Czajka Vanellus vanellus - ginący symbol Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego

• Autorzy: Krupa A.

Warianty tytułu

EN

The lapwing Vanellus vanellus - the dying symbol of the Nadwarcianski Landscape Park

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule podsumowano dotychczasowy stan wiedzy o populacji czajki gniazdującej na terenach chronionych w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym (ok. 13,5 tys. ha). Nadwarciański PK utworzono w 1995 roku, lecz już w połowie lat 80. XX wieku wykonano tu pierwszy cenzus tego gatunku, wykazując (w obecnych granicach NPK) obecność około 500 par. Czajka była wtedy pospolitym gatunkiem lęgowym, zwłaszcza na nadrzecznych zalewowych łąkach i pastwiskach. Z powodu wysokiej liczebności ptak ten stał się symbolem NPK. Na początku lat 90. XX wieku stan populacji czajki w Parku oceniono na 350–400 par. W roku 1998 policzono 216 par, co oznacza, iż średnie zagęszczenie populacji wynosiło 14,2 pary na 10 km2 powierzchni krajobrazowej. Rozmieszczenie i zmiany zagęszczenia populacji przedstawiono korzystając z siatki kwadratów o boku 500 m. Zagęszczenie populacji czajki w obrębie wydzielonych w Parku dziesięciu mniejszych powierzchni próbnych były bardzo zróżnicowane i wahało się od 0,16 do 5,24 par 1 km2 (w przeliczeniu na całą badaną powierzchnię) oraz od 4,00 do 10,85 par/1 km2 (przy uwzględnieniu jedynie fragmentów powierzchni z wykrytymi lęgami). W latach 2008–2009 wielkość populacji przechodzącej rozród oszacowano na 60 par, a na niektórych powierzchniach próbnych czajka zanikła jako gatunek lęgowy. Tempo zaniku lęgowej populacji czajki w ostatnim ćwierćwieczu wahało się od 3,5 do 5,2 pary/rok. Przyczynami wycofywania się i zaniku czajki są utrata siedlisk i pogarszanie się ich jakości oraz niski sukces rozrodczy. W pracy wskazano na możliwości poprawy stanu siedlisk umożliwiających odbudowę i zwiększenie liczebności populacji czajki

EN

The paper summarises the current state of knowledge about the population of lapwings, which nest in the protected areas of the Nadwarciański Landscape Park (ca. 13.500 ha). NLP was created in 1995 but the first census of this species was taken already in the middle of the 1980s and it revealed the presence of ca. 500 pairs (within the current limits of NLP). At that time, lapwing was a common breeding species, particularly in riparian alluvial meadows (Fig. 1, 3, 4, 5). Due to a large size of its population, the taxon became a symbol of NLP (Fig. 2). In the early 1990s, the population of lapwings in the Park was assessed at 350–400 pairs. In 1998, 216 pairs were counted, which means that the average population density was 14.2 pairs per 10 km² of the landscape area. Distribution and changes in the population density are presented with a grid of squares with a side of 500 m. Ten smaller sampling sites were distinguished in the Park, within which the lapwing population density was very heterogeneous and ranged from 0.16 to 5.24 pairs/1 km² (per entire studied area) and from 4.00 to 10.85 pairs/1 km² (taking into account only fragments with the recorded breeding sites; Table 1, Figs 6–9). In 2008–2009 the size of the reproducing population was assessed at 60 pairs, and at certain sampling sites, the lapwing disappeared as a breeding species (Fig. 7). The extinction rate of the breeding lapwing population over the last twenty five years fluctuated between 3.5 and 5.2 pairs/year. The causes of withdrawal and disappearance of lapwing are as follows: depletion of habitats and deterioration of their quality, as well as low reproductive success. Both birds during the hatching seasons and nestlings (Fig. 10) are exposed to a strong pressure from predators and the influence of agriculture. The study indicates the possibilities of improving the habitat conditions, which would enable the reconstruction and the growth of the lapwing population

Słowa kluczowe

PL

ptaki; czajka; Vanellus vanellus; rozmieszczenie zwierzat; liczebnosc; liczebnosc populacji; zageszczenie populacji; gatunki ginace; Nadwarcianski Park Krajobrazowy

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2011
• Tom: 67
• Numer: 4
• Opis fizyczny: s.310-322,rys.,tab.,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Krupa A.

