Studies on graptolites II. On the development and structure of graptolite

• Autorzy: Urbanek A.

Warianty tytułu

PL

Badania nad graptolitami II. O rozwoju i budowie graptolitów z rodzaju Gymnograptus bulman

RU

O razvitii i stroenii graptolitov roda Gymnograptus bulman

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This paper describes the astogeny and structure of Gymnograptus linnarssoni (Moberg) and G. retioloides (Wiman) and also the structure of Gymnograptus sp. The material has been etched from erratic boulders of Scandinavian origin, which are of Middle Ordovician age. The systematic position of the genus Gymnograptus is discussed.

PL

W pracy opisano astogenezę i morfologię Gymnograptus linnarssoni (Moberg) i G. retioloides (Wiman) oraz fragment rabdozomu Gymnograptus sp. Materiał wypreparowano z pięciu głazów narzutowych wieku środkowo-ordowickiego, pochodzenia skandynawskiego. Gymnograptus linnarssoni (Moberg) jest charakterystyczną formą dla dolnej części środkowego ordowiku Bałtoskandii. Jednakże dotychczas nie poznano dokładnie budowy i rozwoju tego graptolita, gdyż znany był jedynie w stanie spłaszczonym, lub wypreparowany był ze skał ze zbyt silnie zwęgloną perydermą . Na podstawie okazów znalezionych w Polsce (głazy 0.94 i 0.96 z Jarosławca , Pomorze Zachodnie) gatunek ten można okreslić jako graptolita biserialnego z tekami proksymalnymi, zbliżonymi do lasiograptusowych, dystalnymi zaś - prawie ortograptusowymi. Pierwsze dwie teki pozbawione są wyrostków aperturalnych , następne opatrzone są kolcami subaperturalnymi, podwójnymi lub potrójnymi, o bardzo zmiennym kształcie. Krawędzie tek tworzą silne zgrubienia perydermv, dające w rezultacie rodzaj clathrium, na którym rozpięta jest ścieniała błona perydermalna . Sikula opatrzona jest wirgellą i kolcem dorsalnym. Rozwój diplograptidowy ; cztery lub pięć pierwszych tek alternuje, pozostałe począwszy od tek 31 i 32 tworzyły dwie niezależne serie. Jednakże septum medialne, we właściwym tego słowa znaczeniu, tu nie istnieje; brak bowiem błony perydermalnej, rozdzielającej obie serie tek . Wirgula przytwierdza się do rabdozomu przy pomocy beleczek, mających kształt litery "U " i stanowiących odpowiedniki pierścieni abaperturalnych. Budowa taka odpowiada formom septalnym; ponieważ jednak właściwego septum brak, proponuję zastosować tu termin "kryptoseptum" . Gymnograptus retioloides (Wiman) nie jest znany " in situ" , a poprzednio opisany był na podstawie fragmentarycznego okazu, pochodzącego z głazu narzutowego (Wiman, 1895). Obecnie, na podstawie materiału wypreparowanego z dwu głazów narzutowych (0.26 i 0.31 z przedmieścia Poznania - Czerwonak), można było wyjaśnić jego astogenezę i budowę. Jest to graptolit biserialny, z tekami zbliżonymi do typu lasiograptusowego. Pierwsze dwie teki opatrzone są nieparzystymi kolcami subaperturalnymi, pozostałe rozdwojonymi wyrostkami subaperturalnymi w postaci podwójnej pętli, na której rozpięta jest cienka błona perydermalna. Clathrium silnie rozwinięte, peryderma natomiast cienka. Sikula opatrzona tylko wirgellą, rozwój diplograptidowy septalny. Pięć pierwszych tek alternuje ; pączkowanie tek 11 i 12 oraz 21 i 22 - jak w stadium " dentatus", lecz zarówno teka 31, jak i 32 powstają z teki 22 Gatunek ten zaliczony był przez Wimana do rodzaju Climacograptus Hall. Różni się jednak od klimakograptusów budową tek, obecnością clathrium, przekrojem rabdozomu i budową wyrostków. Najwięcej cech zdaje się zbliżac go do Gymnograptus Bulman, choć i tu występują dość znaczne różnice w typie rozwoju i budowie wyrostków subaperturalnych. Być może różnice te można by uznać za wystarczające dla ustanowienia nowego podrodzaju lub rodzaju. Autor jednak uważał za stosowne zaliczyć te formę prowizorycznie do Gymnograptus, kierując się ogólnym pokrojem rabdozomu i kształtem tek oraz unikając tworzenia monotypowej jednostki taksonomicznej. Gymnograptus sp. opisany został na podstawie tylko jednego fragmentu części dystalnej rabdozomu (głaz 0.181 z Mocht, 40 km NW od Warszawy). Zbliża się on do Lasiograptus retusus Lapworth i może być nawet identyczny z nim gatunkowo. Do rodzaju Gymnograptus Bulman, dotychczas monotypowego, należy - zdaniem autora - zaliczyć obecnie także " Climacograptus" retiolides Wiman i prawdopodobnie " Lasiograptus" retusus Lapworth. Rodzaj ten winien być zaliczony do rodziny Lasiograptidae Bulman, w obrębie której stanowi prawdopodobnie ogniwo cechujące się niższym stopniem specjalizacji, niż Lasiograptus Lapworth. Przypuszczenie to opiera autor na analizie porównawczo-anatomicznej opisanych form i innych dotychczas poznanych graptolitów, należących do zbliżonych grup systematycznych.

RU

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1959
• Tom: 04
• Numer: 3
• Opis fizyczny: p.279-338,fig.,ref.

Twórcy

autor

Urbanek A.

