O filogenezie i systematyce rodziny widłakowatych Lycopodiaceae sensu lato - przegląd piśmiennictwa

• Autorzy: Szypula W.

Warianty tytułu

EN

Phylogeny and systematics of the family Lycopodiaceae sensu lato - a review

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Słowa kluczowe

PL

filogeneza; systematyka roslin; widlakowate; Lycopodiaceae; Huperziaceae; rosliny; cechy morfologiczne

EN

phylogenesis; plant systematics; Lycopodiaceae; Huperziaceae; plant; morphological feature

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Botanica Silesiaca
• Rocznik: 2013
• Tom: 09
• Opis fizyczny: s.25-56,tab.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Szypula W.

• Zakład Biologii i Botaniki Farmaceutycznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, ul.Banacha 1, 02-097 Warszawa

Bibliografia

• AAGAARD S.M.D. 2009. Reticulate evolution in Diphasiastrum (Lycopodiaceae). - Acta Univ. Upsal. Digital Comprehensive Summaries of Uppsala Dissertations from the Faculty of Science and Technology 623, 35 ss.
• ACHMATOWICZ O., WERNER-ZAMOJSKA F. 1958. Notatka o kwasach organicznych ziela Lycopodium annotinum, L. selago i L. clavatum. - Rocz. Chem. 32: 1127-1130.
• ARANA MD., 0LLGAARD B. 2012. Revisión de las Lycopodiaceae (Embryopsida, Lycopodiidae) de Argentina y Uruguay. - Darwiniana 50(2): 266-295.
• AYER W.A., TRIFONOV L.S. 1994. Lycopodium Alkaloids. - W: The Alkaloids Vol.45. Academic Press, San Diego. s. 233-266.
• BAKER J. G. 1887. Handbook of fern allies. Magqs Bros. Ltd., London, 178 ss.
• BENNERT H.W., HORN K., KAUTH M., FUCHS., BISGAARD J., IBEN S., 0LLGAARD B., SCHNITTLER M., STEINBERG M.V. 2011. Flow cytometry confirms reticulate evolution and reveals triploidy in Central European Diphasiastrum taxa (Lycopodiaceae, Lycophyta). - Ann. Bot. 108: 867-876.
• BERDAU F. 1890. Flora Tatr, Pienin i Beskidu Zachodniego. Kasa Mianowskiego, Warszawa, 827 ss.
• BERNHARDI J.J. 1801. Tentamen alterum filices in genera redigendi, auct. D. I. I. Bernhardi. Journal fur die Botanik (in Schrader H.A). - Zweiter Band 1800. 2: 121-136.
• BERNHARDI J.J. 1806. Dritter Versuch einer Anordnung der Farrnkrauter. - Journal fur die Botaik (in Schrader H.A). 1(2): 1-50. t. II-III.
• BIERHORST D.W. 1971. Morphology of Vascular Plants, The Macmillan Company, New York, Collier - Macmillan Limited, London,. 560 ss.
• Blackwood M. 1953. Chromosomes of Phylloglossum drummondii, Kunze. - Nature 172(4378): 591-592.
• BOWER F.O. 1935. Primitive land plants. Macmillan Limited, London. 658 ss.
• BOEDEKER K. 1881. Lycopodin, das erste Alkaloid der Gefafskryptogamen. - Liebig’s Annalen Chemie 208: 363-367.
• BRAEKMAN J.C., NYEMBO L., BOURDOUX P., KAHINDO N., HOOTELE C. 1974. Distributions des Alcaloides Dans le Genre Lycopodium. - Phytochemistry 13: 2519-2528.
• BRAEKMAN J.C., NYEMBO L., SYMONENS J.J. 1980. Chimotaxonomie des Lycopodiales: Distributions des Alcaloides. - Phytochemistry 19: 803-807.