• ul.Kmicica 15, 62-400 Słupca

Bibliografia

• Bednorz J. 2000. Vanellus vanellus (L., 1758) - czajka. W: Bednorz J., Kupczyk M., Kuźniak S., Winiecki A. Ptaki Wielkopolski. Monografia faunistyczna. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 216-220
• Bednorz J., Kupczyk M. 1995. Fauna ptaków doliny Noteci. W: Bednorz J. (red.) Ptaki doliny Noteci. Prace Zakł. Biol. i Ekol. Ptaków UAM 3: 3-94.
• Brzeg A., Winiecki A. 1995. Dokumentacja przyrodnicza projektowanego Pyzdrskiego Parku Krajobrazowego w dolinie środkowej Warty (woj. Konińskie). OTOP, Poznań-Gdańsk (mscr.).
• Chylarecki P. 2004. Vanellus vanellus (L., 1758) - czajka. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część II). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. Tom 8. MŚ, Warszawa: 47-52.
• Chylarecki P., Kuczyński L., Vogrin M., Tryjanowski P. 1997. Geographic variation in egg measurements of the Lawing Vanellus vanellus. Acta Orn. 32: 137-148.
• Chylarecki P., Lewartowski Z., Winiecki A. 1984. Wstępna waloryzacja ornitologiczna awifauny doliny środkowej Warty na odcinku Koło-Pyzdry. Inst. Kształtowania Środowiska, Warszawa (mscr.).
• Chylarecki P., Winiecki A., Wypychowski K. 1992. Awifauna lęgowa doliny Warty na odcinku Uniejów-Spławie. W: Winiecki A. (red.). Ptaki lęgowe doliny Warty. Pr. Zakł. Biol. i Ekol. Ptaków UAM 1: 7-55.
• Dolata P.T. 2000. Znaczenie ochrony prawnej w formie parków krajobrazowych dla awifauny Wielkopolski. W: Winiecki A. (red.). Ptaki parków krajobrazowych Wielkopolski. Wielkopolskie Pr. Orn. 9: 13-37.
• Gacka-Grzesikiewicz E., Winiecki A. 1988. Uwarunkowania przyrodnicze doliny Warty na odcinku Konin - Pyzdry ze szczególnym uwzględnieniem awifauny. W: Ilnicki P. (red.). Ekologiczne i gospodarcze aspekty melioracji Doliny Konińsko-Pyzderskiej, SITWiM, Konin: 39-62.
• Gacka-Grzesikiewicz E., Winiecki A., Bernat J., Radziejowski J., Chabros J., Pawłowska T., Żarska B., Wytrwalski K., Wudarska B., Chylarecki P. 1986. Studium przyrodnicze doliny środkowej Warty, polder V - Lądek. Tow. Wolnej Wszechnicy Polskiej, Warszawa-Poznań (mscr.).
• Gacka-Grzesikiewicz E., Winiecki A., Radziejowski J., Bernat J., Żarska B., Miodek K., Chylarecki P. 1987. Studium przyrodnicze doliny środkowej Warty, polder III - Rataje, polder IV - Wrąbczyn. Tow. Wolnej Wszechnicy Polskiej, Warszawa-Poznań (mscr.).
• Gacka-Grzesikiewicz E., Winiecki A., Żarska B., Bernat J., Jabłoński J., Miodek K., Chabros J., Smogorzewska M. 1990. Studium przyrodnicze doliny środkowej Warty na terenie polderu I (Grądy) i polderu II (Pyzdry). Ekoplan, Warszawa-Poznań (mscr.).
• Glutz von Blotzheim U.N., Bauer K.M., Bezzel E. 1975. Handbuch der Vögel Mitteleuropas. 6. Charadriiformes I. S.840. Akademische Verlagsgesellschaft, Wiesbaden.
• Krupa A. 1996. Liczebność ptaków lęgowych oraz waloryzacja ornitologiczna doliny Warty koło Zagórowa. Zakład Biol. i Ekol. Ptaków UAM, Poznań (praca magisterska).
• Krupa A. 1997a. Zmiany liczebności par oraz rozmieszczenie lęgowisk siewkowców Charadrii na stałej powierzchni w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym. Prz. Przyr. 8 (4): 151-162.
• Krupa A. 1997b. Ptaki obserwowane w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym w czasie letniej powodzi w 1997 roku. Zagórów (mscr.).
• Krupa A., Michalczyk A., Przystański M., Ruciński M. 2009. Obserwacje ornitologiczne w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym w latach 2004-2008. Biul. Parków Krajobraz. Wielkopol. 15 (17): 36-43.