• Paleozoological Laboratory, Polish Academy of Sciences, Warsaw University, Warsaw, Poland

Bibliografia

• BEER, G. de. 1954. Archaeopteryx and evolution. - Advancement Sci., 42 (after Gross, W. 1956).
• BULMAN, O. M. B. 1932a. On the Graptolites prepared by Holm, I. - Ark. Zool., 24 A, 8, 1-46, Stockholm. -1932b. On the Graptolites prepared by Holm, II-V. Ibidem, 24 A, 9, 1-29. -1932c. Notes on the evolution and morphology of certain Graptoloidea. Ibidem, 24, A, 13, 1-37. -1936. On the Graptolites prepared by Holm, VI. - Ibidem, 28, A, 17, 1-107. -1944-47 . A monograph of the Caradoc (Balclatchie) Graptolites from limestone in Laggan Burn. Ayrshire. - Palaeontogr . Soc., 98, 1-.78, London. -1953 . Some Graptolites from Ogygiocaris Series (4aa) of the Oslo district . -Ark. Min. Geol., 1, 17, 509-518, Stockholm. -1955 . Graptolithina. In: Treatise on Invertebrate Paleontology, V. 1-95, Lawrence (Kansas).
• COX, J . 1933. On Climacograptus inuiti sp . nov. and its development - Geol. Mag.,70, 1-19, London.
• DAVIES, K. A. 1929. Notes on Graptolite Faunas of the Upper Ordovician a . Lower Silurian Ibidem , 66, 775, 1- 27.
• EISENACK, A. 1940. Regeneration im Bereich der Graptolithen Prosicula. Palaeont. Ztschr., 22, 100- 104, Berlin. -1951. Retiolithen aus dem Graptolithengestein. - Palaeontographica, 100, A, 5, 129-163 , Stuttgart.
• ELLES, G. L. 1922.. The graptolite faunas of the British Isles . A study in evolution . Proc. Geol. Assoc., 33, 168- 200, London.
• ELLES, G. L. & WOOD, E. M. R. 1901-18. Monograph of British Graptolites, I-XI. - Palaeontogr. Soc., 21, 171 -539, London.
• GROSS, W. ,1956. Uber die "Watsonsche Regel" . - Palaeont. Ztschr ., 30, 1/2, 30-40, Stuttgart.
• HADDING, A. 1913. Undre Dicellograptusskiffern i Skane. - Lunds Univ. Arsskr., N. F., 2, 9, 15, 1-90, Lund.
• HEDE, J . E. 1951. Boring through Middle Ordovician - Upper Cambrian strata in the Fagelsang District, Scania (Sweden), 1. - Ibidem, 2, 46, 7, 1-80.
• JAANUSSON, V. & STRACHAN. I. 1954. Correlation of the Scandinavian Middle Ordovician with the graptolite succession . - Geol. Foren, Stockh. Fornh., 76, 4, 684-696, Stockholm.
• JAANUSSON, V. (in print). Graptoloids from Ontikan and Viruan limestones (Ordov.) of Estonia and Sweden. - Bull. Geol. Inst . Upsala.
• KOZŁOWSKI, R. 1948. Les Graptolithes et quelques nouveaux groupes d'animaux du Tremadoc de la Pologne. - Palaeont. Pol., 3, 1-235, Warszawa. -1959. Les Hydroides ordoviciens a squelette chitineux. (Hydroidy ordowickie o szkielecie chitynowym). - Acta Palaeont. Pol., 4, 3, 209-271, Warszawa.
• MANNI L, R. 1957. Estoniops - novyj rod trilobitov iz semejstva Phacopidae (Estoniops - a new genus of Phacopidae (Trylobita)). Izv, Akad. Nauk Est.SSR, 4, 385-388, Tallin.
• MOBERG, J. C. 18~6 . Geologisk Vagv isare inom Fogelsangstrakten, - Medd. Lunds
• MOBERG. J.C. 1896 Geologisk Vagvisare inom Fogelsangstrakten – Medd . Lund Geol. Faltkl., 2, (after Bulman, O. M. B., 1953).
• OBUT, A. M. 1958. Korelacija nekotorych castej razreza ordovikskich i silurijskich otlozenij Estonskoj SSR po graptolitam (Correlation of some Silurian and Ordovician sections in Estonian SSR on the base of graptolites). In: Thesis of lectures on scientific session in memory of academician F . B. Schmidt , 14-16, Tartu.
• URBANEK, A. 1953. O dwóch gatunkach Monograptidae (Sur deux especes de Monograptidae). - Acta Geol. Pol., 3, 2, 277-297, Consp . 100- 107, Warszawa. -1954. Obserwacje nad morfologią pewnych Monograptidae (Some observations on the morphology of Monograptidae). - Ibidem, 4, 2, 291-306, Consp, 78- 88. -l958. Monograptidae from erratic boulders of Poland (Monograptidae z głazów narzutowych Polski). - Palaeont. Pol., 9, 1-100, Warszawa.
• WAERN, B., THORSLUND P ., HENNINGSMOEN, G. 1948. Deep boring through Ordovician and Silurian strata at Kinnekulle, Vestergotland, - Bull. Geol. Inst. Upsala, 32, 337-474, Uppsala.
• WALKER, M. 1953. The development of a Diplograptid from Platteville limestone. Geol. Mag., 90, 1-16, Hertford.
• WIMAN, C. 1895. Uber die Graptolithen. - Bull. Geol. Inst . Upsala, 2, 4, 239-316, Uppsala. - 1908. Studien uber das Nordbaltische Silurgebiet. - Ibidem, 8, 73 -168.