Silurian Spathacalymene Tillman, 1960 (Trilobita) from Poland

• Autorzy: Tomczykowa E.

Warianty tytułu

PL

Trylobity Spathacalymene Tillman, 1960, w sylurze Polski

RU

Trilobity Spathacalymene Tillman, 1960, v silure Polshi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Three new species of the genus Spathacalymene Tillman are described and figured on the basis of a rich material from the Gołdap, Mielnik and Terespol boreholes, situated in Cucullograptus hemiaversus, C. aversus and Saetograptus leintwardinensis zones of the platform area. Furthermore, Calymene nodulosa. Shirley, 1933 and Calymene pompeckji Kummerow, 1928 are assigned by the present writer to the genus Spathacalymene Tillman, 1960. The relationships of Spathacalymene to other genera within the Calymeninae are discussed. The stratigraphic range of the trilobites described is very narrow and they are considered to be important index fossils of the uppermost part of the Lower Ludlovian.

PL

W ciągu ostatnich lat, w otworach wiertniczych: Mielnik, Gołdap i Terespol w Polsce północno-wschodniej (Fig. 1) znalezione zostały w warstwach mielnickich (Tomczyk, 1962) liczne okazy trylobitów należących do rodzaju Spathacalymene Tillman, 1960. Powyższy materiał pozwolił na wydzielenie trzech nowych gatunków: Spathacalymene linguata n. sp., S. flexuosa n. sp. i S. brevis n. sp., które różnią się między sobą kształtem, wielkością i pozycją charakterystycznego wyrostka przedglabelarnego. Pod względem stratygraficznym gatunki te wykazują bardzo mały zasięg pionowy i mogą stanowić charakterystyczny poziom trylobitowy dla stropu dolnego ludlowu. W otworze Mielnik pierwsze gatunki rodzaju Spathacalymene pojawiają się (Fig. 2) 20 m ponad zasięgiem Lobograptus scanicus parascanicus i występują w osadach obejmujących (Urbanek, 1966) poziomy: Cucullograptus hemiaversus i C. aversus, ginąc wraz z zasięgiem poziomu Saetograptus leintwardinensis (Tab. I). Poziom ten (Tomczyk, 1962, 1970) stanowi strop warstw mielnickich odpowiadających dolnym łupkom z Ludlow (Elies & Wood, 1918), w których na klasycznym dla syluru obszarze Wielkiej Brytanii, poziom Saetograptus leintwardinensis kończy pionowy zasięg facji graptolitowej. W Polsce, pod koniec dolnego ludlowu, w związku z ruchami fazy krakowskiej (Łydka et al., 1963) następuje zróżnicowanie litofacjalne w obrębie zbiornika morskiego. W Górach Świętokrzyskich w poziomie Saetograptus leintwardinensis kończy się cykl sedymentacji ilastej z graptolitami. Na obszarze Niżu Polski w poziomie tym zaznacza się kilka stref litofacjalnych (Fig. 1) od mułowcowej przez ilastą i ilasto-wapienną do strefy płytszej marglisto-wapiennej. Strefa ta przebiegała z NW na SE od wschodniej części obniżenia perybałtyckiego w rejonie otworu Gołdap, poprzez wyniesienie mazursko-suwalskie, gdzie uległa zapewne denudacji przedpermskiej. Zachowała się natomiast we wschodniej części obniżenia podlaskiego w otworach Mielnik i Terespol, skąd przechodziła dalej w kierunku południowo-wschodnim. W litofacji tej, obok licznych graptolitów, występują charakterystyczne trylobity rodzaju Spathacalymene opisane w niniejszej pracy. Mają one szczególnie duże znaczenie dla osadów strefy płytkiej zbiornika morskiego, gdzie istniały dogodne warunki dla rozwoju fauny bentonicznej, a gdzie plankton graptolitowy mógł już nie docierać. Wartość ich podnosi mały zasięg stratygraficzny, ograniczony do stropu dolnego ludlowu, odpowiadającego występowaniu Saetograptus leintwardinensis.