• BROWN T.A. 2009. Genomy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 718 ss.
• BRUCHMANN H. 1885. Das Prothallium von Lycopodium. - Bot. Centralbl. 21: 23-28.
• BRUCHMANN H. 1908. Das Prothallium von Lycopodium complanatum. - Bot. Zeit. 66: 169-181.
• CHING R.C. 1981. The Taxonomy of Chinese Lycopodiaceae. - Acta Bot. Yun. 3: 1-9.
• CZERNIAKOWSKI J. 1849. Opisanie Roślin Skrytopłciowych Lekarskich i Przemysłowych, Botanika Szczegółowa, cz. I. Drukarnia Uniwersytecka. Kraków, s. 190-195.
• FREEBERG J.A. 1957. The apogamous development of sporelings of Lycopodium cernuum L., L. complanatum var. flabelliforme Fernald and L. selago L. in vitro. - Phytomorphol. 7: 217-229.
• FREEBERG J.A. 1962. Lycopodium prothalli and their endophytic fungi as studied in vitro. - Am. J. Bot. 49: 530-535.
• FREEBERG J.A., WETMORE R.H. 1957. Gametophytes of Lycopodium as grown in vitro. - Phytomorphol. 7: 204-217.
• GENSEL PG. 1992. Phylogenetic relationship of the Zosterophylls and Lycopsids: evidence from morphology, paleoecology, and cladistics methods of inference. - Ann. Missouri Bot. Gard. 79: 450-473.
• GENSEL PG, BERRY CM. 2001. Early Lycophyte evolution. - Am. Fern. J. 91: 74-98.
• GARRATT MJ, TIMS JD, RICKARDS RB, CHAMBERS TC, DOUGLAS JG. 1984. The appearance of Baragwanathia (Lycophytina) in the Silurian. - Bot. J. Linean. Soc. 89: 355-358.
• GOEBEL K., 1887. Uber Protallien und Keimpflanzen von Lycopodium inundatum. - Bot. Zeit. 45: 164-168.
• HACKNEY F.M.V. 1950. A review of and contribution to knowledge of Phylloglossum drummondii Kunze. - Proc. Linn. Soc. N. S. W. 75: 133-152.
• HAINES A. 2003. The families Huperziaceae and Lycopodiaceae of New England - a taxonomic and ecological reference. Bowdoin: VF Thomas Co., 100 ss.
• HASABE M., MOTOMI LTO., KOFUJU R., UEDA K., JAWATSUKI K. 1993. Phylogenetic Relationship of Ferns Deduced from rbcL Gen Sequence. - J. Mol. Evol. 37: 476-482.
• HEGNAUER R. 1962. Chemotaxonomie der Pflanzen, Band 1. Birkhauser Verlag Basel und Stuttgart, s. 223-241.
• HEGNAUER R. 1986. Chemotaxonomie der Pflanzen, Band VII. Birkhauser Verlag Basel, Boston und stuttgart, s. 403-411.
• HERTER W. 1909a. Beitrage zur Kenntnis der Gattung Lycopodium. - Bot. Jahrb. 43: Beibl. 98: 1-56. t. 1-4.
• HERTER W. 1909b. Beitrage zur Kenntniss der Gattung Lycopodium. Studien uber die Untergattung Urostachys. - Bet. Jahrb. Syst .Pflanzengesch. Pflanzgorgr., Leipzig, 43; Beibl. 98: 1-56.
• HERTER W. 1923. Itinera Herterianae 3. Heteropteridophyta austro-americana. - Beih. Bot. Zent-Bl. 39: 248-256.
• HERTER W. 1950. Systema Lycopodiorum. Estudiós Botanicos en la Region Uruguaya 21. Montevideo, 50 ss.
• HOLUB J. 1964. Lycopodiella, nowy rod radu Lycopodiales. - Preslia 36: 16-22.
• HOLUB J. 1975a. Diphasiastrum, a new genus in Lycopodiaceae. - Preslia 47: 97-110.
• HOLUB J. 1975b. Notes on some species of Diphasiastrum. - Preslia 47: 232-240.
• HOLUB J. 1983. Validation of generic names in Lycopodiaceae: with a description of a new genus Pseudolycopodiella. - Folia Geobot. Phytotaxon. 18: 439-442.
