Szlaki komunikacyjne i inne bariery antropogeniczne a funkcjonowanie populacji zwierząt

• Autorzy: Klimaszewski K.

Warianty tytułu

EN

Communications routes and other anthropogenic barriers for animals populations functioning

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wszystkie gatunki mają tendencję do rozprzestrzeniania się. W naturalny sposób dyspersja jest ograniczana przez różnorodne czynniki: bariery fizyczne, chemiczne, klimatyczne, zależności międzygatunkowe. Wraz z gwałtownym rozwojem gospodarczym pojawiły się czynniki antropogeniczne wpływające na środowisko przyrodnicze. W większości są one przyczyną ograniczania zasięgu występowania gatunków, a nawet ich wymierania poprzez ograniczanie możliwości swobodnego przemieszczania się zwierząt. Dotyczy to zarówno zmiany miejsca bytowania w obrębie wykorzystywanego areału osobniczego, jak i migracji długodystansowych w celu zasiedlenia innego terenu. Jednym z ważniejszych czynników oddziałujących znacząco na populacje dzikich zwierząt jest infrastruktura transportowa (drogowa, kolejowa). Ze względu na swój liniowy charakter wpływa na różnorodność biologiczną bezpośrednio (śmiertelność wskutek zderzeń z samochodami czy pociągami, utrata siedlisk życia w zasięgu przebiegu drogi lub linii kolejowej) lub pośrednio (izolacja populacji, zubażanie puli genowej, spadek jakości siedlisk poprzez fragmentację, hałas i wibracje, natężenie światła czy zanieczyszczenia, umożliwienie rozprzestrzeniania się gatunków obcych, zwiększenie presji człowieka w miejscach dotychczas niedostępnych). Kolejnym istotnym czynnikiem powodującym degradację i utratę naturalnych siedlisk przyrodniczych, a co za tym idzie wpływającym na funkcjonowanie populacji zwierząt jest intensyfikacja rolnictwa. Mechanizacja, powiększanie areałów monokulturowych upraw, stosowanie coraz większych ilości nawozów i środków ochrony roślin, powoduje utratę siedlisk współistniejących z rolnictwem ekstensywnym, które są miejscem życia wielu gatunków terenów otwartych. Innymi czynnikami kształtującymi środowisko życia i ograniczającymi występowanie dzikich zwierząt są: zabudowa mieszkaniowa, melioracje, porzucanie terenów uprawnych, obecność ob- cych gatunków inwazyjnych. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej, ze względu na różnice tempa rozwoju gospodarczego w XX wieku, wciąż duży udział powierzchni stanowią tereny o ekstensywnym rolnictwie i zachowanej strukturze mozaiki krajobrazowej. Infrastruktura transportowa, mieszkaniowa, przemysłowa - dopiero tworzone są na większą skalę, a stan środowiska jest relatywnie dobry. Należy umiejętnie korzystać z doświadczeń lepiej rozwiniętych krajów, tak aby pogodzić rozwój gospodarczy z dbałością o przyrodę.

EN

Communications routes and other anthropogenic barriersfor animals populations functioning. Each species requires certain amount of suitable habitat to fulfill its life needs. There are natural barriers for spreading the animals populations. For last 200 years anthropogenic changes of environment create another serious barriers. The main results of man activities can be degradation and habitat loss, creation of linear structures as roads and railways that divide animal populations. The lack of gene flow may lead to changes within isolated populations ending even with extinction. Transport infrastructure influences on the animals ability of migration. Directly it can cause deaths on road, habitat changes and indirectly lack of population connectivity, habitat fragmentation, pollution, increased human pressure. To avoid above the proper passages according to size and behavior of animal should be created. Next important anthropogenic factor changing animals environment is agriculture intensification. It causes serious threats for biodiversity: landscape homoge-nization, habitat destruction, land abandonment. Among others, the main other factors influencing animals population are: urbanization, land reclamation, alien species. Poland's environment is much better preserved comparing to Western Europe and there is still chance not to destroy it.

Słowa kluczowe

PL

czlowiek; oddzialywanie na srodowisko; przeksztalcenia antropogeniczne; zwierzeta dziko zyjace; populacje zwierzat; przemieszczanie sie zwierzat; bariery; szlaki komunikacyjne; drogi; zagrozenia zwierzat; fragmentaryzacja srodowiska; rozwoj rolnictwa

• Wydawca: -
• Czasopismo: Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Animal Science
• Rocznik: 2011
• Tom: 50
• Opis fizyczny: s.19-28,bibliogr.

Twórcy

autor

Klimaszewski K.