RU

В последние годы буровыми скважинами Мельник, Голдап и Тересполь в северо-восточной Польше (фиг. 1) были вскрыты мельникские слои (Tomczyk, 1962), в которых встречены многочисленные экземпляры трилобитов рода Spathacalymene Tillman, 1960. Среди них описано три новых вида: Spathacalymene linguata n. sp., S. flexuosa n. sp. и S. brevis n. sp., которые отличаются друг от друга своей формой, величиной и положением характерного предглабеляр-ного отростка. В стратиграфическом отношении эти виды отличаются очень узким интервалом вертикального распространения и определяют характерный трилобитовый горизонт в кровле нижнего лудлова. В разрезе скважины Мельник первые виды рода Spathacalymene появляются в 20 м выше границы распространения Lobograptus scanicus parascanicus (фиг. 2) и распространены в отложениях, охватывающих (Urbanek, 1966) горизонты Cucullograptus hemiaversus и С. aversus, исчезая вместе с границей горизонта Saetograptus leintwardinensis (табл. I). Этот горизонт (Tomczyk, 1902, 1970) составляет кровлю мельникских слоев, эквивалентных нижним сланцам из Лудлоу в Великобритании (Elies & Wood, 1918), в которых горизонт Saetograptus leintwardinensis завершает вертикальное распространение граптолитовой фации. В морском бассейне Польши, в конце раннего лудлова, движения краковской фазы (tydka et al., 1963) вызвали изменения литофаций. В Свентокшиских горах горизонтом Saetograptus leintwardinensis заканчивается цикл образования глинистых осадков с граптолитами. На Польской низменности в этом горизонте отмечается несколько литофациальных зон (фиг. 1): от алевритовой, глинистой и известково-глинистой до известково-мергелистой, более мелководной зоны. Эта зона простиралась с СЗ на ЮВ, от восточной части Перибалтийского понижения в районе скважины Голдап, через Мазурско-Сувалковское поднятие, где ее осадки подверглись, вероятно, допермской денудации. Они сохранились в восточной части Подлясского понижения (скважины Мельник и Тересполь); отсюда эта зона простиралась далее в юго-восточном направлении. В этой литофации, кроме многочисленных граптолитов, представлены характерные трилобиты рода Spathacalymene, описанные в настоящей работе. Они имеют особенно важное значение для отложений мелководной зоны морского бассейна, в которой существовали благоприятные условия для развития бентонной фауны, но граптолитовый планктон не достигал уже этой зоны. Их значение возрастает в овязи с узким стратиграфическим распространением, ограничивающимся кровлей нижнего лудлова, что соответствует распространению Saetograptus leintwardinensis.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1970
• Tom: 15
• Numer: 1
• Opis fizyczny: p.63-88,fig.,ref.

Twórcy

autor

Tomczykowa E.

• Palaeozoological Laboratory, Department of Stratigraphy, Geological Institute, Rakowiecka 4, Warsaw, Poland

