Structure of nasal an oral cavities in the protoceratopsid dinosaurs (Ceratopsia, Ornithischia)

• Autorzy: Osmolska H.

Warianty tytułu

PL

Budowa jamy nosowej i gebowej dinozaurów Protoceratopsidae (Ceratopsia, Ornithischia)

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

Snout is very deep and laterally compressed in the Protoceratopsidae. Oral cavity is highly vaulted longitudinally and transversely. It wedges into the middle of the nasal chamber dorsally causing that ventral portion of the latter parallels oral cavity on both its sides. Fenestra exochoanalis is oriented almost vertically, opening on the side of the oral cavity. Structure of the snout and hard palate results in narrowing and deepening of the narial passage, thus inhaled air passed close to large surface of the mucosa — covered walls of the nasal cavity. Blood cooling effect of that narrow air passage may have been significant in the Protoceratopsidae. Choana opened well in front of the entrance to larynx: separation of feeding from breathing was not complete, although extensive.

PL

Protoceratopsidae są prymitywną rodziną roślinożernych dinozaurów rogatych (Ceratopsia), żyjących w okresie kredowym na kontynencie azjatyckim i północnoamerykańskim. Charakteryzują się m.in. głębokim, bardzo silnie bocznie spłaszczonym pyskiem. Ten kształt pyska warunkuje szczególną budowę anatomiczną jamy nosowej i gębowej, na co dotychczas nie zwracano uwagi. Jama gębowa jest wąska i bardzo wysoko sklepiona podłużnie oraz poprzecznie. Jej centralna część jest wklinowana w jamę nosową (pls. 53, 54; figs 1—5). Spowodowało to przebudowę jamy nosowej, a szczególnie jej brzusznej części, w której wyodrębniła się para głębokich bruzd przebiegających równolegle i bocznie do jamy gębowej. Przedni wyrostek kości podniebiennej stał się niemal całkowicie pionowy, w odróżnieniu od większości innych dinozaurów ptasiomiedniczych (Ornithischia) i innych gadów, gdzie jest on poziomy lub tylko lekko nachylony w stosunku do płaszczyzny strzałkowej czaszki. Wyrostek ten tworzy dwa skrzydła: podłużne, kontaktujące przyśrodkowo z lemieszem, oraz poprzeczne, kontaktujące bocznie z kością szczękową i łzową. Poprzeczne skrzydło zamyka z tyłu brzuszną bruzdę jamy nosowej i oddziela ją całkowicie od przestrzeni podoczodołowej. Kostna przegroda między jamą nosową i oczodołem nie występuje u innych Ornithischia. Okno nozdrzy tylnych jest położone w płaszczyźnie niemal równoległej do płaszczyzny strzałkowej czaszki, otwierając się do jamy gębowej nie od góry, jak u większości Ornithischia (i innych gadów), lecz z boku. Budowa kości podniebiennej i położenie okna nozdrzy tylnych są bardzo zbliżone u przedstawicieli Ceratopsidae, innej, bardziej zaawansowanej rodziny dinozaurów rogatych. Cechy te zostały zapewne odziedziczone po wspólnym przodku z Protoceratopsidae. Podobne wykształcenie przedniego wyrostka kości podniebiennej jest znane także u dinozaurów kaczodziobych (Hadrosauridae, Ornithischia). Grupa ta jest bardzo odlegle spokrewniona z Ceratopsia i podobieństwo to jest homoplazją. Jama nosowa Protoceratopsidae, a szczególnie jej oddechowa, brzuszna część, jest bardzo wąska i głęboka. W związku z tym, strumień wdychanego powietrza przepływał blisko jej ścian, które mają dużą powierzchnię i pokryte były za życia unaczynioną śluzówką. Mogło to mieć duże znaczenie termoregulacyjne, obniżając, poprzez parowanie, temperaturę krwi dochodzącej do mózgu. Praca była finansowana przez Polską Akademię Nauk w ramach problemu MR II. 6.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1986
• Tom: 31
• Numer: 1-2
• Opis fizyczny: p.145-157,fig.,ref.

Twórcy

autor

Osmolska H.

• Zaklad Paleobiologii, Polska Akademia Nauk, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, Poland

Bibliografia

• BROWN, В. and SCHLAIKJER, E. M. 1940. The structure and relationship of Protoceratops.— Ann. N. Y. Acad. SCi., 40, 135—266.
• GALTON, P. M. 1973. The cheeks of ornithischian dinosaurs. — Lethaia, 6, 1, 67—89.
• HATCHER, J. B., MARSH, О. C. and LULL, R. S. 1907. The Ceratopsia. — Monogr. U. S. Geol. Surv., 49, I—XXIX, 1—300.
• HEATON, M. J. 1972. The palatal structure of some Canadian Hadrosauridae (Reptilia: Ornithischia). — Can. J. Earth Sci., 9, 2, 185—205.
• LULL, R. S. 1933. A revision of the Ceratopsia or horned dinosaurs. — Mem. Peabody Mus. Nat. Hist., 3, 3, 1—175.
• MARYAŃSKA, T. and OSMÓLSKA, H. 1975. Protoceratopsidae (Dinosauria) of Asia. In: Z. Kielan-Jaworowska (ed.), Results Pol.-Mong. Palaeont. Expeds, VI. — Palaeont. Polonica, 33, 133—182.
• OSMÓLSKA, H. 1985. Antorbital fenestra of archosaurs and its suggested function. In: H.-R. Duncker and G. Fleischer (eds), Vertebrate Morphology. — Fortschr. Zool., 30, 159—162, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart—New York.
• STERNBERG, С. M. 1951. Complete skeleton of Leptoceratops gracilis Brown from the Upper Edmonton Member on Red Deer River, Alberta. — Bull. Natl. Mus. Canada, 123, 225—255.
• WHEELER, P. E. 1978. Elaborate CNS cooling structures in large dinosaurs. — Nature, 275, 441—442.