Inarticulate brachiopods from the Lower Ordovician of the Holy Cross Mountains, Poland

• Autorzy: Bednarczyk W. , Biernat G.

Warianty tytułu

PL

Brachiopoda Inarticulata z dolnego ordowiku gór świętokrzyskich, Polska

RU

Brachiopoda Inarticulata nizhnego ordovika sventokshiskikh gor (Polysha)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Two inarticulate brachiopod assemblages are recognized in the Lower Ordovician of the Holy Cross Mountains, Poland, as characteristic of the local Lingulella zejszneri and Acontiodus rectus sulcatus zones. They occur with conodonts typical of the Scandinavian Paltodus deltifer and Baltoniodus navis + Baltoniodus triangularis Zones. One new genus (Quasithambonia) and five new brachiopod species: Rowellella distincta, Quasithambonia rarispinosa, Spondylotreta maior, Scaphelasma bukowkense, Eoconulus dyminensis are established from the Acontiodus rectus sulcatus zone.

PL

Opisany w pracy zespół brachiopodów bezzawiasowych pochodzi z szarobrunatnych wapieni należących do lokalnej zony Acontiodus rectus sulcatus (arenig), nawierconych i okresowo odsłoniętych w kamieniołomie na górze Bukówce koło Kielc (Bednarczyk 1971: fig. 1, 2). Zespół ten składający się z 10 gatunków, w tym 6 nowych, charakteryzuje się przewagą przedstawicieli rodziny Acrotretidae, którą reprezentuje 7 rodzajów (tabela 1). Rodzinę Obolidae sygnalizują dwa rodzaje, w tym jeden nowy, a rodzinę Eoconulidae jeden rodzaj i jeden gatunek. Współwystępujące z brachiopodami konodonty (tabela 2) umożliwiają korelację tej części zony Acontiodus rectus sulcatus ze skandynawską zoną Baltoniodus trangularis + Baltoniodus navis (Lindström 1971). Starszy od wymienionego zespół brachiopodów napotkano w mułowcach i chalcedonitach miejscowej zony Lingulella zejszneri (Bednarczyk 1971; Biernat 1973). Jest on bardziej zróżnicowany niż zespół z arenigu gdyż obejmuje 21 gatunków należących do 16 rodzajów i 6 rodzin. Dominują w nim gatunki z rodziny Obolidae. Jest ich w zespole 11 zgrupowanych w 5 rodzajów. Drugą co do stopnia zróżnicowania jest rodzina Acrotretidae licząca 5 rodzajów i 6 gatunków. Pozostałe rodziny reprezentowane przez pojedyńcze gatunki to: Acrothellidae, Discinidae i Paterulidae (tabela 1). Towarzyszące brachiopodom tej zony konodonty (tabela 2) wskazują, że jej dolna część, podzona Thysanotos siluricus, odpowiada skandynawskiej zonie Paltodus deltifer (Lindström 1971). Brachiopody bezzawiasowe żyjące w zbiorniku świętokrzyskim były formami epibiotycznymi, przytwierdzającymi się do alg, wraz z którymi mogły być przenoszone przez prądy. Niektóre z nich np: Acrotretidae przytwierdzały się do alg rosnących na dnie basenu przy pomocy nóżki, inne jak np. Siphonotretidae dodatkowo za pośrednictwem często rozgałęzionych kolców. Niewykluczone, że pewne brachiopody mogły przytwierdzać się do bentonicznych dendroidów. Wydaje się, że Eoconulidae żyły na lokalnych twardych dnach tworzących się we wstępnym stadium diagenezy (Rowell i Krause 1973). Na dnie leżały swobodnie, lub były doń przycementowane co sugeruje duża ilość zachowanych w stanie kopalnym skorupek z uszkodzonym umbo.

