EN
Turonian to Coniacian foraminifera from the Nysa Trough, Sudetes, are investigated. Totally, 55 species are recorded; 42 species in the Turonian, 49 species in the Coniacian. Most species are benthic forms. Two new species are described from the Turonian: Dicarinella sudetica sp. n. and Dicarinella radwanskae sp. n. Wall microstructure and alternation of generations are studied in the genus Gavelinella. Six foraminiferal zones are recognized; 4 of them in the Turonian (Dicarinella sudetica Zone, Tappanina eouvigeriniformis Zone, Archaeoglobigerina cretacea Zone, and Dicarinella concavata Zone), and the remaining 2 in the Coniacian (Epistomina spinulifera polypioides Zone and Gaudryina sudetica Zone). Changes in composition of the foraminiferal assemblages were caused by changes in water depth and presence/absence of interconnections between the basin and open sea.
PL
W Sudetach osady okresu kredowego występują w niecce północno sudeckiej, w niecce śródsudeckiej i rowie Nysy Kłodzkiej. Niecka śródsudecka rozpada się ku południowemu wschodowi na szereg drugorzędnych obniżeń, z których największym jest rów Nysy Kłodzkiej. Otwór Pisary IG znajduje się w rejonie Międzylesia (fig. 1) w pobliżu brzegu rowu. Skały serii osadowej w omawianym rejonie należą do dwóch pięter górnej kredy — turonu i koniaku i leżą na gnejsach typu śnieżnickiego. Najbogatszy zespół otwormc występuje w osadach górnego turonu i koniaku, z wyjątkiem jego najwyższych warstw. W obu piętrach przeważają otwornice bentoniczne, w większości długowieczne, nie pozwalające na zbyt ścisłe określenie wieku osadów. Z tych to względów przyjęto biostratygrafię makrofaunistyczną opracowaną przez Radwańską (1971) i na tle podziału makrofaunistycznego wydzielono zaznaczające się poziomy otwornicowe (tabela 1). W turonie wyróżniono 4 poziomy otwornicowe: I. poziom z Dicarinella sudetica, II. poziom z Tappanina eouvigeriniformis, III. poziom Archaeoglobigerina cretacca i IV. poziom Diearinella concavata. I. Poziom z Dicarinella sudetica (poziom zasięgu taksonu). Obejmuje stropową część osadów środkowego turonu i dolne warstwy turonu górnego. W poziomie tym ilość gatunków i okazów otwornic jest niewielka. Gatunkiem najważniejszym stratygraficznie jest Dicarinella sudetica. II. Poziom z Tappanina eouvigerinijormis (poziom zespołowy). Charakteryzuje się równoczesnym występowaniem Tappanina eouvigeriniformis i Saracenaria triangularis. Ilość gatunków i osobników otwornic w tym poziomie jest niewielka (tabela 1). III. Poziom z Archaeoglobigerina cretacea (poziom niesamoistny). Charakteryzuje się równoczesnym występowaniem Archaeoglobigerina cretacea, Plectina lenis, Quinqueloculina augusta i Ataxophragmium depressum. Zespół otwornic w tym poziomie jest dość liczny (tabela 1). Poziom ten obejmuje środkowe warstwy turonu górnego. IV. Poziom z Dicarinella concavata (poziom zasięgu taksonu). Gatunkiem stratygraficznie najważniejszym dla tego poziomu jest Dicarinella concavata. Obejmuje on górne warstwy górnego turonu z wyjątkiem warstw najwyższych. W dolnej jego części występuje znacznie mniej gatunków otwornic niż w wyższej (tabela 1). W osadach koniaku zaznaczają się dwa poziomy otwornicowe: I. poziom z Epistomina spinulifera polypioides i II. poziom z Gaudryina sudetica. I. Poziom z Epistomina spinulifera polypioides (poziom zespołowy). Gatunkami charakteryzującymi ten poziom są obok Epistomina spinulifera polypioides: Eponides concinna, Spiroplectammina embaensis, S. rosula. Mikrofauna w tym poziomie jest bardzo liczna tak pod względem ilości gatunków jak i osobników. Obejmuje on stropowe warstwy górnego turonu i niższe warstwy dolnego koniaku. II. Poziom z Gaudryina sudetica (poziom zasięgu taksonu). Gatunkiem stratygraficznie najważniejszym jest Gaudryina sudetica. Charakteryzuje się podobnie jak poziom poprzedni bogatą mikrofauną. Obejmuje wyższe warstwy dolnego koniaku i warstwy koniaku górnego. W poziomie tym wyróżniono dwa podpoziomy. W dolnej jego części podpoziom z Gaudryina sudetica i w górnej podpoziom z Neoflabellina suturalis. Zarówno badania litostratygraficzne jak i makro- a także mikrofaunistyczne wykazują brak osadów cenomanu we wschodnim brzegu rowu Nysy Kłodzkiej. Kredowa transgresja morska dotarła do południowo wschodniej części rowu Nysy Kłodzkiej dopiero w dolnym turonie. We wczesnym turonie dolnym morze na obszarze rowu Nysy Kłodzkiej było względnie płytkie, a okolice Pisar znajdowały się w pobliżu brzegu. W późniejszym turonie dolnym pogłębiło się ono i poszerzyło. W połowie turonu nastąpiło spłycenie zbornika, co spowodowało przerwę zarówno w rozwoju otwornic jak i makrofauny. Spłycenie to było odbiciem dźwigania się lądu wschodniosudeckiego. W najwyższym turonie środkowym morze ponownie pogłębiło się i miało lepsze niż dotychczas połączenie z otwartym morzem, na co wskazują pojawiające się otwornice planktoniczne. W górnym turonie morze pogłębiło się bardziej, co przejawia się zarówno w rozwoju facji marglistej jak i we wzroście ilości rodzajów i gatunków otwornic, w tym również otwornic planktonicznych. Rozszerzał się też jego zasięg. Już z początkiem górnego turonu istniało szerokie połączenie środkowo-sudeckiego basenu kredowego zarówno z basenem północno-sudeckim, jak też z morzem z obszaru Czech. Musiało w tym czasie istnieć również połączenie środkowo-sudeckiego morza z morzem geosynklinalnym, o czym świadczy obecność Plectina lenis w osadach turonu górnego okolic Pisar. W zespołach otwornic nie obserwuje się zasadniczych zmian przy zmianie sedymentacji marglistej na fliszową na granicy turonu i koniaku. W koniaku zwiększony dopływ do zbiornika materiału detrytycznego nie wpłynął na zahamowanie rozwoju otwornic planktonicznych i bentonicznych wapiennych. Zwiększyła się natomiast liczba gatunków zlepieńcowych otwornic bentonicznych. Rów Nysy Kłodzkiej jest miejscem, gdzie w osadach koniaku zachowały się szczątki roślin drzewiastych. Dzięki tym szczątkom, zwłaszcza roślin dwuliściennych, wiemy, że klimat w koniaku był umiarkowany lub subtropikalny.