Bibliografia

• ARKHIPOVA, O. I. 1968. Trilobites. In: Atlas of the Silurian and Early Devonian fauna of Podolia. Appendix to the guide III Int. Symp. on Silur - Devon boundary and Lower and Middle Dewon. Strat., Pl. XVII. Leningrad.
• ELLES, G. L. 1924. Evolutional palaeontology in relation to the Lower Palaeozoic rocks. - Rep. Brit. Assoc. Liverpool, p. 83.
• - & WOOD, E. M. R. 1901-1918. A monograph of British graptolites, Pts. I-IX.- Palaeontogr. Soc., 171-539, London.
• EVITT, W. R. & WHITTINGTON, H. B. 1953. The exoskeleton of Flexicalymene (Trilobita). - J. Paleont., 27, 1,49-55, Menasha.
• HASS, W. 1968. Trilobiten aus dem Silur und Devon von Bithynien (NW-Turkei). - Palaeontographica, 130, A, 1/6, 60-207, Stuttgart.
• HOLLAND, C. H. & LAWSON, J. D. & WALMSLEY V. G. 1963. The Silurian rocks of the Ludlow District, Shropshire. - Bull. Brit. Mus. (Nat. Hist.), Geology, 8, 3, 95-171, London.
• JAEGER, H. 1959. Graptolithen und Stratigraphie des Jüngsten Thüringer Silurs.- Abh. Deutsch. Akad. Wiss. Berlin. Kl. Chem. Geol. Biol., 2, 1-197, Berlin.
• KALJO, D. & SARV L. 1966. On the correlation of the Baltic Upper Silurian.- Eesti NSV Tead. Akad. Toimetised. Füüs. - Mat. Tech. 15, 2, 277-288, Tallin.
• KEGEL, W. 1928. Uber obersilurische Trilobiten aus dem Harz und dem Rheinischen Schiefergebirge. - Jb. Preuss. Geol. Landesanst., 48, 616-647, Berlin.
• KIELAN, Z. 1960. Upper Ordovician trilobites from Poland and some related forms from Bohemia and Scandinavia (Trylobity górno-ordowickie Polski i pewne formy zbliżone z Czech i Skandynawii). - Palaeont. Pol., 11, 1-198, Warszawa.
• KOBAYASHI, T. 1951. On the Ordovician Trilobite in Central China. - J. Fac. Sci. Univ. Tokyo, II, 8, 1, 1-87, Tokyo.
• - 1960. Some Ordovician fossils from East Tonkin, Tokyo Viet Nam. - Jap. J. Geol. Geogr., 31, 1, 38-48, Tokyo.
• KOZŁOWSKI, R. 1929. Les Brachiopodes Gothlandiens de la Podolie Polonaise (Ramienionogi gotlandzkie Polskiego Podola). - Palaeont. Pol., 1, I-XIII 1-254, Warszawa.
• KRANDIJEVSKY, V. S. 1963. Perši masoví znachidki graptolitiv v silurijskich vidkladach Zachidnoj Volyni ta ich stratigrafične značenija. - Geol. Žurn. Akad. Nauk. USSR, 23, 5, 27-41, Kiev.
• KUMMEROW, E. 1928. Beiträge zur Kenntnis der Fauna und der Herkunft der Diluvialgeschiebe. - Jb. Preuss. Geol. Land., 48, 1-59, Berlin.
• LINDSTRÖM, G. 1885. Förteckning pá Gotlands Siluriska Crustacéer. - Öfv. Kongl. Vetensk. Akad. Förh., 6, 37-100, Stockholm.
• ŁYDKA, K. & SIEDLECKI, S. & TOMCZYK, H. 1963. On the Middle Ludlovian conglomerates in the Cracow region. - Bull. Acad. Pol. Sci., 11, 2, 93-99. Varsovie.
• MOORE, R. E. 1959. Treatise on Invertebrate Paleontology. Part O: Arthropoda 1, 450-454. Lawrence, Kansas Univ. Press.
• NIKIFOROVA, O. I. 1954. Stratigrafia i brachiopody silurijskich otloženij Podola.- Trudy VSEGEI, 1-35, Moskva.
• PAŠKEVICIUS, J. 1959. Stratigrafiniai ir paleogeografiniai pietu Pabaltijo Siluro (Gotlando) Bruožai. - Vil. Valst. Kaps. Vardo Univ. Mokslo Darbai, 23, Biol., Geogr., Geol., 6, 225-239, Vilnius.
• - 1968. Biostratigraphy and correlation of the Silurian terrigenous and carbonaceous formations of the southern Baltic. - In: The Stratigraphy of the Baltic Lower Paleozoic and its correlation with other areas. 250-272, Vilnius.
