Triassic Dasycladaceae from Central Balkan and Fore-Balkan, Bulgaria

• Autorzy: Kotanski Z. , Catalov G. A.

Warianty tytułu

PL

Triasowe Dasycladaceae z Centralnego Bałkanu i z Przedbałkanu w Bułgarii

RU

Triasovye Dasycladaceae Central'nogo Balkana i Predbalkana v Bolgarii

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

A very rich assemblage of Middle Anisian (Pelsonian) physoporellas is described. It belongs to the Physoporella praealpina group (Ph. praealpina, Ph. dissita and Ph. minutula) and to the group of Ph. pauciforata (Ph. pauciforata var. pauciforata, var. sulcata and var. undulata). A new variety Ph. praealpina var. sulcata is proposed. Ph. praealpina group characterises the Préalpes and Bransonian series in the Western Alps, as well as the High-Tatric series and Slovakian Karst in the Carpathians. Besides, Gyroporella cf. ampleforata and G. vesiculifera are described. This last species is an index Norian form and testifies to the close palaeogeographical connections between the Bulgarian, the Dinaric and the South Alpine seas in the Norian stage.

PL

Glony wapienne z grupy Dasycladaceae nie były dotychczas znane z triasu bułgarskiego. Ostatnio zostały one znalezione przez drugiego z autorów w kilku punktach w Centralnym Bałkanie (Stara Płanina), na Przedbałkaniu i na SW od Sofii (Text-fig 1). Najliczniejsze są Dasycladaceae w górnej części doliny Czerni Ossum w Centralnym Bałkanie (Text-fig. 2). Jak wynika z oznaczeń pierwszego z autorów, najliczniejszy zespół tworzą tu środkowoanizyjskie Dasycladaceae z rodzaju Physoporella, które są organizmami skałotwórczymi (Pl. VIII). Znacznie rzadsze są Dasycladaceae z rodzaju Gyroporella (Gyroporella cf. ampleforata (Gümbel) Pia). W profilu Zessidren (antyklinorium teteweńskie) występuje ponadto gatunek Gyroporella vesiculifera (Gümbel) Pia, przewodni dla noryku. Opisane glony z rodzaju Physoporella należą do dwóch grup: do grupy Physoporella praealpina i do grupy Ph. pauciforata. Do grupy Physoporella praealpina należą trzy gatunki: Ph. praealpina Pia, Ph. dissita (Gümbel) Pia i Ph. minutula (Gümbel) Pia. Wyróżniono nową odmianę, Ph. prealpina var. sulcata, która różni się od Ph. praealpina var. praealpina skośnym ustawieniem por i obecnością ukośnych szczelin, oddzielających okółki por ułożonych w podwójne rzędy. Do grupy Ph. pauciforata należy gatunek Physoporella pauciforata z trzema odmianami - Ph. pauciforata var pauciforata Bystrický, Ph. Pauciforata var. sulcata Bystricky i Ph. pauciforata var. undulata Pia. Cały ten bogaty zespół physoporell, typowy dla środkowego anizyku (pelsonu) i górnego anizyku (illyru) Bośni, Słowackiego Krasu i serii wierchowej w Tatrach, w Bułgarii należy zapewne tylko do pelsonu, gdyż nie występuje tu obok physoporell typowy dla illyru gatunek Diplopora annulatissima, obecny we wszystkich wymienionych obszarach. Grupa Physoporella praealpina jest szczególnie typowa dla Alp Zachodnich - dla Prealp i dla serii briansońskiej, gdzie także reprezentuje illyr. Grupa ta jest również reprezentowana w triasie górnośląskim, co wynika z dokonanej ostatnio przez pierwszego z autorów prowizorycznej rewizji dawnych oznaczeń. Grupa ta jest zatem szczególnie charakterystyczna dla zewnętrznych stref alpejskich i dla górnośląskiej strefy zbiornika germańskiego, gdzie wpływy morza alpejskiego były najsilniejsze. Silny rozwój tej grupy glonów wapiennych również w Bułgarii można tłumaczyć warunkami paleotektonicznymi podobnymi do warunków w strefie zewnętrznej Alp, gdyż we wszystkich tych przypadkach była to strefa paraplatformowa. Znaleziska Gyroporella vesiculifera Gümbel należą do rzadkości. Jest on dotychczas znany tylko z noryckiego dolomitu głównego Alp Południowych, z Welebitu w Jugosławii i z Płyty Murania w Słowacji. Występowanie tego gatunku w Bułgarii świadczy o bezpośrednich powiązaniach bułgarskiego morza noryckiego z ciepłym morzem dynarskim i alpejskim. Były to już ostatnie wpływy facji alpejskiej, gdyż retyk północnej Bułgarii ma już charakter germański, wykazując pewne analogie do retyku z Niżu Polskiego.