• HOLUB J. 1985. Transfer of Lycopodium Species to Huperzia: with a Note on Generic Classification in Huperzia. - Folia Geobot. Phytotaxon. 20: 67-80.
• HOLUB J. 1991. Some Taxonomic changes within Lycopodiales. - Folia Geobot. Phytotaxon. 26: 81-94.
• HUEBER FM. 1983. A new species of Baragwanathia from the Sextant Formation (Emsian) Northern Ontario, Canada. - Bot. J. Linean. Soc 86: 57-79.
• INUBUSHI Y., SANO T., TSUDA Y. 1964. Serratenediol: a new skeletal triterpenoid containing a seven member ring. - Tetrahedron Let. 21: 1303-1310.
• IVANENKO YU.A., TZVELEV N.N. 2004. On the genus Diphasiastrum (Lycopodiaceae) in the eastern Europe. - Bot. Zhurn. 89(1): 100-113.
• JERMY A.C. 1989. The history of Diphasiastrum issleri (Lycopodiaceae) in Britain and review of its taxonomic status. - Fern Gaz. 13(5): 257-265.
• KĄCZKOWSKI J. 1993. Biochemia roślin Tom 2, Metabolizm wtórny. - Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 248.
• KENRICK P., CRANE P.R. 1997a. The origin and early diversification of land plants: A Cladistic Study. Smithsonian Inst. Press, Washington. DC, s. 175-342.
• KENRICK P., CRANE P.R. 1997b. The origin and early evolution plants on land. - Nature 389: 33-39.
• KLUK K. 1808. Dykcyonarz Roślinny. Tom II. - Drukarnia Xięży Piarów. Warszawa, s. 102-104.
• KORALL P., KENRICK P., THERRIEN J.P. 1999. Phylogeny of Selaginellaceae: Evolution of Generic/Subgeneric Relationship Based on rbcL gene Sequences. - Int. J. of Plant Sci. 160(3): 585-594.
• KORNAŚ J. 1957. Rośliny naczyniowe Gorców. - Mon. Bot. 5: 1-260.
• KRANZ H.D., HUSS V.A.R. 1996. Molecular evolution of pteridophytes and their relationship to seed plants: evidence from complete 18 S rRNA gene sequences. - Plant Syst. Evol. 202: 1-11.
• KRUKOWSKI M. 2008. Występowanie Diphasiastrum issleri (Rouy) Holub w Karkonoszach Polskich. II Ogólnopolska Konferencja Pteridologiczna, Zasoby paprotników w Polsce i możliwości ich ochrony. Wrocław, 17-19 września. s.11.
• KUKKONEN I. 1967. Studies on the variability of Diphasium (Lycopodium) complanatum. - Ann. Bot. Fenn. 4(4); 441-470.
• KUKKONEN I. 1970. A nomenclatural note on the Fennoscandian Diphasium complanatum. - Ann. Bot. Fenn. 7(1): 142.
• KUKKONEN I. 1984. Nomenclatural combinations of Finnish vascular plants. - Ann. Bot. Fenn. 21(2): 209-211.
• KUKKONEN I. 1986. Diphasiastrum complanatum subsp. zeilleri (Lycopodiaceae): A new nomenclatural combination. - Ann. Bot. Fenn. 23: 265.
• KUNZE G. 1843. Phylloglossum genus novum ex ordine novo - descript G. Kunze. - Bot. Ztg .1(42): 51-52.
• LANG W.H. 1899. The prothallus of Lycopodium clavatum. - Ann. Bot. 13: 279-318.
• LEWIS L.A., MISHLER B.D., VILGALYS R. 1997. Phylogenetic Relationship of the Liverworts (Hepaticae), a Basal Embryophyte Lineage, Inferred from Nucleotide Sequence Data of the Chloroplast Gene rbcL. - Mol. Phylogenet. Evol. 7(3): 377-393.
• LOVE A., LOVE D. 1958. Cytotaxonomy and classification of Lycopods. - Nucleus 1: 1-10.
