Ogród zamku "Krzyżtopór" w Ujeździe - rekompozycja odkrytych reliktów

• Autorzy: Wowczak J.

Warianty tytułu

EN

Krzyztopor castle garden in Ujazd - recomposition of revealed remnants

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W 2012 roku na zlecenie gminy Iwaniska w powiecie opatow­skim powstał projekt rewaloryzacji ogrodów zamku „Krzyżtopór" w Ujeździe. Rewaloryzacja ogrodów jest częścią programu inwestycyjnego, obejmującego zabezpieczenie ruin samego zamku. Zbudowany w stylu włoskiego palazzo in fortezza w latach 1627-1644 na zlecenie wojewody sandomierskiego Krzysztofa Ossolińskiego przez Wawrzyńca Senesa, był jedną z najwspanialszych rezydencji magnackich swego czasu. Nienaruszony przetrwał „potop" szwedzki i późniejsze wojny, do ruiny dopro­wadziła zamek niegospodarność kolejnych właścicieli. Artykuł omawia prace badawcze i projektowe rekonstrukcji i rewalory­zacji sławnych ogrodów zamkowych.

EN

In 2012 the authorities of the municipality of Iwaniska (Opatów district) commissioned a design for the revitalization of the gardens of Krzyżtopór castle in w Ujazd. The revitalization of gardens is a part of an investment project to protect the remnants of the castle. The castle, built in Italian palazzo in fortezza style in the years 1627-1644 was constructed by Wawrzyniec Senes on the commission of the Sandomierz palatine, Krzysztof Ossoliński. It was one of the most magnificent nobleman residences at that time. It remained intact during the Swedish deluge and subsequent wars, but it got ruined by wasteful management of the owners. The author discusses research and design work aimed at reconstruction and revitalization of the famous castle gardens.

Słowa kluczowe

PL

wies Ujazd; zamek Krzyztopor; ogrody; relikty; rewaloryzacja przyrodnicza; ochrona przyrody; archeologia; architektura krajobrazu

• Wydawca: -
• Czasopismo: Aura
• Rocznik: 2014
• Numer: 02
• Opis fizyczny: s.12-16,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Wowczak J.

• Autorska Pracownia Projektowa, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska, Kraków

Bibliografia

• 1] Autorami projektu są: dr hab. inż. arch. Zbigniew Myczkowski, prof. PK, mgr inż. arch. Jerzy Wowczak; projekt powstał w Autorskiej Pracowni Projektowej Jerzy Wowczak, w Kra­kowie, przy współudziale: mgr inż. arch, krajobrazu Aleksandry Rykaczewskiej, mgr inż. arch. Magdaleny Tarnawskiej. Prace badawcze, projektowe i konserwatorskie prowadziło Konsorcjum, któremu przewodził Międzyuczel­niany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki.
• 2] R. Marcinek, Zamek Krzyżtopór, Studium historyczne otoczenia, Kraków 2010.
• 3] F. M. Sobieszczański, Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce zawierające opis dziejów i zabytków budownictwa, rzeźby, snycerstwa, malarstwa, rytownictwa, z krótką wzmiankę o życiu i dziełach znakomitszych artystów krajowych lub w Polsce zamieszkałych, Warszawa 1847.
• 4] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880, Tom XII, s.762-763.
• 5] S. Tomkowicz, Krzyżtopór. Twierdza magnacka z XVII-go wieku i architekt jej Wawrzyniec Senes, Kraków 1894.
• 6] A. Janowski , Wycieczki po kraju, Warszawa 1900, t. II, s.37-46.
• 7] A. Gruszecki, Bastionowe zamki w Małopolsce, Warszawa 1962.
• 8] E. Dąmbska-Śmiałowska, W. Celadyn, J. Kurek, T. Kusionowicz, A. Nikodemowicz, Wyniki badań nad strukturą przestrzenną zamku Krzyż­topór w Ujeździe, części, TKUiA, 1986, t. XX, s. 55-67.
• [9] J. Bogdanowski, Polskie ogrody ozdobne, Warszawa 2000.
• [10] S. Mossakowski, Orbis Polonus. Krzyżtopór a Caprarola, [w:] Orbis Polonus. Studia z historii sztuki XVII-XVIII wieku, Warszawa 2002.
• [11] Erik Janson Dahlbergh- szwedzki feldmarszałek, kwatermistrz inżynier wojskowy, dokumentował przebieg m.in. kampanii polskiej Karola Gustawa rysując oblegane zamki, pola bitew i zdobyte miasta. W wyniku jego prac zebrano ikonografię ważniejszych miast wiernie odwzorowane w miedziorytach publikowanych 40 lat później w dziele S. Pufendorfa.
• [12] S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo sveciae regegestis..., Norimbergae 1696.
• [13] Za: R. Marcinek, op.cit.
• [14] Rysunek sporządziła mgr inż. arch, krajobrazu Aleksandra Rykaczewska.
• [15] W pierwszych latach funkcjonowania zamku otoczenie jego prawdopodobnie było zalesione, wskazuje na to dokument AP Kielce, Rząd Gubernialny Radomski sygn. 88. cyt. za: E. Dąmbska-Śmiałowska, op. cit. [za:] R. Marcinek, Zamek... .
• [16] Michał Jan Pac (1730-1787) , szambelan króla Augusta III, starosta ziołowski, konfederat barski, po upadku konfederacji emigrował do Francji, właściciel Krzyżtoporu, [za:] R. Marcinek, Zamek.