Małże z rodziny skójkowatych (Unionidae) w systemie rzeczno-jeziornym Krutyni (Pojezierze Mazurskie)

• Autorzy: Lewandowski K. , Jakubik B.

Warianty tytułu

EN

Bivalves of the family Unionidae in the Krutynia river-lake system (Masurian Lakeland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach 2008–2011 analizowano występowanie małży z rodziny Unionidae (skójkowate) w systemie rzeczno-jeziornym Krutyni. Badania prowadzono w 19 jeziorach, przez które przepływa Krutynia, oraz w samej rzece. Bezpośrednio w terenie określano gatunki małży, ich wiek i rozmiary, po czym żywe małże wpuszczano z powrotem do wody. W odcinkach rzecznych najliczniej występowała skójka zaostrzona Unio tumidus, której udział wynosił 65,5% wśród wszystkich małży zebranych w rzece. Mniej liczne były szczeżuja pospolita Anodonta anatina (16,5%) i skójka malarska Unio pictorum (10,3%). Najrzadziej w rzece notowano gatunki prawnie chronione: szczeżuję wielką Anodonta cygnea (5,2%), skójkę gruboskorupową Unio crassus (1,6%) i szczeżuję spłaszczoną Pseudanodonta complanata (0,8%). W jeziorach stwierdzono występowanie czterech gatunków. Najliczniej notowano skójkę zaostrzoną, która stanowiła 70% wszystkich małży zebranych w jeziorach. Pozostałe gatunki to: szczeżuja pospolita (14,6%), skójka malarska (8,3%) i szczeżuja wielka (7,1%). Zagęszczenia małży skójkowatych w odcinkach rzecznych nie przekraczały 80 osobn./m2, w jeziorach wynosiły najczęściej 10–50 osobn./m2 w strefie występowania. W porównaniu z danymi literaturowymi sprzed 20, 50 i 100 lat skład gatunkowy małży skójkowatych w systemie rzeczno-jeziornym Krutyni nie uległ zmianie

EN

Unionid bivalves are among the largest native freshwater invertebrates. Being common and reaching high densities, they can play an important part in aquatic ecosystems. The bivalves were surveyed in 2008–2011 in the Krutynia River and in 19 lakes through which the river flows. Unionids were identified in the field; their age and size were assessed, after which they were released into the water. Unio tumidus, representing 65.6% of all bivalves was the most abundant species in the river. Anodonta anatina (16.5%) and Unio pictorum (10.3%) were less abundant. The least frequent were protected species: Anodonta cygnea (5.2%), Unio crassus (1.6%) and Pseudanodonta complanata (0.8%). Eighteen lakes were inhabited by unionids. A total of four species were recorded: Anodonta anatina, Anodonta cygnea, Unio tumidus and Unio pictorum. All four species occurred in five lakes, while in eight lakes – three species in each one. Anodonta anatina was found in the largest number of lakes (18). Unio tumidus was recorded in sixteen lakes, Anodonta cygnea – in fourteen, and Unio pictorum – only in seven. The unionid density was usually 10–50 ind./m2. The highest density was observed in Lake Zyzdrój Mały – locally 380 ind./m2 (the estimated biomass 3.1 kg/m2), and in Lake Lampasz (192 indiv./m2, biomass 1.5 kg/ m2). The maximum unionid density in the Krutynia River was 80–120 ind./m2, the maximum biomass locally exceeded 2.5 kg/m2. Literature data from 20, 50 and 100 years ago indicate the presence of the same unionid species in the Krutynia system, proving stable environmental conditions over a long period of time.

Słowa kluczowe

PL

malakofauna; malze; Bivalvia; skojkowate; Unionidae; sklad gatunkowy; skojka zaostrzona; Unio tumidus; skojka malarska; Unio pictorum; skojka gruboskorupowa; Unio crassus; szczezuja pospolita; Anodonta anatina; szczezuja wielka; Anodonta cygnea; szczezuja splaszczona; Anodonta complanata; liczebnosc populacji; zageszczenie populacji; systemy rzeczno-jeziorne; Krutynia; Pojezierze Mazurskie

• Wydawca: -
• Czasopismo: Chrońmy Przyrodę Ojczystą
• Rocznik: 2014
• Tom: 70
• Numer: 5
• Opis fizyczny: s.423-430,rys.,wykr.,fot.,bibliogr.

Twórcy

autor

Lewandowski K.

• Zakład Edukacji Biologicznej i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, ul.Prusa 12, 08-110 Siedlce

autor

Jakubik B.