• LOVE A., LOVE D. 1961. Chromosome numbers of Central and Northwest European plant species. - Opera Bot. 5: 1-58.
• LINNAEI C. 1753. Species Plantarum. Tomus I. Impensis Laurentii Salvii. Holmiae, 560 ss.
• LINNĆ C. 1810. Species Plantarum. Editio Quarta, Post Reichardiani Quinta Tomus V. Impensis G.C. NAUK. Berolini, s. 10-57.
• LIPSCOMB D.L., FARRIS J.S., KALLERSJO M., TEHLER A. 1998. Support, Ribosomal Sequences and the Phylogeny of the Eukaryotes. - Cladistics 14: 303-338.
• ŁABĘDZKA I. 1980. Badanie chemizmu Lycopodium complanatum L. [Diphasium complanatum (L.) Rothm.]. ss. 24. Praca magisterska, Zakład Farmakognozji Akademii Medycznej w Warszawie.
• MA X.-Q., JIANG S.-H., ZHU D.-Y. 1998. Alkaloid patterns in Huperzia and some related genera of Lyopodiaceae sensu lato occurring in China and their contribution to classification - Biochem. Sys. Ecol. 26: 723-728.
• MA X., GANG D.R. 2004. The Lycopodium alkaloids. - Nat. Prod. Rep. 21: 752-772.
• MANHART J.R. 1995. Chloroplast 16S rDNA sequences and Phylogenetic relationships of fern allies and ferns. - Am. Fern. J. 85: 182-192.
• MARKHAM K.M., MOORE N.A. 1980. Comparative flavonoids glycoside biochemistry as a chemotaxonomic tool in the subdivision of the classical ‘genus’ Lycopodium. - Biochem. Syst. Ecol. 8(1): 17-20.
• MINYAEV N.A., IVANENKO YU. A. 1986. Diphasiastrum montelii (Lycopodiaceae). - Bot. Zhurn. 71(8): 1122-1127.
• MIREK Z., PIĘKOS-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. - W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków, ss. 442.
• MITKA J. 2004. Taksonomia linneuszowska w dobie biologii molekularnej. - Fragm. Florist. Geobot. Pol. Suppl. 6: 9-31.
• MUSZYŃSKI J. 1946. Widłaki i ich zastosowanie w lecznictwie. - Farm. Pol. 10: 309-315.
• MUSZYŃSKI J. 1955. Alkaloidy i glikozydy flawonowe widłaków. - Acta Soc. Bot. Pol. 24(2): 237-244.
• 0LLGAARD, B. 1975. Studies in Lycopodiaceae, I. Observations on the structure of the sporangium wall. - Am. Fern. J. 65: 19-27.
• 0LLGAARD B. 1979. Studies in Lycopodiaceae. II. The branching patterns and inmfrageneric groups of Lycopodium sensu lato. - Am. Fern J. 65(2): 49-61.
• 0LLGAARD B., 1985: Observations on the ecology of hybridisation in the clubmosses (Lycopodiaceae). - Proc. Roy. Soc. Edinburgh 86B: 245-251.
• 0LLGAARD B. 1987. A revised classification of the Lycopodiaceae s. lat. - Opera Bot. 92: 153-178.
• 0LLGAARD B. 1989. Index of the Lycopodiaceae. Biologiske Skrifter. Kongelige Danske Videnskabernes Selskab 34: 1-135.
• 0LLGAARD B. 1990. Lycopodiaceae. - W: KUBITZKI, K. et al. (red.). Families and genera of vascular plants. Vol. 1. - Springer Verlag, Berlin, Heidelberg, s. 31-39.
• 0LLGAARD B. 1992. Neotropical Lycopodiaceae - an overwiev. - Ann. Missouri Bot. Gard. 79: 687-717.
• 0LLGAARD B. 2004. Novelties in Neotropical Lycopodiaceae. - Nord. J. Bot. 23: 31-47.
• 0LLGAARD B. 2012a. Nomenclatural changes in Brasilian Lycopodiaceae. - Rodriguesia 63(2): 479-482.
