Fluvial forms and processes in natural and engineered riverbeds: geotouristic potential of mountain river valleys (geofluvioturism) - examples of Zubrzyca, Syhlec and Lipnica streams in the Polish Orava (Danube basin)

• Autorzy: Miraj K. , Plesinski K. , Radecki-Pawlik A.

Warianty tytułu

PL

Formy i procesy fluwialne w korytach: naturalnym a antropogenicznie przekształconym, jako potencjał geoturystyczny górskich dolin rzecznych - przykład Zubrzycy, Syhlca i Lipnicy na Polskiej Orawie (dorzecze Dunaju)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Aim of the study The paper presents a study on geomorphological processes and forms in mountain streambeds, which may be attractive for tourists interested in geotourism. In such case we propose in the paper a new name of such geotourism: geofluviotourism).The authors focused on the description of river erosion and accumulation in the context of potential geosites. Fluvial processes and forms were demonstrated in three streambeds in Orava region that run almost parallel to each other, although are under different anthropopression. Such selection of watercourses allowed to show the processes and forms of fluvial geomorphology in a valley with natural streambed and with artificial hydraulic structures. Material and methods The paper was based on field research. The first stage involved observing the fluvial processes and forms in the Zubrzyca, Syhlec and Lipnica streams. Then the analysed streambeds and related fluvial forms and processes were mapped. Results and conclusions Fluvial processes and the resulting forms of terrain may interest tourists who want to learn about a given region. However, such geomorphological geosites require appropriate tourist-oriented development. Initially, it may be limited to placing information boards next to hydrotechnical objects, marking a path to the geosites or a tourist route. Similar projects can also be undertaken in the Polish Orava in the vicinity of Zubrzyca, Syhlec and Lipnica streams.

PL

Cel pracy W artykule zaprezentowano procesy i formy geomorfologiczne występujące w korytach górskich potoków, które mogą być atrakcyjne dla turystów zainteresowanych geoturystyką. Autorzy skoncentrowali się na opisie procesów erozji i akumulacji rzecznej, powstałych za ich pośrednictwem form terenu w dolinie oraz ich ukazaniu w kontekście lokalizacji potencjalnych geostanowisk. W pracy zaproponowano nową nazwę dla tego typu geoturystyki: geofluwioturystyka. Omawiane formy i procesy fluwialne ukazane zostały na przykładzie trzech potoków płynących niemal równolegle względem siebie. Różnią się one jednak miedzy sobą stopniem antropopresji. Taki dobór cieków pozwala ukazać formy i procesy geomorfologii fluwialnej w dolinie cieków o naturalnie ukształtowanym korycie oraz zabudowanym szeregiem obiektów hydrotechnicznych. Materiał i metody Praca oparta została na badaniach terenowych. Pierwszym krokiem była obserwacja procesów i form fluwialnych w korytach Zubrzycy, Syhlca i Lipnicy. Następnie skartowano analizowane łożyska cieków wodnych i obserwowane w ich obrębie formy i procesy rzeczne. W terenie wykonano też pomiary hydrodynamiczne przy użyciu młynka elektromagnetycznego Valleport Model 801 Flat EM Flow Meter. Ponadto, w celu określania uziarnienia materiału dennego zalęgającego w korycie cieku można zastosować metodę Wolmana (1954), która polega na poborze 100 ziaren otoczaków w linii prostej i obmierzeniu ich długości, szerokości i wysokości. Metodyka ta służyła autorom do pełniejszego poznania przepływu wody w korytach badanych potoków. Wyniki i wnioski Procesy fluwialne i powstałe dzięki nim formy terenu mogą zainteresować turystów, którzy chcą poznać dany region. Wykorzystanie takich geomorfologicznych geostanowisk wymaga jednak odpowiedniego zagospodarowania turystycznego. Początkowo może ono ograniczać się do postawienia tablic informacyjnych przy obiektach, wyznaczenia ścieżki dojścia do geostanowiska czy wytyczenia szlaku turystycznego. Takie przedsięwzięcia można też podjąć na Polskiej Orawie w sąsiedztwie potoków Zubrzyca, Syhlec i Lipnica.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus
• Rocznik: 2019
• Tom: 18
• Numer: 4
• Opis fizyczny: p.71-85,fig.,ref.