• Zakład Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, ul.Prusa 12, 08-110 Siedlce

Bibliografia

• Arter H.E. 1989. Effect of eutrophication on species composition and growth of freshwater mussels (Mollusca, Unionidae) in Lake Hallwil (Aargau, Switzerland). Aquatic Sciences 51: 87-99.
• Berger L. 1960. Badania nad mięczakami (Mollusca) Pojezierza Mazurskiego. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią 6: 7-49.
• Berger L. 1962. Uwagi o rozmieszczeniu małżów Sphaeriidae w Krutyni na Pojezierzu Mazurskim. Fragmenta Faunistica 10: 1-9.
• Bogan A.E. 1993. Freshwater bivalve extinctions (Mollusca, Unionoida): a search for causes. American Zoologist 33: 599-609.
• Hilbert R. 1913. Die Molluskenfauna des Kruttinflusses, Kr. Sensburg, Ostpr. Archiv fiir Naturge- schichte 12: 91-96.
• Hillbricht-Ilkowska A., Kostrzewska-Szlakowska L, Wiśniewski R.J. 1996. Zróżnicowanie troficzne jezior rzeki Krutyni (Pojezierze Mazurskie) - stan obecny, zmienność wieloletnia, zależności troficzne. Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” 13: 125-153.
• Hillbricht-Ilkowska A., Wiśniewski R.J. (red.) 1996. Funkcjonowanie systemów rzeczno-jeziornych w krajobrazie pojeziernym: rzeka Krutynia (Pojezierze Mazurskie). Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” 13: 1-461.
• Jakubik B., Lewandowski K. 2011. Molluscs of the Krutynia river (Masurian Lakeland). Folia Ma- lacologica 19: 19-29.
• Kasprzak K. 1986. Role of Unionidae and Sphaeriidae (Mollusca, Bivalvia) in the eutrophic Lake Zbęchy and its outflow. Internationale Revue der Gesamten Hydrobiologie 71: 315-334.
• Kołodziejczyk A., Lewandowski K., Stańczykowska A. 2009. Long-term changes of mollusc assemblages in bottom sediments of small semi-isolated lakes of different trophic state. Polish Journal of Ecology 57: 331-339.
• Krzyżanek E. 1989. Rola małży rodziny Unionidae w Zbiorniku Goczałkowickim. Wszechświat 3: 57-59.
• Lewandowski K. 1990. Unionidae of Szeszupa River and of the lakes along its course in Suwalski Landscape Park. Ekologia Polska 38: 271-286.
• Lewandowski K. 1991. Long-term changes in the fauna of family Unionidae bivalves in the Mikołajskie Lake. Ekologia Polska 39: 265-272.
• Lewandowski K. 1996. Występowanie Dreissena polymorpha (Pall.) oraz małży z rodziny Unionidae w systemie rzeczno-jeziornym Krutyni (Pojezierze Mazurskie). Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” 13: 173-185.
• Lewandowski K., Stańczykowska A. 1975. The occurrence and role of bivalves of the family Unionidae in Mikołajskie Lake. Ekologia Polska 23: 317-334.
• Lewandowski K., Stańczykowska A. 1995. Rola małży w ograniczaniu symptomów eutrofiza- cji. W: Zalewski M. (red.). Procesy biologiczne w ochronie i rekultywacji nizinnych zbiorników zaporowych. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Łódź: 135-142.
• Magnin E., Stańczykowska A. 1971. Quelques données sur la croissance, la biomasse et la production annuele de trois mollusques Unionidae de la région de Montréal. Canadian Journal of Zoology 49:491-497.
• Ożgo M. 2010. Rola, zagrożenia i problemy ochrony małży skójkowatych (Unionidae). Chrońmy Przyrodę Ojczystą 66: 201-208.
• Őkland J. 1963. Notes on population density, age distribution, growth and habitat of Anodonta piscinalis Nils. (Moll., Lamellibr.) in a eutrophic Norvegian lake. Nytt Magasin for Zoologi 11: 19-43.
• Patzner R.A., Müller D. 2001. Effects of eutrophication on Unionids. W: Bauer G., Wâchtler K.
• (red.). Ecology and Evolution of the Freshwater Mussels Unionoida. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg: 327-335.
• Piechocki A. 1969. Obserwacje biologiczne nad małżami z rodziny Unionidae w rzece Grabi. Acta Hydrobiologica 11: 56-67.
• Piechocki A., Dyduch-Falniowska A. 1993. Mięczaki (Mollusca). Małże (Bivalvia). Fauna słodkowodna Polski, zesz. 7A. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Pusch M„ Siefert J., Walz N. 2001. Filtration and respiration rates of two Unionid species and their impact on the water quality of a lowland river. W: Bauer G., Wachtler K. (red.). Ecology and Evolution of the Freshwater Mussels Unionoida. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg: 317-326.
• Stańczykowska A., Lewandowski K. 1997. Znaczenie małży (Bivalvia) w ekosystemach słodkowodnych. Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” 18: 81-99.
• Szczepański A. 1958. Die schwebende Fauna des Krutynia-Flusses. Polskie Archiwum Hydrobiologii 4: 153-162.
• Tajer C.J. 2010. Małże skójkowate (Unionidae) rezerwatu przyrody „Stawy Milickie” - kompleks „Ruda Sułowska”. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 66: 135-140.
• Widuto J., Kompowski A. 1968. Badania nad ekologią małżów z rodziny Unionidae w Jeziorze Kortowskim. Zeszyty Naukowe AR-T Olsztyn 24: 479-497.