Kurz źródłem narażenia człowieka na polibromowane difenyloetery (PBDE)

• Autorzy: Goralczyk K. , Strucinski P. , Hernik A. , Czaja K. , Korcz W. , Minorczyk M. , Ludwicki J. K.

Warianty tytułu

EN

Indoor dust as a pathway of human exposure to polybrominated diphenylethers (PBDEs)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Polibromowane difenyloetery (PBDE) zaliczane są do syntetycznych związków opóźniających zapłon, tzw. uniepalniaczy (ang. Flame Retardants). Znalazły one szerokie zastosowanie w produkcji różnego rodzaju polimerów, mebli, dywanów, sprzętu elektronicznego i elektrycznego oraz materiałów biurowych i budowlanych. Człowiek spędzając około 85% swojego życia w pomieszczeniach zamkniętych (mieszkania, miejsca pracy, szkoły) jest praktycznie cały czas otoczony przedmiotami, które mogą emitować do środowiska PBDE. Do niedawna uważano, że głównym źródłem pobrania PBDE przez człowieka jest żywność, głównie pochodzenia zwierzęcego. Obecnie jednak liczne badania wykazują, że niebagatelnym, dodatkowym źródłem pobrania tych związków przez człowieka jest kurz pochodzący z pomieszczeń zamkniętych. Na to źródło narażenia najbardziej narażone są małe dzieci ze względu na ich przyzwyczajenia behawioralne, tj. wkładanie palców, zabawek i innych przedmiotów do ust. W odróżnieniu od żywności, gdzie dominującymi kongenerami są BDE-47 i BDE-99, w przypadku kurzu dominującym kongenerem jest BDE-209. Narażenie człowieka na PBDE i inne polibromowane związki opóźniające zapłon jest powszechne w całym świecie, a jego wielkość jest różna w różnych krajach i zależy od zakresu ich stosowania, produkcji i zapisów w prawodawstwie krajowym, a także od szeroko pojętych zachowań mieszkańców. Generalnie, najwyższe stężenia tych związków stwierdzane są u mieszkańców Ameryki Północnej, a znacznie niższe w Europie i Azji. Spośród krajów europejskich statystycznie istotnie najwyższe narażenie ludzi stwierdzane jest w Wielkiej Brytanii. Szacowana wielkość narażenia, w każdym przypadku, dodatkowo obarczona jest niepewnością wynikającą z osobniczych przyzwyczajeń, preferencji dietetycznych, czasu spędzanego w różnych pomieszczeniach, pojazdach, na świeżym powietrzu. W niektórych przypadkach dla osób dorosłych niebagatelne znaczenie ma również narażenie zawodowe, dotyczy to zwłaszcza załóg samolotów, sprzedawców samochodów i pracowników utylizujących odpady elektroniczne.

EN

The brominated diphenyl ethers (PBDEs) belong to a class of synthetic, additive brominated flame retardants (BFRs). PBDEs are used to reduce the flammability of commercial and household products such as textiles, various plastic polymers, furnishing foam, and electronic equipment. People spend a large percentage of their life–time indoors at home, in offices and cars, etc, providing many opportunities for lengthy exposure to PBDEs from residential settings and commercial products in an indoor environment. In recent time, the foodstuffs, mainly food of animal origin, have been indicated as the main pathway of human exposure to PBDEs. However, many studies have shown that the indoor environment, mainly indoor dust, can be also a significant source of exposure to PBDEs, especially for younger children (toddlers) because of their behavioral patterns, eg. putting fingers, toys, and other items in their mouth. Numerous studies show that the median intakes of PBDEs via dust for adult range from 1.41 to 277 ng x day-1 is lower than that via food which range from 135 to 333 ng x day-1, while the median intake of these compounds via indoor dust for children range from 101 to 404 ng x day-1 is much higher than via food: 77-190 ng x day-1. The congener pattern observed in the indoor dust is different to that found in food. The indoor dust is dominated by the congener BDE-209 vs. food where the most dominated congeners are BDE-47 and BDE-99. Human exposure to PBDEs and other brominated flame retardants (BFRs) is widely widespread throughout the world and it depends on a country range of usage, production and legislation concerning these chemicals as well as a citizen’s behavior. Generally, human exposure has been found higher in North America than in Europe and Asia. Within European countries the significant highest concentrations in dust have been found in the United Kingdom. It should be noted that many uncertainty factors such as personal habits, dietary preferences, and time spent in various rooms, cars and outdoors could affect the exposure assessment. In some cases the occupational exposure is the most important source of PBDEs for adults, for example air crews, car sale employees and disposal/recycling of electronic waste workers.

