Początki i rozwój polskiej kultury fizycznej na Górnym Śląsku do 1945 roku

• Autorzy: Ponczek M.

Warianty tytułu

EN

Origins and development of physical education in Upper Silesia before 1945

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono genezę i rozwój polskiej kultury fizycznej na Górnym Śląsku do 1945 r. Znaczący udział w rozwoju polskiej kultury fizycznej na Górnym Śląsku wniosło Towarzystwo Gimnastyczne„Sokół”. Pierwsze gniazda „Sokoła” na tym terenie zostały założone w ostatniej dekadzie XIX w. Towarzystwo prowadziło m.in. działalność niepodległościową, patriotyczną, na polu aktywności fizycznej, kulturalną i oświatową. W okresie międzywojennym na Górnym Śląsku nastąpił dalszy rozwój kultury fizycznej. Obok działalności Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” powstawały polskie towarzystwa, organizacje i kluby prowadzące działalność sportową, a także pracę na polu wychowania fizycznego, rekreacji fizycznej i turystyki oraz przysposobienia wojskowego. Na obszarze Górnego Śląska prowadziły działalność struktury administracyjne Polskich Związków Sportowych. Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu wojsk niemieckich na Górny Śląsk działalność społeczności polskiej na polu kultury fizycznej została zakazana przez władze okupacyjne.

EN

The paper presents the origins and development of physical education in Upper Silesia before 1945. Asignificant part in the development of physical education in Upper Silesia was played by the Gymnastic Society “Sokół” [“Falcon”]. The first nests of “Sokół” in the area were established in the last decade of the 19th century. The society, among others, was engaged in independence and patriotic activity, as well as in the field of physical, cultural and educational activity. The interwar period in Upper Silesia saw further development of physical education. Apart from the activity of the Gymnastic Society “Sokół”, Polish societies, organizations and clubs conducting sports activity, as well as working in the field of physical education, physical recreation, tourism and military training, were set up. In the area of Upper Silesia administrative structures of Polish Sports Associations operated. After the outbreak of World War II and the German invasion of Upper Silesia, the Polish community activities in the field of physical education were banned by the occupation authorities.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna
• Rocznik: 2013
• Tom: 12
• Numer: 1
• Opis fizyczny: s.59-91,bibliogr.

Twórcy

autor

Ponczek M.

• Katedra Humanistycznych Podstaw Kultury Fizycznej i Turystyki, Akademia Wychowania Fizycznego im.Jerzego Kukuczki w Katowicach, Katowice