RU

В статье описан сбор беззамковых брахиопод из серобурых известняков, принадлежащих к локальной зоне Acontiodus rectus sulcatus (арениг) и пробуренных и частично обнажённых в каменоломнях на горе Букувка около Кельц (Bednarczyk 1971: фиг. 1, 2). Сбор состоит из 10 видов, в том 5 новых и характеризуется преобладанием семейства Acrotretidae, которые представляют собой 7 родов (таблица 1). Семейство Obolidae представлено двумя родами, из них один новый, а семейство Eoconulidae одним родом и одним видом. Совместно выступающие с брахиоподами конодонты (таблица 2) позволяют сделать корреляцию этой части зоны Acontiodus rectus sulcatus со скандинавской зоной Baltoniodus triangularis + Baltoniodus navis (Lindström 1971). Более старый по сравнению с выше указанным сбор брахиопод обнаружен в аргилитах и халцедонитах местной зоны Lingulella zejszneri (Bednarczyk 1971; Biernat 1973). Он является более разнородным по сравнению со сбором из аренига, так как он содержит 21 видов, принадлежащих до 16 родов и 6 семейств. В нём преобладают виды семейства Obolidae в количестве 11, группирующих 5 родов. Другим по степени разнородности является семейство Acrotretidae, включающие 5 родов и 6 видов. Остальные семейства представлены единичными видами, а именно: Acrothellidae, Discinidae, Paterulidae (таблица 1). Сопутствующие бра-хиоподам конодонты в этой зоне (таблица 2) указывают, что её нижняя часть, субзона Thysanotos siluricus, соответствует скандинавской зоне Paltodus deltifer (Lindstrom 1971). Беззамковые брахиоподы, живущие в свентокшиском бассейне были эпибионтными формами, прикреплёнными к альгам, совместно с которыми могли быть несены течениями. Некоторые из них, например Acrotretidae, прикреплялись ножкой к альгам, живущим на дне бассейна, другие, как например Siphonotretidae дополнительно используя широкоразветвлённые шипы. Неисклю-чено, что некоторые брахиоподы могли прикрепляться к бентонным дендроидам. Возможно, что Eoconulidae жили на локальных твёрдых днах, образовавшихся в начальных стадиях диагенеза (Krause и Rowell 1973). Они лежали свободно на дне или были к нему прицементированы. Указывает на это большое количество створок с повреждённым умбом.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1978
• Tom: 23
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.293-316,fig.,ref.

Twórcy

autor

Bednarczyk W.

• Institute of Geological Science, Polish Academy of Science, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

autor

Biernat G.

• Institute of Paleobiology, Polish Academy of Science, Al.Zwirki i Wigury 93, 02-089 Warsaw, Poland