Słowa kluczowe

PL

kurz domowy; czlowiek; zdrowie czlowieka; zagrozenia zdrowia; narazenie dlugotrwale; polibromowane difenylo etery; polimery; pomieszczenia zamkniete

EN

dust; man; human health; health hazard; long-term exposure; polybrominated diphenyl ether; polymer; indoor environment

• Wydawca: -
• Czasopismo: Roczniki Państwowego Zakładu Higieny
• Rocznik: 2012
• Tom: 63
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.1-8,tab.,bibliogr.

Twórcy

autor

Goralczyk K.

• Zakład Toksykologii Środowiskowej, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, ul.Chocimska 24, 00-791 Warszawa

autor

Strucinski P.

• Zakład Toksykologii Środowiskowej, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, ul.Chocimska 24, 00-791 Warszawa

autor

Hernik A.

• Zakład Toksykologii Środowiskowej, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, ul.Chocimska 24, 00-791 Warszawa

autor

Czaja K.

• Zakład Toksykologii Środowiskowej, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, ul.Chocimska 24, 00-791 Warszawa

autor

Korcz W.

• Zakład Toksykologii Środowiskowej, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, ul.Chocimska 24, 00-791 Warszawa

autor

Minorczyk M.

• Zakład Toksykologii Środowiskowej, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, ul.Chocimska 24, 00-791 Warszawa

autor

Ludwicki J. K.

• Zakład Toksykologii Środowiskowej, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, ul.Chocimska 24, 00-791 Warszawa