RU

Известковые водоросли группы Dasycladaceae до сих пор не были известны в триасе Болгарии. В последнее время они были найдены вторым из авторов в нескольких точках Центрального Балкана (Стара-Планина), Предбалкана и юго-западнее Софии (фиг. 1). Наиболее многочисленные Dasycladaceae наблюдались в верхней части долины р. Черни-Осым в Центральном Балкане (фиг. 2). Согласно определениям, произведенным первым из авторов, самое богатое сообщество составляют среднеанизийские Dasycladaceae рода Physoporella, являющиеся породообразующими организмами (табл. VIII). Значительно реже встречаются Dasycladaceae рода Gyroporella (Gyroporella cf. ampleforata (Gümbel) Pia). В разрезе Зессидрен (Тетевенский антиклинорий) представлен, кроме того, руководящий вид норийского яруса - Gyroporella vesiculifera (Gümbel) Pia. Водоросли рода Physoporella принадлежат к двум группам: Physoporella praealpina и Ph. pauciforata. К группе Physoporella praealpina относятся три вида: Ph. praealpina Pia, Ph. dissita (Gümbel) Pia и Ph. minutula (Gümbel) Pia. Определена новая разновидность - Ph. praealpina var. sulcata, которая отличается от Ph. praealpina var. praealpina косым расположением пор и наличием косых щелей, отделяющих мутовки пор, распределенные двойными рядами. К группе Ph. pauciforata относится вид Physoporella pauciforata с тремя разновидностями: Ph. pauciforata var. pauciforata Bystrický, Ph. pauciforata var. sulcata Bystrický и Ph. pauciforata var. undulata Pia. Весь этот обильный комплекс фызопорелл, характеризующий среднеанизийский (пелсон) и верхнеанизийский (иллирий) подъярусы Боснии, Словацкого Карста и верховой серии в Татрах, относится в Болгарии, как кажется, единственно к среднеанизийскому подъярусу, так как здесь рядом с фызопореллами не встречается типичный верхнеанизийский вид Diplopora annulatissima. Группа Physoporella praealpina особенно характерна в Западных Альпах - в Предальпах и Бриансонской зоне, где она тоже определяет иллирий. Эта группа представлена также в триасе Верхней Силезии, как можно судить по данным пересмотрения прежних определений, проведенного первым из авторов. Таким образом, эта группа является особенно характерным показателем в пределах внешних альпийских зон и Верхнесилезской зоны германского бассейна, в котором наиболее сильно проявлялись влияния альпийского моря. Буйное развитие этой группы известковых водорослей в Болгарии было обусловлено, по-видимому, сходными палеотектоническими условиями в сопоставлении с обстановкой во внешней зоне, так как все эти места представляли параплатформенную зону. Находки Gyroporella vesiculifera Gümbel являются редкостью. Этот вид до сих пор наблюдался единственно в главном доломите норийского возраста в Южных Альпах, в районе хребта Велебит в Югославии и на плите Мурань в Словакии. Распространение этого вида на площади Болгарии свидетельствует о непосредственном сообщении между болгарским норийским морем и теплыми ди-нарским и альпийским морями. Это были последние влияния альпийской фации, так как рэт Северной Болгарии характеризуется уже германскими признаками и обладает некоторым сходством с рэтом Польской низменности.

• Wydawca: -
• Czasopismo: Acta Palaeontologica Polonica
• Rocznik: 1973
• Tom: 18
• Numer: 2
• Opis fizyczny: p.186-208,fig.,ref.

Twórcy

autor

Kotanski Z.

• Laboratory of Geological Synthesi, Department of Geological, Structures of Polish Lowland, Geological Institute, Rakowiecka 4, Warsaw, Poland

autor

Catalov G. A.