Bibliografia

• BEDNARCZYK, W. 1959a. On genus Conotreta from the Lower Ordovician of the Holy Cross Mts. - Bull. Acad. Pol. Sci., Sér. Sci. Chim. Geol. Geogr., 7, 6, 463-468.
• - 1959b. Four new species of Conotreta from the Upper Tremadocian of the Holy Cross Mts.- Ibidem, 7, 7, 509-513.
• - 1964. Stratygrafia i fauna tremadoku i arenigu (oelandianu) regionu kieleckiego Gór Świętokrzyskich (The stratigraphy and fauna of the Tremadocian and Arenigian, Oelandian in the Kielce region of the Holy Cross Mts., Middle Poland). - Biul. Geol. Uniw. Warsz., 4, 3-127, 188-197.
• - 1966a. Paleogeografia dolnego ordowiku w regionie kieleckim Gór Świętokrzyskich (Lower Ordovician palaeogeography of the Kielce region in the Holy Cross Mts.). - Acta Geol. Polo, 16, 1, 92-106.
• - 1966b. Litologia dolnego ordowiku (elandu) w regionie kieleckim Gór Świętokrzyskich (Lithology of the Lower Ordovician, in the Kielce region of the Holy Cross Mts.). - Biul. Geol. Uniw. Warsz., 8, 4-53.
• - 1971. Stratigraphy and palaeogeography of the Ordovician in the Holy Cross Mts. - Acta Geol. Pol., 21, 4, 574-616.
• - 1974. Current Conodont research. - Pander Letter, 7, 6. U. S. Geol. Survey Washington, D. C., Washington.
• - 1975. Couche de Zbilutka. Lexique Stratigraphique International, Europe, Pologne. CNRS (in press).
• - 1977. Stratygrafia dolnego ordowiku z wybranych profilów rejonu Łeby (NW Polska), 1-11. MS, Archiwum Zakładu Nauk Geologicznych P.A.N., Warszawa.
• BIERNAT, G. 1971. On branched surface spines in some inarticulate brachiopods. Palaeozoic perspectives: A palaeontological tribute to G. Arthur Cooper. - Smith. Contr. Palaeobiol., 3, 83-92.
• - 1973. Ordovician inarticulate brachiopods from Poland and Estonia. - Palaeont. Polonica, 28 (1972), 1-116.
• - and WILLIAMS, A. 1970. Ultrastructure of the protegulum of some acrotretid brachiopods. - Palaeontology, 13, 491-502.
• - and - . 1971. Shell structure of the siphonotretacean brachiopods. - Ibidem, 14, 423-430.
• CHLEBOWSKI, R. 1971. Petrografia utworów ordowiku rejonu synkliny bardziańskiej w południowej części Gór Świętokrzyskich (Petrography of the Ordovician deposits of the Bardo syncline in southern part of the Świętokrzyskie Mountains). - Arch. Mineral., 29, 1/2, 193-304.
• COOPER, G. A. 1956. Chazyan and related brachiopods. - Smiths. Misc. Coll., 127, 2245.
• CZARNOCKI, J. 1919. Stratygrafia i tektonika Gór Świętokrzyskich (Stratigraphy and tectonics of the Holy Cross Mts.). - Prace Tow. Nauk. Warszawskiego, 28, 1-172.
• GÓRKA, H. 1969. Microorganisms de l'Ordovicien de Pologne (Mikroorganizmy z ordowiku Polski). - Palaeont. Polonica, 22, 1-102.
• GORJANSKY, W. Ju. (ГОРЯНСКИЙ, В. Ю.) 1969. Беззамковые брахиоподы кембрийских и ордовикских отложений северо-запада Русской платформы. - Изд. „Недра”, 3-126, Ленинград.
• KOZŁOWSKI, R. 1948. Les graptolites et quelques nouveaux groupes d'animaux du Tremadoc de la Pologne. - Palaeont. Polonica, 3, 1-235.
• KRAUSE, F. F. and ROWELL, A. J. 1975. Distribution and systematic of the inarticulate brachiopods of the Ordovician carbonate mound of Meiklejohn Peak, Nevada. - Paleont. Contr. Univ. Kansas, 61, 1-74.
• LINDSTRÖM, M. 1971. Lower Ordovician Conodonts of Europe. - Geol. Soc. America. Mem., 127, 21-61.
• POPOV, L. E. (ПОПОВ, Л. E.) 1975. Беззамковые брахиоподы из среднего ордовика хребта Чингиз. - Палеонт. жур., 4, 32-41.
• ROWELL, A. J. 1962. The genera of the brachiopod superfamilies Obolellacea and Siphonotretacea. - J. Paleont., 36, 136-152.
• - 1965. Inarticulata. In: R. C. Moore (ed.), Treatise on Invertebrate Paleontology. Part H., 260-299, Univ. Press, Kansas.
• - and KRAUSE, F. F. 1973. Habitat diversity in the Acrotretacea (Brachiopoda, Inarticulata). -J. Palaeont., 47, 791-600.
• SAMSONOWICZ, J. 1916. Materiały do geologii Gór Świętokrzyskich. Kambr i kambrosylur Gór Świętokrzyskich (On the Cambrian rocks of the St. Cross Mountains, Poland). - Spraw. Pos. Tow. Nauk. Warsz. Wydz. Mat.-Przyr., 9, 4, 322-351.
• STARMACH, K. 1963. Blue-green algae from Tremadocian of the Holy Cross Mts, Poland). - Acta Palaeont. Pol., 8, 4, 451-460.
• SURLYK, F. 1973. Autecology and taxonomy of two Upper Cretaceous craniacean brachiopods. - Bull. Geol. Soc. Denmark, 22, 3, 213-219.
• SZANIAWSK1, H. 1976. Konodonty w warstwach chalcedonowych dolnego ordowiku Gór Świętokrzyskich (streszczenie referatu). Materiały do II Naukowej Konferencji Paleont. etc. Kielce.
• TOMCZYK, H. 1962. Problem stratygrafii ordowiku i syluru w Polsce w świetle ostatnich badań (Stratigraphic problem of the Ordovician and Silurian in Poland in the light of the recent studies). - Prace Inst. Geol., 35, 1-83.
• TURNAU-MORAWSKA, M. 1958. Warstwy chalcedonowe tremadoku G6r SwiE:tokrzyskich. Studium petrograficzne (Chalcedonites and associated rocks of the Tremadoc in the Holy Cross Mts, Central Poland. A petrographic study). - Rocz. P. T. Geol., 27, 169-193.
• VAN WAMEL, W. A. 1974. Conodont biostratigraphy of the Upper Cambrian and Lower Ordovician of North-Western Öland, South-Eastern Sweden. - Utrecht Micropaleont. Bull., 10, 7-126.
• VIIRA, V. (ВИЙРА, В.) 1974. Коногонты ордовика Прибалтики. 3-140. Изд. „Валгус”. Таллин.
• WRIGHT, A. D. 1963. The fauna of the Portrane limestone. 1: The inarticulate brachiopods. - Bull. Brit. Mus. Nat. Rist. Geol., 8, 223-254.