• 0LLGAARD B. 2012b. New combinantions in Neotropical Lycopodiaceae. - Phytotaxa 57: 10-22.
• PACYNA A. 1972a. Biometrics and Taxonomy of the Polish Species of the Genus Diphasium Presl - Fragm. Flor. Geobot. 18(3-4): 255-297.
• PACYNA A. 1972b. Polskie gatunki rodzju Diphasium Presl i ich rozmieszczenie w kraju. - Fragm. Flor. Geobot. 18(3-4): 310-341.
• PACYNA A. 1972c. Zarodniki i przedrośla widłaków. - Wiad. Bot. 16(1): 57-63.
• PACYNA A. 2001. Diphasiastrum issleri (Rouy) Holub Widlicz (Widłak) Isslera. - W: KAŹMIERCZAKOWA R., ZARZYCKI K. (red.): Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. - Kraków, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, s. 31-32.
• PACYNA A. 2006. Taxonomic problem of the genus Diphasiastrum in Poland and Central Europe. - Botanical Guidebooks 29: 7-26.
• PACYNA A. 2008a. Widlicz (Widłak) Zeillera. - W: MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H. (red), Czerwona Księga Karpat Polskich, Rośliny Naczyniowe. - Kraków, Instytut Botaniki W. Szafera, s. 26-27.
• PACYNA A. 2008b. Widlicz (Widłak) Isslera. - W: MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H. (red), Czerwona Księga Karpat Polskich, Rośliny Naczyniowe. - Kraków, Instytut Botaniki W. Szafera, s. 28-29.
• PACYNA A., TLAŁKA D., WALUSIAK E. 2012. Widlicz Isslera w Babiogórskim Parku Narodowym. - Parki Nar. Rez. Przyr. 31(2): 131-133.
• PALISOT DE BEAUVOIS A.M.F.J. 1805. Prodrome des cinąuieme et sixieme familes de l’Aetheogamie. Les Mouses, Les Lycopodes. Paris.
• PAWŁOWSKI B. 1956. Flora Tatr, Rośliny Naczyniowe, Tom 1. - Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 127-131.
• PICHI-SERMOLLI R.E.G. 1959. Pteridophyta in Vistas in Botany. - Pergamon Press, London, s. 421-493.
• PIĘKOŚ-MIRKOWA H., MIREK Z. 2003. Atlas Roślin Chronionych. Flora Polski. - Multico oficyna Wydawnicza, Warszawa, s. 476-477.
• PRESL K.B. 1845. Botanische Bemerkungen. - Abhandlugen der Koniglichen Bohmischen Gesellschaft der Wissenschaften. Ser. 5, Prag 3: 431-583. PRITZEL K.P. 1900. Lycopodiaceae. - W: ENGLER and PRANTL. Nat. Pflanzenfamilien I, - W. Engelmann, Leipzig, s. 563-606.
• QIU Y-L., PALMER J.D. 1999. Phyllogeny of early land plants: insights from genes and genomes. - Trends. Plant Sci. 4(1): 26-30.
• RAUSCHERT S. 1967. Taxonomie und Chorologie der Diphasium- Arten Deutschlands (Lycopodiaceae). - Hercynia 4: 439-487.
• RACIBORSKI M., SZAFER W. 1919. Flora Polska, Rośliny Naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. Tom 1. - Nakładem Akademji Umiejętności w Krakowie, s. 36-39. RAUBESON L.A., JANSEN R.K., 1992. Chloroplast DNA Evidence on the Ancient Evolutionary Split in Vascular Land Plants. - Science 255: 1697-1699. ROTHMALER W. 1944. Pteridophyten-Studien I. - Feddes Repert. 54: 55-82.
• ROTHMALER W. 1962. Uber eininge Diphasium - Arten (Lycopodiaceae). - Feddes Repert. 66: 234-236.
• RUTKOWSKI L. 2004. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. - Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, ss. 816.