Bibliografia

• 1. Abb M., Stahl B., Lorenz W.: Analysis of brominated flame retardants in house dust. Chemosphere 2011, doi: 10.1016/j.chemosphere. 2011.06.022.
• 2. Allen J.G., McClean M.D., Stapleton H.M., Webster T.F.: Critical factors in assessing exposure to PBDEs via house dust. Environ. Int. 2008, 34, 1085-1091.
• 3. ATDSR. Toxicological profile for polybrominated biphenyls and polybrominated diphenyl ethers. US Department of Health and Human Service, 2004, http://www.atsor.cdc.gov.
• 4. Chevier J., Marley K.G., Bradman A., Gharbi M., Sjödin A., Eskenazi B.: Polybrominated diphenyl ether (PBDE) flame retardants and thyroid hormone during pregnancy. Environ. Health Perspect. 2010, 118, 1444-1449.
• 5. Christiansson A., Hovander L., Athanassiadis I., Jakobsson K., Bergman A.: Polybrominated diphenyl ethers in aircraft cabins – A source of human exposure? Chempsphere 2008, 73, 1654-1660.
• 6. D’Hollander W., Roosens L., Covaci A., Cornelis Ch., Reynders H., van Campenhout K., de Voogt P., Bervoets L.: Brominated flame retardants and perfluorinated compounds in indoor dust from homes and offices in Flanders, Belgium. Chemosphere 2010, 81, 478-487.
• 7. Directive 2011/65/EU of the European Parliament and of the Council on the restriction of the use of certain hazardous substances in electrical and electronic equipment. Official J. UE, 2011, L 174, 88.
• 8. EFSA Scientific Opinion on Polybrominated diphenyl ethers (PBDEs) in food. EFSA J. 2011, 9(5):2156.
• 9. Frederiksen M., Thomsen C., Frøshaug M., Vorkamp K., Thomsen M., Becher G., Knudsen L.E.: Polybrominated diphenyl ethers in paired samples of maternal and umbilical cord blood and associations with house dust in a Danish cohort. Int. J. Hyg. Environ. Health 2010, 213, 233-242.
• 10. Frederiksen M., Vorkamp K., Thomsen M., Knudsen L.E.: Human internal and external exposure to PBDEs – a review of levels and sources. Int. J. Hyg. Environ. Health 2009, 212, 109-134.
• 11. Fromme H., Körner W., Shahin N., Wanner A., Albrecht M., Boehmer S., Parlar H., Mayer R., Liebl B., Bolte G.: Human exposure to polybrominated diphenyl ethers (PBDE), as evidenced by data from a duplicate diet study, indoor air, house dust, and biomonitoring in Germany. Environ. Int. 2009, 35, 1125-1135.
• 12. Góralczyk K., Hernik A., Czaja K., Struciński P., Korcz W., Snopczyński T., Ludwicki J.K.: Związki halogenoorganiczne – stare i nowe zagrożenia dla ludzi. Roczn. PZH 2010, 61, 109-117.
• 13. Góralczyk K., Hernik A., Kucharska A., Struciński P., Czaja K., Korcz W., Snopczyński T., Minorczyk M., Ludwicki J.K.: Wybrane związki halogenoorganiczne w produktach mlecznych – badania wstępne. W: Toksykologia w ocenie bezpieczeństwa chemicznego ludności. Red. J.K. Ludwicki, K. Góralczyk, P. Struciński, Warszawa, 2011.
• 14. Góralczyk K., Kostka G., Ludwicki J.K., Struciński P.: Leksykon terminów - Bezpieczeństwo chemiczne, Bezpieczeństwo żywności. Red. J.K. Ludwicki, NIZP-PZH, Warszawa 2008.
• 15. Góralczyk K., Struciński P., Czaja K., Hernik A., Ludwicki J.K.: Uniepalniacze – zastosowanie i zagrożenie dla człowieka. Roczn. PZH, 2002, 53, 293-305.
• 16. Harrad S., Abdallah M.A-E.: Brominated flame retardants in dust from UK cars – within-vehicle spatial variability, evidence for degradation and exposure implications. Chemosphere 2011, 82, 1240-1245.
• 17. Harrad S., Ibarra C., Abdallah M.A-E., Boon R., Neels H., Covaci A.: Concentrations of brominated flame retardants in dust from United Kingdom cars, homes, and offices: Causes of variability and implications for human exposure. Environ. Int. 2008, 34, 1170-1175.
• 18. Harrad S., Ibarra C., Diamond M., Melymuk L., Robson M., Douwes J., Roosens L., Dirtu A.C., Covaci A.: Polybrominated diphenyl ethers in domestic indoor dust from Canada, New Zealand, United Kingdom and United States. Environ. Int. 2008, 34, 232-238.
• 19. Hernik A., Goralczyk K., Czaja K., Strucinski P., Kucharska A., Korcz W., Snopczyński T., Ludwicki J.K.: Organohalogen compounds in human cord blood from Poland – pilot study. Toxicol. Letters, 2010, 196S, S37.
• 20. Hernik A., Goralczyk K., Czaja K., Struciński P., Korcz W., Snopczyński T., Ludwicki J.K.: Polybrominated diphenyl ethers (PBDEs), polychlorinated biphenyls (PCBs) and organochlorine pesticides in human milk in Poland. Organohalogen Compd. 2009, 71, 254-256.
• 21. Hernik A., Góralczyk K., Czaja K., Struciński P., Korcz W., Ludwicki J.K.: Polibromowane difenyloetery (PBDE) – nowe zagrożenia? Roczn. PZH 2007, 58, 403-415.