Bibliografia

• Budniok Alojzy (1896–1942), [w:] B. Tuszyński, Księga sportowców polskich ofiar II wojny światowej 1939–1945, Warszawa 1999. Cimała B., Stauer A., Miejsce i rola„Sokoła” w latach powstań śląskich i plebiscytu, [w:] Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Górnym Śląsku, pod red. H. Przybylskiego i J. Ślężyńskiego, Katowice 1986, s. 43–65.
• Czado P., Początki piłki nożnej w Katowicach, [w:] M. Ponczek (red.), Z dziejów polskiej i niemieckiej kultury fizycznej na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku, „Zeszyty Metodyczno-Naukowe”, nr 18, AWF, Katowice 2005.
• Dudek D., Józef Piłsudski wobec kultury fizycznej (1910–1935), Kraków 2004.
• Hawranek F. (red.), Dzieje Górnego Śląska w latach 1816–1947, Opole 1981.
• Glimos-Nadgórska A., Zarys monograficzny chorzowskich szkół powszechnych (1922–1939), Toruń 2006.
• Głuszek Z., Polscy olimpijczycy. Leksykon 1924–1972, Warszawa 1976.
• Grusiewicz B., Działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Górnym Śląsku w latach 1918–1939, (praca doktorska) AWF Kraków 1981.
• Klimontowicz W., Ruch olimpijski na terenie Śląska i Zagłębia. Leksykon Olimpijczycy 1924–1994, Katowice 1996.
• Małolepszy E., Kultura fizyczna w działalności wiejskich organizacji młodzieżowych II Rzeczypospolitej, Częstochowa 2004.
• Nowak L., Wychowanie fizyczne i sport w państwowym szkolnictwie ogólnokształcącym w Polsce w latach 1918–1939, Poznań 1996.
• Ogrodziński W., Dzieje dzielnicy Śląskiej „Sokoła”, Katowice 1937.
• Pietrzak H., Warunki prowadzenia i rozwoju szkolnego wychowania fizycznego w województwie śląskim w okresie 1922–1939, [w:] Podstawowe problemy badawcze w naukach kultury fizycznej, pod red. Joachima Raczka, Katowice 1991.
• Pietrzak H., Wybrane problemy szkolnej kultury fizycznej województwa śląskiego w latach 1922–1939, [w:] Zdziejów kultury fizycznej na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim, pod red. H. Rechowicza, Katowice 1989.
• Ponczek M., Dopisek do biografii Augustyna Świdra z „Sokoła” górnośląskiego, [w:] „Zeszyty Metodyczno-Naukowe”, nr 15, Katowice 2005, s. 165–175.
• Ponczek M., Działalność niepodległościowa i sokola Pawła Jarczyka na Górnym Śląsku , „Zeszyty Metodyczno-Naukowe”, nr 4, wyd. AWF, Katowice 1993, s. 113–122.
• Ponczek M., Fryc A., Dzieje piłki nożnej mężczyzn w Sosnowcu, Sosnowiec 2006.
• Ponczek M., Glosa do początków działalności Józefa Greyzy w górnośląskim „Sokole” (1901–1914), [w:] Z dziejów TG „Sokół” w Polsce w 135 rocznicę powstania,pod red. W. J. Cynarskiego i K. Obodyńskiego, Rzeszów 2004, s. 54–60.
• Ponczek M., Glosa źródłowa o miejscu kultury fizycznej w polskich i niemieckich katolickich organizacjach młodzieżowych Górnego Śląska w II Rzeczypospolitej, [w:] Z dziejów polskiej i niemieckiej kultury fizycznej na Górnym Śląsku z XIX i XX wieku, pod red. M. Ponczka, „Zeszyty Metodyczno Naukowe”, t. 18, AWF, Katowice 2005, s. 125–136.
• Ponczek M., Kościół katolicki a „Sokół” na Górnym Śląsku 1922–1939, „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1993, nr 4, s. 191–196.
• Ponczek M., Kultura fizyczna w polskich katolickich organizacjach młodzieżowych II Rzeczypospolitej, Katowice 1997.
• Ponczek M., Kultura fizyczna w myśli narodowej, demokratyczno-mieszczańskiej i chłopskiej lat wojny i okupacji hitlerowskiej, „Rocznik Naukowy” 2007, t. 7.
• Ponczek M., Ludzie„Sokoła” w służbie Polsce na Górnym Śląsku, [w:] 110 lat Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zakopanem, Kraków 2004, s. 125–132.
• Ponczek M., Playing football in the Sosnowiec area during the period of Word War II(1943–1944), „Studies in Physical Culture and Tourism” 2002, vol. 9.
• Ponczek M., Początki sportu na Górnym Śląsku do zakończenia I wojny światowej, [w:] Studia i materiały do ćwiczeń i seminariów dla studentów AWF. Historia i organizacja kultury fizycznej, pod red. L. Gondka, Gdańsk 1996, s. 22–23.
• Ponczek M., Przyczynek do studiów nad miejscem kultury fizycznej i przysposobienia wojskowego w działalności niektórych polskich organizacji paramilitarno-wojskowych na Górnym Śląsku w okresie międzywojennym, „Rocznik Naukowy”, nr 24, AWF, Katowice 1996. Ponczek M.,
• Regionalny Komitet Olimpijczyków w Katowicach (1936), [w:] Wybrane problemy z najnowszych dziejów kultury fizycznej w Polsce (po 1918 roku), pod red. E. Małolepszego, A. Nowakowskiego i M. Ponczka. WSP, Częstochowa 1997, s. 107–113.