• SKOG J.E., HILL C.R. 1992. The Mesozoic herbaceous lycopsid. - Ann. Missouri Bot. Gard. 79: 648-675.
• SMALL R.L., LICKEY E.B., SHAW J.S., HAUK W.D. 2005. Amplification on noncoding chloroplast DNA for phylogenetic studies in lycophytes and monilophytes with a comparative example of relative phylogenetic utility from Ophio- glossaceae. - Mol. Phylogenet. Evol. 36: 509-522.
• SPRING A.F. 1842. Monographie de la famillie des Lycopodiacees, premiere partie. - Memoire de L’Academie Royale des Science Belgiqiue 15: 1-110.
• SPRING A.F. 1849. Monographie de la famillie des Lycopodiacees, seconde partie. - Memoire de L’Academie Royale des Science Belgiqique 24: 1-358.
• STEWART W.N., ROTHWELL G.W. 1993. Paleobotany and the Evolution of Plants. - Cambridge univ. Press, Cambridge, 521 ss.
• STOOR A.M., BOUDRIE M., JĆRÓME C., HARM K., BENNERT H.W. 1996. Diphasiastrum oellgaardii (Lycopodiaceae, Pteridophyta), a new lycopod species from Central Europe and France. - Feddes Repert. 107(3-4): 149-157.
• SYRENIUSZ S. 1613. Zielnik z języka łacińskeigo herbarzem zowią. - W Drukarni Bazylego Skalskiego. Kraków.
• SZAFER W., KULCZYŃSKI S., PAWŁOWSKI B. 1986. Rośliny Polskie. - Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 20-23.
• SZWEYKOWSKA A., SZWEYKOWSKI J. 2006. Botanika, Tom 2 Systematyka. - Wydaw¬nictwo Naukowe PWN, Warszawa, 640 ss.
• SZYPUŁA W.J. 2013. O nowej i szybkiej metodzie otrzymywania kultur in vitro gametofitów Huperzia selago, widłaka będącego źródłem hupercyny A i innych alkaloidów. interdyscyplinarne i aplikacyjne znaczenie nauk botanicznych. Streszczenia wystąpień ustnych i plakatów 56. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Olsztyn, 24-30 czerwca 2013, s.167-168.
• TOWERS G.H.N., MAAS W.S.G. 1965. Phenolic acids and lignins in the Lycopodiales. - Phytochemistry 4: 57-66.
• TREUB M. 1884. Etudes sur les Lycopodiacees, I. Le prothalle du Lycopodium cernuum L. - Ann. Jard. Bot. Buiten-zorg 4: 107-138.
• TREUB M., 1886. Etudes sur les Lycopodiacees. II. Le prothalle du Lycopodium phlegmaria L. - Ann. Jard. Bot. Buiten-zorg 5: 87-114.
• VALENTINE D.H. 1964. Lycopodiaceae L. - W: TUTIN T.G., HEYWOOD V.H., BURGES N.A., VALENTINE D.H., WALTERS S.M., WEBB D.A. (red.), Flora Europea. Vol. I. - Cambridge University Press, Cambridge, s. 3-4.
• VALENTINE D.H., MOORE D.M. 2007. Lycopodiaceae L. - W: TUTIN T.G., BURGES N.A., CHATER A.O., EDMONDSON J.R., HEYWOOD V.H., MOORE D.M., VALENTINE D.H., WALTERS S.M., WEBB D.A. (red.), Flora Europea. Vol. I. s. 3-5. Wyd. 2, druk 3. - Cambridge University Press, Cambridge, s. 3-5.
• VICTORIN F.M. 1925. Les Lycopodinees du Quebec et leurs formes mineures. - Contra. Lab. Bot. Univ. Montreal 3: 1-121.
• VOGEL I.C., RUMSEY F.J. 1999. On the status of Diphasiastrum oellgaardii (Lycopodiaceae, Pteridophyta). - Feddes Repert. 110 (5-6): 439-445.