• 22. Hernik A., Góralczyk K., Struciński P., Czaja K., Kucharska A., Korcz W., Snopczyński T., Ludwicki J.K.: Polybrominated diphenyl ethers, polychlorinated biphenyls and organochlorine pesticides in human milk as markers of environmental exposure to these compounds. Ann. Agric. Environ. Med. 2011, 18, 113-118.
• 23. Hwang H-M., Park E-K., Young T.M., Hammock B.D.: Occurrence of endrocine-disrupting chemicals in indoor dust. Sci. Total Environ. 2008, 404, 26-35.
• 24. Jones-Otazo H., Clarke J.P., Diamond M.L., Archbold J.A., Ferguson G., Harner T. i wsp.: Is house dust the missing exposure pathway for PBDEs? An analysis of the urban fate and human exposure to PBDEs. Environ. Sci. Technol. 2005, 39, 5121-5130.
• 25. Kang Y., Wang H.S., Cheung K.Ch., Wong M.H.: Polybrominated diphenyl ethers (PBDEs) in indoor dust and human hair. Atmosph. Environ. 2011, 45, 2386-2393.
• 26. Karlsson M., Julander A., van Bavel B., Hardell L.: Levels of brominated flame retardants in blood in relation to levels in household air and dust. Environ. Int. 2007, 33, 62-69.
• 27. Kellyn S.B.: Unwelcome guest: PBDEs in indoor dust. Environ. Health Perspect. 2008, 116, A202-A208.
• 28. Lagalante A.F., Oswald T.D., Calvosa F.: Polybrominated diphenyl ether (PBDE) levels in dust from previously owned automobiles at United States dealerships. Environ. Int. 2009, 35, 539-544.
• 29. Ludwicki J.K., Czaja K., Góralczyk K., Struciński P.: Probabilistyczna i deterministyczna ocena ryzyka w bezpieczeństwie żywności. Red. J.K. Ludwicki, NIZP-PZH, Warszawa 2011.
• 30. McKinlay R., Plant J.A., Bell J.N.B., Voulvoulis N.: Calculating human exposure to endocrine disrupting pesticides via agricultural and non-agricultural exposure routes. Sci. Total Environ. 2008, 398, 1-12.
• 31. Quiros-Alcala L., Bradman A., Nishioka M., Harnly M.E., Hubbard A., McKnoe T.E., Eskenazi B.: Concentrations and loadings of polybrominated diphenyl ethers in dust from low-income household in California. Environ. Int. 2011, 37, 592-596.
• 32. Roosens L., Cornelis Ch., D’Hollander W., Bervoets L., Reynders H., van Campenhout K., van den Heuvel R., Neels H., Covaci A.: Exposure of the flemish population to brominated flame retardants: Model and risk assessment. Environ. Int. 2010, 36, 368-376.
• 33. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 marca 2007 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących ograniczenia wykorzystywania w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym niektórych substancji mogących negatywnie oddziaływać na środowisko. Dz. U. 2007, Nr 69, poz. 457.
• 34. Sjödin A., Päpke O., McGahee E., Focant J-F., Jones R.S., Pless-Mulloi T., Toms L-M.L., Herrmann T., Müller J., Needham L.L., Patterson Jr. D.G.: Concentration of polybrominated diphenyl ethers (PBDEs) in household dust from various countries. Chemosphere 2008, 73, S131-S136.
• 35. Staszewska A. Dudzińska M.R., Połednik B., Czerwiński J.: Commercial Penta-BDE mixture in dust sample from indoor environments in Lublin. Poland – a case study. Archiv. Environ. Protection. 2008, 34, 239-247.
• 36. Takigami H., Suzuki G., Hirai Y., Ishikawa Y., Sunami M., Sakai S.: Flame Retardants in indor dust and air of a hotel in Japan. Environ. Int. 2009, 35, 688-693.
• 37. Takigami H., Suzuki G., Hirai Y., Sakai S.: Brominated flame retardants and other polyhalogenated compounds in indoor air and dust from two houses in Japan. Chemosphere 2009, 76, 270-277.
• 38. Toms L-M.L., Hearn L., Kennedy K., Harden F., Bartkow M., Temme Ch., Mueller J.F.: Concentration of polybrominated diphenyl ethers (PBDEs) in matched samples of human milk, dust and indoor air. Environ. Int. 2009, 35, 864-869.
• 39. Wang J., Ma Y-J., Chen S-J., Tian M., Luo X-J., Mai B-X.: Brominated flame retardants in house dust e-waste recycling and urban areas in South China: implications on human exposure. Environ. Int. 2010, 36, 535-541.
• 40. WHO. Overviews of the environmental and health in Europe in the 1990s, 1999.
• 41. www.chem.pops.int.
• 42. Yu Y-X., Pang Y-P., Li Ch., Li J-L., Hang X-Y., Yu Z-Q., Feng J-L., Wu M-H., Sheng G-Y., Fu J-M.: Concentrations and seasonal variations of polybrominated diphenyl ethers (PBDEs) in in-and-out-house dust and human daily intake via dust ingestion corrected with bioaccessibility of PBDEs. Environ. Int. 2011, doi: 10.1016/j.envint.2011.05.012.
• 43. Zota A.R., Adamkiewicz G., Morello-Frosch. R.A.: Are PBDEs an environmental equity concern? Exposure deputies by socioeconomic studies. Environ. Sci. Technol. 2010, 44(15), 5691-5692.