• Geological Institute, Sofia 13 Str. "36" kv. Geo MiLev, Bulgaria

Bibliografia

• BAC M. & GROCHOCKA K. 1965. Budowa fałdu Czerwonych Wierchów na wschodnim zboczu Doliny Kościeliskiej w Tatrach. (La structure du pli de Czerwone Wierchy sur le versant est de la vallée Kościeliska) - Acta Geol. Pol., 15, 331- 349, Warszawa.
• BOTTERON G. 1961. Étude géologique de la région du Mont d’Or (Préalpes romandes).- Ecl. Geol. Helv., 54, 1, Basel.
• BYSTRICKÝ J. 1957. Prispevok k poznaniu diplopor triasu gemerid. - Geol. Sbornik, 8, 2, Bratislava.
• - 1964. Slovenský Kras. Stratigrafia a Dasycladaceae mezozoika Slovenského krasu. - Bratislava.
• - 1966. La stratigraphie et les Dasycladacées du Trias moyen de la série du Drienok. - Geol. Sbornik Slov. akad. vied., 17, 2, Bratislava.
• - & Veizer J. 1965. Tradische Dasycladaceen in der Hochtatrischen Hüllen-Serien der Hohen Tatra. - Geol Shorn. Slov. akad. vied., 16, 1, Bratislava.
• ČATALOV G. A. 1970. Lithostratigraphy of the Triassic sediments in the Teteven anticlinorium. - Rev. Bulg. Geol. Soc., 31, 2. Sofia.
• DEBELMAS J. 1960. Comparaison du Trias haut-Tatrique avec celui des Alpes occidentales. Zone intra-alpine. - Acta Geol. Pol., 10, 2, Warszawa.
• ELLENBERGER F. 1958. Étude géologique du pays de Vanoise. Paris.
• FRECH F. 1903-1908. Lethaea geognostica. 2 Teil. Das Mesozoicum. Bd. I: die Trias, 623 pp. Stuttgart.
• GÜMBEL C. W. 1872. Die sogenannten Nulliporen (Lithothamnium und Dactylopora) und ihre Betheiligung an der Zusammensetzung der Kalkgesteine. Zweiter Theil: Die Nulliporen des Thierreiches (Dactyliporideae) nebst Nachtrag zum ersten Theile. - Abh. Bayer. Akad. Wiss., 11, 1, München.
• HERAK M. 1958. The Dasyclad genus Physoporella on the Anisian of Yugoslavia.- Journ. Palaeont. Soc. India, 3, Lucknow.
• - 1965. Comparative study of some Triassic Dascladaceae in Yugoslavia. - Geol. Vjesnik Inst. Geol. Istraž. 18, 1(1964), Zagreb.
• HURKA H. 1967. Variationsstatistische Untersuchungen an anisischen Dasycladaceen aus den Pragser Dolomiten in Südtirol. - N. Jb. Geol. Paläont. Abh., B. 128 H. 1 Stuttgart.
• - 1967. Umbildungstendenzen der Astformen in Physoporella-Oligoporella-Populationen (Dasycladaceen) aus dem Anis der Pragser Dolomiten (Italien). - N. Jb. Geol. Paläont. Mh., Jg. H. 2., Stuttgart.
• KOTAŃSKI Z. 1959. Stratigraphy, sedimentology and palaeogeography of the high-tatric Triassic in the Tatra Mts. (Stratygrafia, sedymentologia i paleogeografia triasu wierchowego w Tatrach)- Acta Geol. Pol., 9, 2, 113-144, Warszawa.
• - 1964. Remarques sur le trias briançonnais des Alpes occidentales et sa comparaison avec le trias haut-tatrique des Tatras. - Bull. Acad. Pol. Sci., 12, 2, Varsovie.
• - 1967. Palaeontological basis of Triassic stratigraphy in the Tatra Mts.- Geol. Sbornik, 18, 2, Bratislava.
• - 1973. Triasowe glony wapienne w Polsce. - Atlas skamieniałości polskich (in press).
• MICHARD A. 1962. Premières données paléontologiques et stratigraphiques sur le Trias du Massif Maira Grana (Alpes Cottiennes méridionales). - Boll. Soc. Italiana, 80, 4(1961).
• OGILVIE GORDON M. M. 1943. Geologie von Cortina d’Ampezzo und Cardore.-Jahrb. Geol. Bund., 84, Wien.
• PASTWA-LESZCZYŃSKA C. & ŚLIWIŃSKI S. 1960. Występowanie glonów (Dasycladaceae) w dolomitach kruszconośnych okolic Chrzanowa. - Kwart. Geol., 3, 679-699, Warszawa.
• PERŽEL M. 1966. Stratigraphie der Trias der Chocdecke des Biele pohorie der Malé Karpaty. - Geol. Sbornik Słow. akad. vier, 17, 1, Bratislava.
• PIA J. 1912. Neue Studien über die tradischen Siphoneae verticillatae. - Beitr. Geol. Pal. Österr.-Ung. Orient, 25, Wien.
• - 1920. Die Siphoneae verticillatae vom Karbon bis zur Kreide. - Abh. Zool.-Bot. Gesellsch., 11, 2, Wien.
• - 1935. Die Diploporen der Anisischen Stufe Bosniens. - Ann. Géol. Pen. Balk., 12, 2, Beograd.
• - 1940. Die gesteinbildenden Algen des Höllengebirges. - Jahrb. Ver. Land. Heim, Gau Oberdonau, Linz.
• PIOTROWSKI J. 1965. Trias środkowy masywu Kominów Tylkowych i jego tektonika. (Le Trias moyen et la tectonique du massif de Kominy Tylkowe). - Acta Geol. Pol., 15, 3, 355-386, Warszawa.
• SOKAČ B., NIKLER L. & IVANIVIĆ A. 1964. Fund von obertriadischen Dasycladaceen im Gebiet des Velebit. - Bull. Sci. Conseil Acad. RSF Yougoslavie, 9, 6, Zagreb.
• STEINMANN G., 1903. Einführung in die Paläontologie. Leipzig.
• ZANIN BURI C. 1965. Le alghe calcaree delle Prealpi Lombarde. - Riv. Ital. Paleont., 71, 2, Milano.