• PILLET, J. 1968. Les Calymènes Dévoniens d’Europe et d’Afrique du Nord. - Ann. Paléont., 54, 1, 67-89, Paris.
• POMPECKJ, J. F. 1898. Ueber Calymène Brongniart. - N. J b. Min. Geol. Paläeont., 1, 187-250, Berlin.
• RICHTER, R. & E. 1954. Die Trilobiten des Ebbe-Sattels und zu vergleichende Arten (Ordovizium, Gotlandium/Devon). - Abh. Senckenberg. Naturf. Ges., 488, 1-76, Frankfurt a.M.
• SALTER, J. W. 1865. A monograph of British Trilobites. - Palaeontogr. Soc., Pt. II, 81-128, London.
• SHENG, S. F. 1958. The Ordovician Trilobites of Southeastern China. - Acta Palaeont. Sinica, 6, 2, Peking.
• SHIRLEY, J. 1933. A redescription of the known British Silurian species of Calymene s.l. - Mem. Proc. Manchester Lit. Phil. Soc., 77, 51-67.
• - 1936. Some British Trilobites of the family Calymenidae. - Quart. J. Geol. Soc., 92, 384-422, London.
• STUMM, E. C. & KAUFFMAN, E. G. 1958. Calymenid Trilobites from the Ordovician rocks of Michigan. - J. Palaeont., 32, 5, 943-960, Menasha.
• SUN, Y. C. 1931. Ordovician Trilobites of Central and Southern China. - Palaeont. Sinica, B, 7, 1, 47, Peking.
• TILLMAN, C. G. 1960. Spathacalymene, an unusual new Silurian Trilobite genus.- J. Paleont., 34, 5, 891-895, Menasha.
• TOMCZYK, E. & H. 1962. Das Problem der Silur /Devon-Grenze in Polen.-Symp.-Band der 2. Int. Arbeitstag. Über die Silur /Devon-Grenze und die Strat, von Silur und Devon, Bonn-Bruxelles 1960, pp. 274-280, Stuttgart.
• TOMCZYK, H. 1960. The problem of the boundary between the Lower and Middle Ludlovian in Central Europe. - Rep. 21 Ses. Int. Geol. Congr., Pt, 7, 7, 134-142, Copenhagen.
• - 1962. Problem stratygrafii ordowiku i syluru w Polsce w świetle ostatnich badań (Stratigraphic problems of the Ordovician and Silurian in Poland in the light of the recent studies). - Prace Inst. Geol., 35, 1-134, Warszawa.
• - 1970. Silurian. In: Geology of Poland. Warszawa.
• TOMCZYKOWA, E. 1957. Trylobity z łupków graptolitowych wenloku i dolnego ludlowu Gór Świętokrzyskich (Trilobites from the Wenlock and Lower Ludlow graptolitic shales of the Święty Krzyż Mountains). - Biul. Inst. Geol., 122, 83-143, Warszawa.
• - 1960. Vorläufiger Entwurt der Stratigraphie des oberen und mitleien Ludlows in den Świętokrzyskie Góry. Prager Arbeitst. über die Strat, des Silurs und des Devons, Praha 1958, pp. 343-356.
• - 1962. Zespoły fauny w sylurze Polski (Faunal assemblages in the Silurian of Poland). - Biul. Inst. Geol., 174, 93-113, Warszawa.
• ULST, R. 1968. Biostratigraphy and correlation of the Silurian of the Middle Baltic region. In: The Stratigraphy of the Baltic Lower Paleozoic and its correlation with other areas. 215-249, Vilnius.
• URBANEK, A. 1966. On the morfology and evolution of the Cucullograptinae (Monograptidae, Graptolithina) (Morfologia i ewolucja Cucullograptinae (Monograptidae, Graptolithina)). - Acta Palaeont. Pol., 11, 3/4, 291-544, Warszawa.
• WHITTINGTON, H. B. 1966. Phylogeny and distribution of Ordovician Trilobites.- J. Paleont., 40, 3, 696-737, Menasha.
• YI, Y. E. 1957. The Caradocian Trilobite fauna from the Yangtze-Gorges. - Acta Palaeont. Sinica, 5, 4, 545-559, Tokyo.