Twórcy

autor

Miraj K.

• Institute of Technical Science, The Podhale State College of Applied Sciences in Nowy Targ, Kokoszków 71, 34-400 Nowy Targ, Poland

autor

Plesinski K.

• Department of Hydraulic Engineering and Geotechnics, Faculty of Environmental Engineering and Land Surveying, University of Agriculture in Krakow, Al.Mickiewicza 24/28, 30-059 Krakow, Poland

autor

Radecki-Pawlik A.

• Division of Structural Mechanics and Material Mechanics, Faculty of Civil Engineering, Krakow University of Technology, Warszawska 24, 31-155 Krakow, Poland

Bibliografia

• Allen, P. A. (2000). Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi. Warszawa: PWN.
• Balon, J., German, K., Kozak, J., Malara, H., Widacki, W. & Ziaja, W. (1995). Regiony fizycznogeograficzne. In: Warszyńska J. (red.), 1995, Karpaty Polskie – Przyroda, człowiek i jego działalność, Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 117–130.
• Charlton, R. (2008). Fundamentals of fluvial geomorphology. London and New York: Taylor & Francis.
• Czetwertyński E., Szuster A. (1978). Hydrologia i hydraulika. Warszawa: WSiP.
• Florek, J., Radecki-Pawlik, A., Plesiński, K. (2015). Analiza wybranych procesów i zjawisk podczas powstawania i dyssypacji wydm żwirowo-piaskowych na dnie rzeki podgórskiej. Acta Scientiarum Polonorum: Formatio Circumiectus, 14(3), 29–41.
• Gordon, D. N., McMahlon, T. A., Finlayson, B. L., Gippel, C. J., Nathan R. J. (2007). Stream Hydrology: An Introduction for Ecologists. London: John Wiley & Sons.
• Gradziński, R., Kostecka, A., Radomski, A., Unrug, R. (1986). Zarys sedymentologii. Warszawa: Wyd. Geologiczne.
• Graf, W. H. (2001). Fluvial Hydraulics, Flow ant transport processes in channels of simple geometry. Chichester: John Wiley & Sons.
• Klimaszewski M. (1978). Geomorfologia. Warszawa: PWN.
• Leopold, L.B., Wolman, M.G., Miller, J.P. (1995). Fluvial Processes in Geomorphology. Dover Publications, Inc., New York
• Miśkiewicz, K., Doktor M., Słomka T. (2007). Naukowe podstawy geoturystyki – zarys problematyki. Geoturystyka, Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica, Kraków, 4 (11), 3–12.
• Plesiński, K. (2018). Variability of the river bed system and morphology in the region of the block ramp impact (the case of the Porębianka river). Acta Scientiarum Polonorum, Formatio Circumiectus, 17(1), 79–93.
• Plesiński, K., Radecki-Pawlik, A. (2018). Bystrza o zwiększonej szorstkości. Rodzaje, przykłady z praktyki, hydraulika, projektowanie i problemy eksploatacyjne. Kraków: Wydawnictwo UR.
• Przedwojski, B. (1998). Morfologia rzek i prognozowanie procesów rzecznych. Poznań: Wydawnictwo AR.
• Radecki-Pawlik, A. (2001). Formy korytowe rzeki górskiej. Gospodarka wodna, 5, 210–212.
• Radecki-Pawlik, A. (2014). Hydromorfologia rzek i potoków górskich. Działy wybrane., Kraków: Wydawnictwo UR.
• Sundborg, A. (1956). The River Klarälven: a study of fluvial processes. Geogr. Annal., 38, 127–316.
• Wolman, M. G. (1954). A method of sampling coarse river-bed material. Transactions, American Geophysical Union, 35(6); 951–956.
• Yang, C. (1996). Sediment transport – theory and practice. New York: McGraw-Hill.