• Krupa A., Michalczyk A., Ruciński M. 1999. Wyniki inwentaryzacji siewkowców Charadrii w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym w 1998 r. NPK, Zagórów (mscr.).
• Krupa A., Michalczyk A., Ruciński M. 2004. Gniazdowanie siewkowców Charadrii na powierzchniach badawczych „Rataje” i „Modlica” w Dolinie Konińskiej. Roczn. Nauk. PTOP „Salamandra” 8: 23-33.
• Krupa A., Michalczyk A., Ruciński M. 2006. Gniazdowanie siewkowców Charadrii na stałej powierzchni badawczej w rejonie Zagórowa w Dolinie Konińskiej. Biul. Parków Krajobraz. Wielkopol. 12 (14): 108-118.
• Krupa A., Winiecki A. 2000. Awifauna Nadwarciańskigo Parku Krajobrazowego. W: Winiecki A. (red.). Ptaki parków krajobrazowych Wielkopolski. Wielkopolskie Pr. Orn. 9: 201-241.
• Kuczyński L. 1993. Czynniki wpływające na sukces reprodukcyjny czajki Vanellus vanellus. Zakł. Biol. i Ekol. Ptaków UAM, Poznań (praca magisterska).
• Kuczyński L. 1994. Geograficzna zmienność wielkości jaj czajki (Vanellus vanellus). Prz. Przyr. 5 (2): 47-55.
• Lewartowski Z. 1985. Zanik populacji rożeńca Anas acuta w dolinie Warty. Chrońmy Przyr. Ojcz. 41 (4): 12-23.
• Orchowski J. 2001. Ocena liczebności awifauny lęgowej zespołu łąk zalewowych doliny środkowej Warty koło Zagórowa. Katedra Zoologii AR, Poznań (praca magisterska).
• Tokarska M. 1983. Badania nad biologią lęgową czajki (Vanellus vanellus) na terenach zalewowych w dolinie środkowej Warty pod Zagórowem w latach 1981-1982. Zakł. Zool. Syst. UAM, Poznań (praca magisterska).
• Szczepanik A. 1980. Badania nad biologią lęgową czajki Vanellus vanellus na terenach zalewowych w dolinie środkowej Warty pod Zagórowem. Zakł. Zool. System. UAM, Poznań (praca magisterska).
• Szczepanik A. 1983. Gniazdowanie czajki (Vanellus vanellus) na zalewowych pastwiskach w dolinie środkowej Warty. W: Czarnecki Z. (red.). Ekologia ptaków doliny środkowej Warty. Pr. Kom. Biol. PTPN 67: 43-55.
• Weaver P. 1987. The Lapwing (Shire natural history). Shire Publications Ltd., Bucks.
• Winiecki A. 1980. Ptaki wodne i błotne terenów zalewowych w dolinie środkowej Warty koło Zagórowa (woj. konińskie). Zakład Zoologii Systematycznej UAM, Poznań (praca magisterska).
• Winiecki A. 1983. Ekologia i fenologia ptaków wodnych i błotnych zalewowych pastwisk w dolinie środkowej Warty. W: Czarnecki Z. (red.). Ekologia ptaków doliny środkowej Warty. Pr. Kom. Biol. PTPN 67: 57-96.
• Winiecki A. 1996. Struktura i zmienność zgrupowań ptaków lęgowych w krajobrazie doliny rzecznej oraz możliwości oceny ich wartości. Pr. Zakł. Biol. i Ekol. Ptaków UAM 5: 1-135.
• Winiecki A. (red.) 2008. Projekt planu ochrony obszaru Natura 2000 PLB 300002 Dolina Środkowej Warty. Opracowanie dla WUW w Poznaniu, KRAMEKO, Kraków (mscr.).
• Winiecki A., Grzybek J., Krupa A., Mielczarek S. 1997. Awifauna lęgowa doliny środkowej Warty - stan aktualny i kierunki zmian. Not. Orn. 38 (2): 87-120.
• Winiecki A., Grzybek J., Krupa A., Mielczarek S. 1998. Wielkopolska - Dolina Środkowej Warty. W: Krogulec J. (red.). Ptaki łąk i mokradeł Polski (Stan populacji, zagrożenia i perspektywy ochrony). Fundacja IUCN Poland, Warszawa.
• Winiecki A., Krupa A. 2006. Koncepcja renaturyzacji obiegu wody w centralnej części Doliny Konińskiej między Zagórowem i Lądem. Opracowanie dla Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Poznań (mscr.).
• Wylegała P. 2007. Czajka Vanellus vanellus. W: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 198-199.