• Ponczek M., „Sokół” na Śląsku 1922–1939 – próba materiału publicystycznego, [w:] Wybrane problemy z najnowszych dziejów kultury fizycznej w Polsce po 1918 roku, pod red. E. Małolepszego, A. Nowakowskiego i M. Ponczka, Częstochowa 1997, s. 87–106.
• Ponczek M., Sportowcy z województwa śląskiego w polskiej reprezentacji olimpijskiej okresu międzywojennego, [w:] Z najnowszych dziejów kultury fizycznej i turystyki, pod red. H. Rechowicza, Katowice 1994.
• Ponczek M., Szczerbiński M., Z dziejów prasy sportowej na Górnym Śląsku i w Zagłębiu (1920–1986),
• Katowice 1988. Ponczek M., Udział„Sokołów” wielkopolskich w rozwoju organizacyjnym To-warzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Górnym Śląsku (1895–1914), „Z Dziejów Ruchu Młodzieżowego 1988–1989”, nr 12–13.
• Ponczek M., The Upper Silesia „Falcons” in the period of World War II , the Nazi Occupation and the first years after W W II , [in:] From the Most Recent History of Physical Culture in Poland , Vol. 9, (Physical culture in Poland between 1945 and 2009, edited by L. Nowak and R. Urban), Gorzów Wlkp. 2010, p. 13–28.
• Ponczek M., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Zarys aktualnego stanu badań na przykładzie Górnego Śląska, „Łódzkie Zeszyty Historyczne” 1987, z. 1/9.
• Ponczek M., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Górnym Śląsku. Zarys dziejów (1895–1939), Katowice 1987.
• Ponczek M., Z działalności Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Męskiej i Żeńskiej w dziedzinie kultury fizycznej na Górnym Śląsku w II Rzeczypospolitej, [w:] Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 3, pod red. Bernarda Woltmanna, Gorzów Wlkp. 1998.
• Ponczek M., Z działalności „Sokołów”górnośląskich w okresie I wojny światowej oraz powstań śląskich i plebiscytu, „Prace Naukowe WSP w Częstochowie, seria Kultura Fizyczna” 1997, z. 1. M. Ponczek, Z dziejów piłki nożnej w Zagłębiu Dąbrowskim podczas II wojny światowej, Sosnowiec 1992.
• Powidzki T., „Sokół” Wielkopolski w dążeniu do niepodległości. Z dziejów Związku „Sokołów” Polskich w Państwie Niemieckim, Poznań1934.
• Rechowicz H., Polska kultura fizyczna na Śląsku Górnym i Cieszyńskim,Katowice 1991. Rechowicz H., Sport na Górnym Śląsku do 1939 roku , Katowice 1997.
• Rechowicz H., Wojewoda śląski Michał Grażyński, Kraków 1988.
• Rechowicz H., Zasługi Wincentego Spaltensteina w rozwoju kultury fizycznej na Górnym Śląsku (do 1939 r.), [w:] Z dziejów kultury fizycznej na Górnym Śląsku i w Zagłębiu, Katowice 1990.
• Ryfowa A., Działalność„Sokoła” polskiego w zaborze pruskim wśród wychodźstwa w Niemczech 1884–1914, Warszawa – Poznań 1976.
• Smolorz D., Czado P., Waloszek J., Bębnik G., Łastowiecki W., Górnoślązacy w polskieji niemieckiej reprezentacji narodowej w piłce nożnej – wczoraj i dziś. Sport ipolityka na Górnym Śląsku w XX wieku, Gliwice – Opole 2000.
• Steuer A., Dzieje śląskiej atletyki na Górnym Śląsku 1878–1945, Katowice 1986. Steuer A., Rola Polskiego Komisariatu Polskiego w rozwoju sportu i kultury fizycznej na Górnym Śląsku, [w:] Powstania śląskie i plebiscyt z perspektywy 60-lecia, Opole 1981. Steuer A., Sport na Górnym Śląsku 1896–1996, Katowice 1997. Szczerbiński M., Działalność Sokolstwa Polskiego na obczyźnie w latach 1887–1918 (praca doktorska), WSWF Kraków 1982.
• Szymański L., Kultura fizyczna w polityce II Rzeczypospolitej, Wrocław 1995. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w procesie unarodowienia Górnoślązaków na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Wybrane zagadnienia kultury fizycznej na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim, pod red. H. Przybylskiego, Katowice 1984.
• Wacek R., Wspomnienia sportowe, Opole 1948. Wieczorek W., Ruch Sokoli na Górnym Śląsku w latach 1895–1914 , [w:] Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Górnym Śląsku, pod red. H. Przybylskiego i J. Ślężyńskiego, Katowice 1986.
• W 100-lecie Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego i 75-lecie Polskiego KomitetuOlimpijskiego, pod red. Józefa Lipca, Kraków 1994. Woltmann B., Polska kultura fizyczna na wschodnim pograniczu niemieckim (1919–1939), Poznań1980.
• Woltmann B., Gaj J., Sport w Polsce 1919–1939, Gorzów Wlkp. 1997. Zach A., Początkipiłki ręcznej na Śląsku, [w:] Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce , t. 5, pod red. B. Woltmanna, Gorzów Wlkp. 2002. Żeleśkiewicz W., Historia polskiegohokeja, Krynica Zdrój 2006.

Uwagi

PL

Rekord w opracowaniu