• Katedra Biologii Środowiska Zwierząt, Wydział Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, ul.Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa

Bibliografia

• BISSONETTE J.A., 2002: Scaling roads and wil­dlife: the Cinderella principle, Z. Jagdwiss., Supplement, 48: 208-214.
• BROOK B.W., TRAILL L.W., BRADSHAW C.J.A., 2006: Minimum viable population sizes and global extinction risk are unrelated. Ecolo­gy Letters. Vol. 9, Issue 4, 375-382,
• CUSHMAN SAMUEL A., 2006: Effects of habi­tat loss and fragmentation on amphibians: a re­view and prospectus. Biological conservation. 128 (2): 231-240.
• DE VRIES H. (J.G.), DAMARAD T., 2002: Exe­cutive Summary. [In:] DE VRIES J.G. FAR- RALL H., FOLKESON L., FRY G., HICKS C., PEYMEN J., [eds] COST 341 - Habitat Frag­mentation due to transportation infrastructure: The European Review, pp. 11-14. Office forOfficial Publications of the European Commu­nities, Luxembourg.
• DONALD PF., GREEN R.E. and HEATH M.F., 2001: Agricultural intensification and the col­lapse of Europe’s farmland bird populations. Proc. Roy. Soc. Lond. B 268: 25-29.
• DONALD P.F. et al., 2006: Further evidence of continent-wide impacts of agricultural inten­sification on European farmland birds, 1990­-2000. Agriculture, Ecosystems and Environ­mental 116: 189-196.
• DZIEDZIC R., KAMIENIARZ R., MAJER, DZIEDZIC B., WÓJCIK M., BEEGER S., FLIS M., OLSZAK K., ŻONTAŁA M., 2000: Przyczyny spadku populacji zająca szaraka w Polsce. Ministerstwo Ochrony Środowiska. Lublin.
• FORMAN R.T.T., ALEXANDER L.E., 1998: Roads and their major ecological effects, Annu. Rev. Ecol. Syst. 29: 207-231.
• FRANKLIN I.R., 1980: Evolutionary changes in small populations. [In:] M.E. SOULE, B.A. WILCOX [eds], Conservation Biology. An Evolutionary Ecological Perspective, pp. 135­-150. Sinauer Associates, Sunderland, MA, USA.
• IUELL L., BEKKER G.J., CUPERUS R., DU- FEK J., FRY G., HICKS C., HLAVAC V., KELLER V.B., ROSELL C., SANGWINE T., TORSLOV N., WANDALL B., LE MAIRE, 2003: Wildlife and Traffic: A European Hand­book for Indentifying Conflicts and Designing Solutions. COST 341. KKNV Publisher.
• JĘDRZEJEWSKI W., NOWAK S., KUREK R., MYSŁAJEK R., STACHURA K., ZAWADZ­KA B., 2006: Zwierzęta a drogi. Metody ograniczania negatywnego wpływu dróg na populacje dziko żyjących zwierząt. Wydanie II - zmienione i uzupełnione. Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża.
• KREBS C.J., 2001: Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności. Wydaw­nictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• KRYŃSKI A., CHUDZICKA-POPEK M., MAJ- DECKA T., 2007: Środowisko współczesnych agrocenoz, a sytuacja zająca szaraka. [w:] Na­uka Łowiectwu. Wyd. Samorząd Województwa Mazowieckiego, s. 110-111.
• MacDONALD D., CRABTREE J.R., WIESIN­GER G., DAX T., STAMOU N., FLEURY P.,GUTIERREZ LAZPITA J., GIBON A., 2000: Agricultural abandonment in mountain areas of Europe: environmental consequences and policy response. Journal of Environmental Ma­nagement 59: 47-69.
• MROCZEK J.R., PĄCZKA G., 2009: Analiza zmian liczebności wybranych gatunków zwie­rząt łownych ekosystemów leśno-rolnych. Południowo-Wschodni Oddział Polskiego To­warzystwa Inżynierii Ekologicznej z siedzibą w Rzeszowie, Polskie Towarzystwo Glebo­znawcze, Oddział w Rzeszowie. Zeszyty Na­ukowe.
• SALA O.E., CHAPIN III F.S., HUBER-SANN- WALD E., 2001: Potential biodiversity chan­ge: global pattern and biome comparisons. [In:] CHAPIN III F.S., SALA O.E. and HUBER- SANNWALD E. [eds]: Global biodiversity in a changing environment. Scenarios for the 21st century. Ecological studies Vol 152. Springer, New York, Berlin, Heidelberg. pp. 351-367.
• SPELLERBERG I.F., 1998: Ecological effects of roads and traffic: A literature review, Glo­bal Ecology and Biogeography Letters 7 (5): 317-333.
• TUCKER G.M., EVANS M.I., 1997: Habitats for Birds in Europe: A Conservation Strategy for the Wider Environment. Birdlife International, Cambridge, UK.