• VOIRIN B., JAY M. 1978. Contribution of flavone biochemistry to systematics of the Lycopodiales order Lycopodium genus. - Biochem. Syst. Ecol. 6: 95-97.
• VOIRIN B., LEBRETON P. 1967. Recherches chimiotaxonomiques sur les plantles vascularies. Sur la presence de metyl-6 chrysine chez la fougere Lonchitis tisserantii Alston et Tardieu. - Buletin de la Societe de Chimie Biologique 49(10): 1402-1405.
• WAGA J. 1848. Flora Polska Jawnokwiatowych Rodzajów. Drukarnia Stanisława Strąbskiego. Warszawa.
• WAGNER W.H.JR., BEITEL J.M. 1992. Generic classification of modern North American Lycopodiaceae. - Ann. Missouri Bot. Gard. 79: 676-686.
• WAGNER WH, B EITEL MJ. 1993. Lycopodiaceae Mirbel - clubmoss family. - W: Flora of North America Editorial Committee. ed. Flora of North America North of Mexico, vol. 2: Pteridophytes and gymnosperms. New York: Oxford University Press, s. 18-37.
• WHITTIER D.P 1977. Gametophytes of Lycopodium obscurum as grown in axenic culture. - Can. J. Bot. 55: 563-567
• WHITTIER D.P. 1981. Gametophytes of Lycopodium digitatum (formerly L. complanatum var. flalellifare) as grown in axenix culture. - Bot. Gaz. 142: 519-524.
• WHITTIER D.P., STROCHOVA H. 2007. The gametophyte of Huperzia selago in Culture. - Am. Fern J. 97(3): 149-154.
• WHITTIER D.P., Webster T.R. 1986. Gametophytes of Lycopodium lucidulum from axenic culture. - Am. Fern J. 76(2): 48-55
• WIKSTROM N., KENRICK P. 1997. Phylogeny of Lycopodiaceae (Lycopsida) and the Relationship of Phylloglossum drummondii Kunze Based on rbcL sequences. - Int. J. Plant Sci. 158(6): 826-871.
• WIKSTROM N., KENRICK P., CHASE M. 1999. Epiphytism and terrestrialization in tropical Huperzia (Lycopodiaceae). - Plant. Syst. Evol. 218: 221-243.
• WIKSTROM N., KENRICK P. 2000a. Phylogeny of epiphytic Huperzia (Lycopodiaceae): paleotropical and neotropical clades corroborated by rbcL sequences. - Nord. J. Bot. 20: 165-171.
• WIKSTROM N., KENRICK P. 2000b. Relationships of Lycopodium and Lycopodiella based on combined on plastid rbcL gene and trnL intron sequence data. - Sys. Bot. 25: 459-510.
• WIKSTROM N., KENRICK P. 2001. Evolution of Lycopodiaceae (Lycopsida): Estimating Divergence Times from rbcL Gene Sequences by Use of Nonparametric Rate Smoothing. - Mol. Phylogenet. Evol. 19(2): 177-186.
• WILCE J.H. 1965. Section Complanata of the genus Lycopodium. Beih. - Nova Hedwigia 19: I-IX, 1-233.
• WILCE J.H. 1972. Lycopod spores, I. General Spore Patterns and the Generic Segregates of Lycopodium. - Am. Fern. J. 62: 65-79.
• URZĘDÓW MARCIN (Marcin z Urzędowa). 1595. Herbarz Polski, to jest o przyrodzeniu ziół i drzew rozmaitych (...). - Drukarnia Łazarzowa. Kraków.
• YAN Y., PING Y., CHEN B., LU L., LI Z., ZHANG X., ZHOU L., QIU M. 2008. Polyhydroxyserratane triterpenoids from Diphasiastrum complanatum. - Phytochemistry 69: 506-510.
• YATSENTYUK S.P., VALIEJO - ROMAN K.M., SAMIGULLIN T.H., WIKSTROM N., TROITSKY A.V. 2001. Evolution of Lycopodiaceae Inferred from Spacer Sequencing of Chloroplast rRNA Genes. - Russ. J. Gen. 37(9): 1068-1073.