Krzemień K., Gorczyca E., 2005. Wpływ turystyki pieszej na przekształcanie rzeźby Tatr, [w:] B. Domański, S. Skiba (red.), Geografia i Sacrum. 2, Kraków, 77-86.
• Łajczak A., 1996. Wpływ narciarstwa i turystyki pieszej na erozję gleby w obszarze podszczytowym Pilska. Studia Naturae 41, 131-161.
• Mirek Z., 1996. Antropogeniczne zagrożenia i przekształcenia środowiska przyrodniczego [w:] Z. Mirek (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Kraków-Zakopane, 595-618.
• Moś A., 1999. Wpływ ruchu turystycznego na dynamikę stoków w Pienińskim Parku Narodowym. Praca magisterska, Zakład Geomorfologii IGiGP UJ, Kraków, 1-54.
• Peterlongo J. M., 1978. Massif Central, Guides géologiques régionaux. Masson, Paris, New York, Barcelone, Milan.
• Prędki R., 2004. Le suivi de la degradation des sols dans la zone des itineraires touristiques: l'exemple du Parc National des Bieszczady. Prace Geogr., IGiGP UJ 113, Kraków, 61-72.
• Robens R., Blacek M., 1993. Untersuchungen zur Entstehung und Vermeidung von Trittschäden entlang von Wanderwegen touristisch hochfrequentierter Gebiete in den Alpen, Dargestellt an der Wege- und Informationsplanung des Fellhorns, Jahrbuch des Vereins zum Schutze der Bergwelt (Selbstverlag des Vereins) 58, 119-139.
• Skawiński P., 1994. Oddziaływanie człowieka na przyrodę kopuły Kasprowego Wierchu oraz Doliny Goryczkowej w Tatrach, [w:] W. Cichocki (red.), Ochrona Tatr w obliczu zagrożeń. Zakopane, 179-226.
• Tort M., 1989. Vegetation potentielle, Puy-de-Déme cartes sur table. Le Puy en Velay.
• Troll C., 1973. High mountain belts between the polar caps and the equator, their definition and lower limit. Arc. Alp. Res. 5, 3, part 2.
• Veyret Y., Hotyat M., Bouchot B. 1990. L' origine anthropique dans un milieu de moyenne montagne: le massif montdorien, [w:] La terre et les hommes. Mélanges offerts a Max Derruau. Faculté des Lettres et Sciences humaines de l' Université Blaise Pascal, Nouvelle srie, Fasc. 32, Clermont-Ferrand.
• Wałdykowski P., 2006. Wpływ dróg górskich na dynamikę procesów morfogenetycznych w rejonie Turbacza [w:] Ochrona Beskidów Zachodnich 1, Gorczański Park Narodowy, Poręba Wielka, 67-79.
• Wilson J. P., Seney J. P., 1994. Erosional impact of hikers, horses, motorcycles, and off-road bicycles on Mountain Trails in Montana. Mountain Research and Development 14, No.1.